Miesiąc: styczeń 2024

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Coś musi być ze mną nie tak, ponieważ wydaje mi się, że zawsze ranię osoby, które kocham najbardziej, i to zupełnie nieumyślnie. (Bertrand Russel)

Według Fitzgeralda i Lyonsa (2003) Bertrand Russell bardzo przypominał osoby cierpiące na zaburzenia osobowości w postaci psychopatii autystycznej, pierwotnie opisane przez Aspergera. W jego przypadku zespół Aspergera nie był przeszkodą w najważniejszych osiągnięciach intelektualnych w jego życiu. Podstawowe objawy izolacji i samotności były obecne przez całe jego życie, podobnie jak jego emocjonalny dystans oraz samotne i zdecydowane dążenie do specjalnych zainteresowań. Sam Russell powiedział: „Jestem zupełnie obojętny na masę ludzi i żyję głównie dla siebie… Troszczę się o bardzo niewielu ludzi i mam kilku wrogów – przynajmniej trzech, których ból sprawia mi przyjemność. Często chcę zadać ból, a kiedy to robię, sprawia mi to przyjemność” (Monk 1996).

Matematyk i filozof Bertrand Russell urodził się 18 maja 1872 roku w walijskiej wiejskiej rezydencji. W swojej autobiografii opisał swoją matkę, członkinię arystokratycznej i wysoce intelektualnej rodziny Stanleyów, jako energiczną, żywą, dowcipną, poważną, oryginalną i nieustraszoną, podczas gdy jego ojciec, który nosił grzecznościowy tytuł lorda Amberleya, był raczej filozoficzny, pilny, ponury i zarozumiały. Ojcem Amberley i dziadkiem Bertranda ze strony ojca był wielki liberalny reformator lord John Russell, młodszy syn szóstego księcia Bedford. Dwukrotny premier za królowej Wiktorii, został mianowany Earlem Russellem i wicehrabią Amberley, a w nagrodę otrzymał dzierżawę Pembroke Lodge w Richmond Park, gdzie jego autorytarna druga żona, szkocka prezbiterianka, narzuciła ich domowi spartański reżim. Chociaż lord Amberley był członkiem największej rodziny wigów w kraju, kariera polityczna lorda Amberleya była krótka i nieudana; mówiono, że jego sposób wypowiadania się publicznego był okropny, pozbawiony gestów i intonacji. Russellowie mieli reputację zimnych i nienormalnie nieśmiałych. W wieku dwóch lat Bertrand i jego starszy brat Frank stracili matkę i jedyną siostrę na błonicę; zaledwie osiemnaście miesięcy później zmarł także ich ojciec, a rok później schizofrenię zachorował brat ich ojca, William. Po tej serii nieszczęść za ich wychowanie przejęli dziadkowie ze strony ojca. Później w swoich pismach na temat edukacji Bertrand często odwoływał się do własnego dzieciństwa, mając nadzieję, że przestrzeże innych przed tym, co uważał za niezadowalające, ale nie opisywał go jako nieszczęśliwego. Jego starszy brat Frank wkrótce zbuntował się przeciwko dusznej i chorobliwej atmosferze Pembroke Lodge; wysłano go na studia, najpierw do Winchester, a potem do Oksfordu. Bertrand jednak kształcił się w domu. Później tak mówił przez większą część swojego dzieciństwa:

najważniejszymi godzinami mojego dnia były te, które spędzałem samotnie w ogrodzie, a najbardziej żywa część mojego doświadczenia była samotnością. Rzadko opowiadałam innym o swoich poważniejszych myślach, a kiedy to robiłam, żałowałam… Przez całe dzieciństwo miałam coraz większe poczucie samotności i rozpaczy, że kiedykolwiek spotkam kogokolwiek, z kim mogłabym porozmawiać. (Russell 1967)

Nauczył się ukrywać swoje myśli i uczucia. Uczono go, że seks jest niegodziwy i pojawiały się aluzje do niewymienionych wydarzeń z życia jego rodziców. W wieku czternastu lat jego przekonania tak bardzo różniły się od przekonań jego dziadków, że „mieszkanie w domu było dla mnie znośne tylko za cenę całkowitego milczenia na temat wszystkiego, co mnie interesowało”. Jego babcia, jak wspominał, „miała purytańską niechęć do witalności i wielu niewinnych form przyjemności, ani przez chwilę nie wątpiła we własną słuszność”. Mimo to był jej oddany. Kobieta o niezależnych poglądach, miała ścisłe poczucie obowiązku moralnego i społecznego. Była obrończynią sprawiedliwości społecznej, zwłaszcza sprawy irlandzkiej samorządności, i uwielbiała sparingi intelektualne, ucząc swojego młodego wnuka obowiązków liberalnego reformatora. W jej kręgu towarzyskim znajdowało się wiele postaci literackich i politycznych wiktoriańskiej Anglii. Russell odniósł także korzyść ze spotkania z niezwykłą grupą niezależnych i często budzących grozę krewnych jego zmarłej matki, które pomogły mu rozwinąć talent do zabawiania i błyskotliwego towarzystwa. W ramach przygotowań do studiów Russell został wysłany do szkoły podstawowej, gdzie doświadczył ostrego dokuczania i zastraszania ze strony innych chłopców. Jego nienawiść i agresja w stosunku do jednego szczególnego objawiły się pewnego razu, gdy „w przypływie wściekłości położyłem mu ręce na gardle i zacząłem go dusić”. Chciałem go zabić, ale kiedy zaczął się wściekać, ustąpiłem. Nie sądzę, żeby wiedział, że mam zamiar popełnić morderstwo”. W 1890 roku Russell w ramach stypendium niższego stopnia wstąpił do Trinity College w Cambridge, aby czytać matematykę. Wkrótce uznano go za wyjątkowo zdolnego, ale kiedy tu przybył, był nieśmiały i niezdarny, bardzo samotny i głęboko nieszczęśliwy. Sytuacja poprawiła się, gdy został wybrany do elitarnego stowarzyszenia Cambridge zwanego The Apostles, które odegrało ważną rolę na wczesnych etapach jego kariery. Po znaczących sukcesach na egzaminach Tripos otrzymał sześcioletnie stypendium Prize Fellowship na podstawie eseju na temat filozoficznych podstaw geometrii nieeuklidesowej. Jednak w tym czasie jego zainteresowania przesuwały się od matematyki w kierunku filozofii, zwłaszcza pism wielkich XVII-wiecznych racjonalistów Kartezjusza, Spinozy i Leibniza. Nawiasem mówiąc, Fitzgerald (2001) zasugerował Spinozę jako kolejnego możliwego Aspergera. Pierwszym małżeństwem Russella była Alys Pearsall Smith. Kiedy po miesiącu miodowym wyjechali na krótko do Stanów Zjednoczonych, on bawił się flirtowaniem z różnymi nieskrępowanymi młodymi kobietami. Niemniej jednak na początku wydawało się, że w małżeństwie układa się dobrze. Jeden z najbardziej wnikliwych opisów Russella na tym etapie jego życia można znaleźć w pamiętnikach wczesnej socjalistki Beatrice Webb:

Bertrand jest drobnym, ciemnowłosym mężczyzną, z wydatnym czołem, jasnymi oczami, mocnymi rysami twarzy z wyjątkiem cofającego się podbródka, nerwowymi rękami i czujnymi, szybkimi ruchami. W manierach, ubiorze i zachowaniu zewnętrznym jest bardzo starannie przystrzyżony, konwencjonalnie poprawny i skrupulatnie uprzejmy, a w mowie ma niemal efektownie wyraźną wymowę słów i precyzję wyrazu. Pod względem moralnym jest purytaninem; w nawykach osobistych niemal asceta, z tą różnicą, że żyje dla efektywności i dlatego oczekuje utrzymania w jak najlepszej kondycji fizycznej. Ale intelektualnie jest zuchwały – obrazoburca, nienawidzący religii i konwencji społecznych, podejrzewający sentymenty, wierzący tylko w „porządek myśli” i porządek rzeczy, w logikę i naukę. Oddaje się najdzikszym paradoksom i najszerszym żartom, przy czym te ostatnie są zawsze zbyt zawiłe intelektualnie w swojej formie, aby były wulgarnie prostackie. Jest zachwycającym mówcą, zwłaszcza w rozmowie ogólnej, gdy interwencja innych umysłów uniemożliwia mu rozerwanie tematu na kawałki za pomocą delikatnej logiki. Brakuje mu współczucia i tolerancji dla drugiego człowieka. (Webb 1948)

Zostało to napisane w 1901 roku, kiedy to Russell stał się protegowanym filozofa z Cambridge, Alfreda NorthWhiteheada. Zakochał się w żonie Whiteheada, Evelyn, pierwszej z szeregu zamężnych kobiet, z którymi miał romans. Russell zdał sobie sprawę, że nie kocha już Alys, i powiedział jej to w najbardziej bezduszny sposób, zrzucając na nią całą winę i pozostawiając ją załamaną. BeatriceWebb próbowała pocieszyć Alys, ale jak napisała:

Natura Bertranda Russella jest żałosna w swojej absolutności: wiara w absolutną logikę, absolutną etykę, absolutne piękno i wszystko, co najbardziej wyrafinowane i wyrafinowane. Jego abstrakcyjne i rewolucyjne metody myślenia oraz bezkompromisowy sposób, w jaki je stosuje, przerażają mnie o jego przyszłość i przyszłość tych, którzy go kochają lub których on kocha. Kompromis, łagodzenie, mieszane motywy, fazy zdrowia ciała i umysłu, kwalifikowane wypowiedzi, niepewne uczucia – wszystko to wydaje mu się nieznane. Twierdzenie musi być prawdziwe lub fałszywe, mieć charakter dobry lub zły, osobę kochającą lub niekochającą, mówić prawdę lub kłamać. I w ciągu ostatniego roku dość nagle wyrósł z intelektualnego chłopca na władczego mężczyznę, boleśnie zmagającego się z własną naturą i różnymi pojęciami obowiązku i powinności. (Webb 1948)

Russell pocieszał się swoją matematyką; jak powiedział znajomemu, była to „oaza spokoju, bez której nie wiem, jak sobie poradzę”. Szukał w matematyce doskonałości, której nie udało mu się znaleźć w przemijającym świecie relacji międzyludzkich. Russell rozwijał swoje koncepcje dotyczące logiki matematycznej i podstaw matematyki, pozostając pod silnym wpływem dzieł Georga Cantora i Giuseppe Peano. W rezultacie powstała monumentalna Principia Mathematica, którą napisał we współpracy z Whiteheadem. Doprowadziło to do jego wyboru do Towarzystwa Królewskiego w 1908 roku; później jego ranga matematyka została doceniona przyznaniem Medalu Sylwestra. Kiedy jednak odkrył, że jego wkład w tę tematykę był w dużej mierze przewidywany w pracach Gottloba Fregego, Russell skierował swoją uwagę w stronę filozofii. W 1912 roku młody Austriak LudwigWittgenstein przybył do Cambridge, aby studiować pod kierunkiem Russella, za namową Fregego. Status akademicki Wittgensteina w Cambridge był początkowo nieformalny, ale po dwóch latach został studentem zaawansowanym pod kierunkiem Russella jako jego promotora (stopień doktora uzyskał w Cambridge dopiero po pierwszej wojnie światowej). Spędzali razem mnóstwo czasu, a Wittgenstein stawał się coraz bardziej dominującym partnerem. Russell był pod wrażeniem głębi myśli Wittgensteina i jego intelektualnej pasji, uznał jednak, że młody człowiek jest kłótliwy, uparty i przewrotny. Na przykład Wittgenstein zadzwonił do niego pewnego wieczoru i powiedział, że zaraz po wyjściu popełni samobójstwo, ale zirytował się, gdy Russell próbował go od tego odwieść. Potem młody Austriak godzinami przechadzał się tam i z powrotem w wzburzonej ciszy, podczas gdy Russell pragnął już iść do łóżka. Więcej o ich związku można przeczytać w profilu Wittgensteina w rozdziale 14. Bertrand i Alys nadal mieszkali razem, z przerwami, w domu, który zbudowali w BagleyWood, na obrzeżach Oksfordu, blisko domu matki Alys . Russell pozostawał zauroczony Evelyn Whitehead, aż w 1911 roku jej miejsce zajęła Lady Ottoline Morrell, której wiejski dom znajdował się w pobliżu. Związek Russella z Lady Ottoline trwał aż do jej śmierci w 1938 roku. Ta budząca grozę kobieta, posiadająca wielką zdolność do czerpania przyjemności, gromadziła wielbicieli artystycznych i intelektualnych. Jej narzekający mąż Philip, nieśmiały i niepewny siebie prawnik z Oksfordu, był tylnym ławnikiem liberałów w parlamencie. Russell kandydował także do parlamentu w wyborach uzupełniających, opowiadając się za głosowaniem na kobiety, ale była to bezpieczna siedziba torysów i wiedział, że nie ma szans na zostanie wybrany. Wiele lat później uzyskał miejsce w Izbie Lordów, kiedy po śmierci starszego brata objął stanowisko hrabiowskie. Przez setki lat Morrellowie byli właścicielami ziemi we wsi Garsington, kilka mil na wschód od Oksfordu. Kiedy dwór pojawił się na rynku, Filip go kupił. Po przeprowadzce tam w 1915 roku Lady Ottoline uczyniła Garsington Manor centrum gościnności dla ulubionych studentów Oksfordu i londyńczyków, takich jak Lytton Strachey i Virginia Woolf. Większość gości na jej przyjęciach domowych była młodsza od Russella, ale on często był obecny i został honorowym członkiem grupy Bloomsbury. Części młodych mężczyzn zaproponowano pracę w gospodarstwie rolnym jako alternatywę dla służby wojskowej. W 1911 roku Russell całkowicie opuścił Alys i wrócił do Cambridge, gdzie został wyznaczony na specjalny wykład w Trinity, w nadziei, że może to doprowadzić do stypendium. W następnym roku odbył pierwszą z kilku podróży z wykładami po Stanach Zjednoczonych, rozpoczynając od wizyty na Harvardzie, gdzie był traktowany jak gwiazda. W tym czasie pierwsza wojna światowa była już nieunikniona. Chociaż Russell nie był pacyfistą, był zdecydowanie przeciwny udziałowi Wielkiej Brytanii i zszokowany militaryzmem większości brytyjskiego społeczeństwa. Później, gdy wprowadzono pobór do wojska, odegrał znaczącą rolę w kampanii przeciwko sposobowi traktowania osób odmawiających służby wojskowej ze względu na przekonania. Został oskarżony o zniechęcenie żołnierzy, uznany za winnego i ukarany grzywną. Następnie Rada College of Trinity pozbawiła Russella stanowiska wykładowcy, co było działaniem niezwykle kontrowersyjnym. Później ponownie postawiono mu zarzuty, tym razem za napisanie artykułu opowiadającego się za przyjęciem niemieckiej oferty pokojowej, i skazano go na sześć miesięcy więzienia, które pozwolono mu odsiedzieć na łagodnych warunkach. Jesteśmy już prawie w połowie historii barwnego życia Russella i aby nie zajmować zbyt wiele miejsca, wspomnę tylko o niektórych głównych wydarzeniach burzliwej drugiej połowy. Pozostawiony w tyle przez swojego protegowanego Wittgensteina w filozofii, podobnie jak przez Fregego w matematyce, Russell zaczął koncentrować się na pisaniu i wykładach na temat polityki i filozofii, na popularnym poziomie. Pod koniec życia napisał tysiące esejów i około siedemdziesiąt książek z zakresu filozofii, teorii społecznej i politycznej, z których najlepsze osiągnęły poziom, który zapewnił mu literacką Nagrodę Nobla. Nigdy nie bał się kontrowersji; z książek, które napisał w okresie międzywojennym, szczególny rozgłos zyskała Małżeństwo i moralność, propagująca seks przedmałżeński. Cofnijmy się do roku 1921, kiedy Russell rozwiódł się z Alys, pierwszą ze swoich czterech żon, aby móc poślubić pisarkę Dorę Black, córkę wyższego urzędnika państwowego. Była członkinią Girton College w Cambridge, podzielała jego liberalne poglądy na temat rodzicielstwa i edukacji. W 1927 roku założyli małą szkołę o nazwie Beacon Hill w Sussex Downs, aby ich syn Conrad i córka Katherine mogli kształcić się zgodnie z postępowymi ideami rodziców. Plan zakładał pozbycie się nadmiernej dyscypliny, nauczania religii i tyranii dorosłych. Dora była odpowiedzialna za zarządzanie szkołą, podczas gdy Bertrand zbierał fundusze, pisząc popularne książki i organizując tournée z wykładami po Stanach Zjednoczonych. Chociaż Russell popierał prawo wyborcze kobiet, uważał, że kobiety są mniej inteligentne od mężczyzn i że ich główną funkcją jest bycie żonami i matkami. Dora, czołowa feministka, nie mogła się z tym pogodzić. Do 1930 roku małżeństwo trwało dziewięć lat; kiedy skończyło się zaciekłością, dzieci, zwłaszcza Conrad, popadały w coraz większą depresję, zaniepokojenie i rozczarowanie. Postępowanie rozwodowe zakończono w 1935 r.; w następnym roku Russell poślubił znacznie młodszą Patricię (Peter) Spence, znaną ze swojego gorącego temperamentu. Urodziła mu kolejnego syna, zwanego także Konradem; jego syn z Dorą stał się później znany jako John. Kiedy pod koniec tego okresu Russell próbował wrócić do życia akademickiego, stwierdził, że uznano go za zbyt starego, aby można go było uwzględnić na odpowiednim stanowisku po obu stronach Atlantyku. Ostatecznie przyjął roczną nominację na Uniwersytecie w Chicago, co nie zakończyło się sukcesem. Potem nastąpiły inne krótkotrwałe zobowiązania, aż do 1941 roku, kiedy ekscentryczny filantrop AlbertC. Barnes z Filadelfii mianował go na pięć lat za hojną pensją do wygłaszania serii popularnych wykładów filozoficznych. W rzeczywistości Barnes zwolnił Russella po pierwszym roku, ale pobliski college Bryn Mawr zapewnił mu zaplecze, którego potrzebował do napisania wykładów jako niezwykle udanej Historii filozofii zachodniej. W 1938 roku w Ameryce dołączyli do niego Peter i mały Conrad; starsze dzieci urodziły się rok później i wszystkie pozostały w Stanach Zjednoczonych przez całą drugą wojnę światową. W 1944 roku, gdy wojna prawie się skończyła, Russell chciał wrócić do Wielkiej Brytanii. Nieoczekiwanie jego stara uczelnia, Trinity, zaproponowała mu pięcioletnie stypendium wizytujące, które przyjął z radością, choć z przerażeniem stwierdził, że jako filozof jest wyraźnie passé. W 1949 roku został odznaczony prestiżowym Orderem Zasługi. Tymczasem starsze dzieci, John i Kate, dorosły. John po ukończeniu Harvardu wstąpił do Królewskiej Marynarki Wojennej, podczas gdy Kate była najlepszą studentką na roku w Radcliffe. Kiedy wrócili do Wielkiej Brytanii, próbowali pogodzić podzieloną rodzinę, ale Russell nadal nienawidził Dory, a spór trwał nadal. W 1952 roku jego trzecie małżeństwo z Peterem zakończyło się rozwodem, a Russell w tym samym roku poślubił inną Amerykankę, nowojorczyczkę Edith Branson Finch. To ostatnie małżeństwo było mniej burzliwe niż pozostałe, ale gdzie indziej były poważne problemy. W 1953 roku u Johna, jego syna Dory, zdiagnozowano schizofrenię i już nigdy nie był w stanie pracować. Dora z trudem opiekowała się nieszczęsnym Johnem. Podczas gdy Russell, po nieudanych próbach uzyskania certyfikatu dla syna (być może po to, aby uniemożliwić mu objęcie tytułu hrabiego), widział go tylko raz w życiu. Rozwiedziona żona Johna, Susan, również cierpiała na łagodniejszą postać tej samej choroby, a między Russellem i Dorą doszło do kolejnej kłótni o wnuki. Później Susan popełniła samobójstwo. Przez większość życia Russell cieszył się doskonałym zdrowiem. Wciąż pełen wigoru jako osiemdziesięciolatek odegrał znaczącą rolę w Kampanii na rzecz rozbrojenia nuklearnego, chociaż był bardziej figurantem niż przywódcą. W podeszłym wieku coraz bardziej osobiście traktował każdy sprzeciw wobec swoich poglądów. Zmarł w wieku dziewięćdziesięciu siedmiu lat 2 lutego 1970 roku w swoim domu w Merionethshire w Penrhyndeudrath. Przeżyła ostatnia z czterech żon i trójka dzieci. John, którego stan psychiczny znacznie się poprawił, objął stanowisko hrabiowskie i czasami brał udział w debatach w Izbie Lordów. W wielu przypadkach Russell po prostu rozstawał się ze związkami, że czuł się martwy z powodu braku empatii, wyzysku, okrucieństwa i złośliwości. Jego biograf Ray Monk (1996, 2000) stwierdza, że:

badanie osobistych aspektów życia Russella oznacza przedzieranie się przez długą ścieżkę emocjonalnego wraku, na który składają się kochankowie o złamanych sercach, zgorzkniałe byłe żony, syn, który czuł się zniszczony przez ojca, oraz wnuki, które przez całe życie zachowały żarliwą nienawiść dla niego.

Monk opisał Russella jako „ducha, quasi-istotną istotę mającą tylko częściowy kontakt z otaczającymi go ludźmi, kogoś, kogo nieprzejezdność sprawiła, że był prawie martwy, pozbawiony wszelkiego ciepła i emocji”. Alan Ryan w recenzji biografii Monka skomentował to:

nie ma wątpliwości, że Russell uczynił siebie i wiele innych bliskich mu osób niezwykle nieszczęśliwymi; nie ma wątpliwości, że często był okrutny i bezmyślny w sposób, w jaki nie byłaby osoba mniej zajęta sobą, i bez wątpienia swobodnie lekceważył ludzi mniej utalentowanych niż on sam i że odwrotność monety była bolesnym stopniem wstrętu do siebie. (Dodatek literacki Timesa 2000)

„Zmarnowane prezenty” – stwierdziła Beatrice Webb.

ASHAhttps://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Był z pewnością najdziwniejszą osobą, jaką kiedykolwiek znałem, ale także najbardziej odważną i niezmiennie dowcipną osobą. (Igor Strawiński)

Obecnie Eric Satie jest pamiętany głównie jako kompozytor muzyki celowo skromnej i nieistotnej, ale za życia był również dobrze znany ze swojej ekscentryczności i głupoty. We wcześniejszych kompozycjach był innowatorem w dziedzinie harmonii, większość jego muzyki zawiera w sobie wysoce oczyszczoną poezję, która jest czymś więcej niż tylko żartem. Chociaż zakres jego twórczości był poważnie ograniczony, być może celowo, wywarł istotny wpływ na tak różnorodnych kompozytorów, jak Claude Debussy, François Poulenc i Maurice Ravel. Fitzgerald (2003) stwierdził, że Satie cierpi na zespół Aspergera; inni muzycy, których charakterystyka zostanie przedstawiona później, to Węgier Béla Bartók  i Kanadyjczyk Glenn Gould, których również sugerowano jako możliwe osoby z zespołem Aspergera. Eric (lub Erik) Satie urodził się 17 maja 1866 roku w ruchliwym porcie morskim Honfleur w Normandii, u ujścia ujścia Sekwany. Jego ojciec Alfred Satie zarabiał na życie jako makler okrętowy; Był samoukiem, władał biegle siedmioma językami, komponował zarówno poezję, jak i muzykę kameralną. Jego matka Jane Leslie Anton urodziła się w Londynie w szkockiej rodzinie. Eric był jednym z trójki dzieci: jego siostra Louise-Olga-Jeanne urodziła się w 1868 roku, a brat Conrad rok później. Po wojnie francusko-pruskiej rodzina przeniosła się z Honfleur do Paryża, ale dwa lata później matka Erica zmarła, a jej synowie zostali odesłani z powrotem do dziadków ze strony ojca w Honfleur. Tam w wieku dziesięciu lat Eric otrzymał pierwszą edukację muzyczną pod okiem organisty kościoła parafialnego. W 1878 roku zmarła także ich babcia, utonęła w dziwnych okolicznościach, a Eryk dołączył do ojca w Paryżu. Chociaż jego formalna edukacja dobiegła już końca, ojciec zorganizował dla niego edukację nieformalną. Miał doskonałą pamięć, dużo czytał i był w dużej mierze samoukiem. W 1878 roku jego ojciec Alfred poślubił Eugènie Barnetsche, nauczycielkę gry na fortepianie i przeciętnego kompozytora, którego Eric serdecznie nie lubił. Przekonała męża, że jej pasierb powinien uczyć się w wysoce akademickim Konserwatorium Paryskim. Został przyjęty w 1879 r., ale trzy lata później zwolniony z powodu nieosiągnięcia wymaganego standardu. Raporty opisują go jako utalentowanego, ale wyjątkowo leniwego i często nieobecnego na zajęciach. Jego największy przyjaciel tamtych czasów, urodzony w Hiszpanii poeta Contamine de Latour, mówi nam, że powodem, dla którego kontynuował swoje żmudne studia, było zakwalifikowanie się do rocznego wolontariatu zamiast normalnej pięcioletniej służby wojskowej wymaganej od młodych Francuzów. W listopadzie 1886 roku Eric wstąpił do piechoty, lecz po kilku miesiącach został zwolniony ze względów zdrowotnych. Wąsko burżuazyjne wychowanie Satie sprawiło, że stał się nieśmiały, dyskretny, powściągliwy, elegancki i dobrze wychowany. W tym okresie życia przypominał niechlujnego dandysa, jeszcze nie bohemy. Zaczął pisać muzykę na fortepian, w tym trzy sarabandy, które zawdzięcza Emmanuelowi Chabrierowi, którego opera Le RoiMalgré Lui miała właśnie swoją premierę. W następnym roku wyprodukował Gymnopedie, a w 1890, w następstwie paryskiej wystawy w 1889 roku, swoje Gnossiennes o orientalnym zabarwieniu. Satie, żarłoczna czytelniczka, już wówczas zainteresowała się religią mistyczną, chorałem gregoriańskim, sztuką gotycką i życiem świętych. W towarzystwie de Latoura zaczął bywać w nocnym życiu Montmartre. Kabaret artystyczny Chat Noir był dla Satie objawieniem; pod wpływem koleżeństwa, eskapad i niekończących się rewolucyjnych debat artystycznych jego charakter zaczął ewoluować. Zafascynowany artystycznym stylem życia przeniósł się na Montmartre. W tym czasie Satie miała dwadzieścia kilka lat. Na początku lat 90. XIX wieku zainteresowanie religiami doprowadziło go do przyłączenia się do ruchu artystycznego związanego z różokrzyżowcami. Satie została ich oficjalnym kompozytorem; na przykład dla nich napisano jego znaczący utwór z 1891 roku, Le Fils des Etoiles . Dzięki temu po raz pierwszy spotkał człowieka, który przez około dwadzieścia pięć lat miał być jego największym przyjacielem, kompozytora Claude’a Debussy’ego. „W chwili, gdy go zobaczyłam” – napisała Satie, „poczułam do niego pociąg i zapragnęłam żyć u jego boku na zawsze.” Debussy odegrał dla niego rolę wujka, podczas gdy Satie w zamian odegrała swoją najbardziej charakterystyczną rolę, błazna . Wiedział, że jego technika muzyczna ma poważne ograniczenia, ale duma i determinacja w połączeniu z podwyższoną wrażliwością pozwoliły, aby jego naturalny humor przekształcił się w tarczę ochronną. Przy pierwszej znajomości Satie była sympatyczna, dobrze wychowana, uprzejma, ujmująca i bardzo taktowna.

Wysłuchiwał Cię, pozwalał mówić, nigdy nie powiedział niczego, co mogłoby Cię zdenerwować i biegle mówił na każdy temat. Dopiero gdy poznało się go bliżej, dał upust swoim entuzjazmom, zmianom nastroju, ponurym skłonnościom i sarkazmom, okazując się agresywnym i niespokojnym. (Orledge 1995)

Jego charakter był tak ukształtowany, że od czasu do czasu miał tzw. kłócić się z każdym ze swoich najlepszych przyjaciół, prawie zawsze bez najmniejszego powodu. O ile wiadomo, Satie miała tylko jeden romans, burzliwy z matką Maurice’a Utrillo, malarką i niegdysiejszą artystką cyrkową Suzanne Valadon. „Satie prowadziła smutne życie, raczej samotna” – powiedziała żona Dariusa Milhauda, Madeleine, która dobrze go znała. „Był osobą przemiłą, nieprzewidywalną, mającą swój urok. Jego sposób mówienia był bardzo spontaniczny – co było całkowitym przeciwieństwem jego pisarstwa. Nigdy nie spotkałem nikogo tak uprzejmego. Ale potrafił być bardzo brutalny. Wszystko, co robił, było logiczne, oparte na fakcie, że był bardzo wrażliwy i mogła go zranić najdrobniejsza rzecz.” Kiedy pakowała dla niego walizkę, wiedziała, że wpadnie w niewytłumaczalną wściekłość, jeśli sprawy nie zostaną ułożone dokładnie tak, jak sobie tego życzył. Być. W ciągu piętnastu lat od 1890 r. Satie zarabiał na życie jako pianista kabaretowy, co uważał za podłe zajęcie, oraz jako kompozytor pieśni estradowych i muzyki okazjonalnej. Pieniądze były odwiecznym problemem; kiedy już je miał, co nie zdarzało się często, był skłonny wydawać je ekstrawagancko. Któregoś razu kupił siedem identycznych szarych sztruksowych garniturów z pasującymi kapeluszami, które nosił przy każdej okazji. Dzięki temu zyskał miano „aksamitnego dżentelmena”. W połowie tego okresu zdecydował się odejść od Montmartre, które traciło swój wiejski charakter. W 1898 roku spakował swoje rzeczy do wózka ręcznego i przeprowadził się na dość obskurne południowe przedmieścia Arcueil-Cachan, gdzie wynajął mały pokój, do którego nikt inny nie miał wstępu. Satie spędziła wiele godzin w towarzystwie lokalnych jeżowców, ciesząc się ich pogawędkami i fascynując ich wymyślonymi przez siebie historiami. „Przyciągały go małe dzieci… młodość i czystość” – powiedziała Madeleine Milhaud. Dzielił ich radości i nadzieje. Nadrabiali braki w swoim charakterze. Brali go za maskotkę i myśleli, że przynosi im szczęście”. Satie codziennie spacerowała sześć mil przez Paryż do kabaretu na Montmartre; z wybiciem drugiej w nocy ruszył z powrotem, zatrzymując się po drodze na kilka drinków, często spacerując nocą. Jedyną jego znaczącą kompozycją z tych lat jest zbiór Trois morceaux en forme de poire, powstały w latach 1890–1903 i składający się w większości z aranżacji melodii kabaretowych. W 1905 roku zdecydował, że należy zaradzić niedostatecznej edukacji muzycznej swojej młodości, zapisując się do nowo utworzonej Schola Cantorum. Przez trzy lata uczył się kontrapunktu, fugi i orkiestracji pod okiem dostojnego patrycjusza Vincenta d’Indy’ego i jego asystenta Alberta Roussela. Zdobył dyplom za swoją pracę, ale trudno mu było połączyć swoje nowe umiejętności kontrapunktowe z osobistym stylem. W 1906 roku zastąpił swój aksamitny wygląd dżentelmena wyglądem mieszczańskiego funkcjonariusza: melonik, kołnierzyk ze skrzydełkami, czarny garnitur i parasol. To pozostało jego normalnym strojem do końca życia. Piękna młoda artystka Valentine Hugo, żona wnuka Victora Hugo, dobrze znała Satie w późniejszych latach:

Był bardzo wrażliwy. Jeśli było coś, co uznał za zniewagę, brak uczuć lub nieuczciwą plotkę, protestował w najsilniejszym i najbardziej brutalnym języku. Kiedy był zły, albo zamykał się, wyglądając na urażonego, albo wpadał w brutalny sarkazm. Można powiedzieć, że miał poważny i poważny wyraz prowincjonalnego nauczyciela; poważny, bo pince-nez miał mocno zaciśnięty na nosie i melonik pochylony lekko do przodu; ciężki, bo jego ruchy były raczej powolne. Stawiał małe kroki, ze zwiniętym parasolem na ramieniu. Nie gestykulował, chyba że był wesoły lub zły. W jego głosie nie było nic niezwykłego. Dźwięk był dobry, raczej łagodny i powolny w poważnych rozmowach. Kiedy opowiadał dowcipy, poziom był niższy. Bardziej teatralnie i śpiewająco; a kiedy nie był szczęśliwy, był wysoki i zgryźliwy.

Na początku 1911 roku losy Satie zaczęły się poprawiać. Najpierw Ravel grał swoje wczesne sarabandy na koncercie Société Musicale Indépendante, a następnie Debussy, który zaaranżował jego Gymnopedie przeprowadziła wykonanie tego utworu, które zostało przyjęte entuzjastycznie. Potem nastąpiły inne wykonania utworów Satiego, w tym jego niedawna kompozycja Quatre préludes flasques. Ta uwaga sprawiła, że wydawcy nagle zaczęli domagać się jego muzyki. Wydano i wydrukowano kilka jego starych kompozycji, a on szybko odpowiedział całą serią humorystycznych utworów na fortepian o ekscentrycznych tytułach i dziwacznych komentarzach. Jak twierdzi jego biograf A.N. Gillmor (1988) wyjaśnia:

Odmowa zaangażowania, co w praktyce było wadą, okazała się jedną z największych zalet artysty. Potrafił stać z boku i chłodno oceniać. Ominął go zaakceptowany entuzjazm. Reakcje uświęcone bezmyślnym zwyczajem były mu obce. Jego spojrzenie było chłodne i świeże. Spojrzał na muzykę na nowo i podłożył pod nią bombę. Niestosowne dekoracje słowne, jakie nadawał swoim szyderczym utworom fortepianowym, muzyczne techniki parodii i satyry stanowiły zdrową przeciwwagę dla romantycznego nadmiaru. Podkreśliwszy w ten sposób absurdy przestarzałego stylu, który nie nadaje się już do użytecznego wykorzystania, opracował idiom, który miał go zastąpić.

Sława Satie po wojnie była w dużej mierze zasługą młodego Jeana Cocteau, który wziął udział w przedstawieniu Satie przedstawiającym Trois morceaux w 1915 roku. Cocteau wykorzystywał swoje danie główne w elitarnych i zamożnych kręgach, aby zdobywać zamówienia dla Satie. Namawiał wirtuozów do wykonania jego dzieła , pisał i wykładał o Satie, a także przygotowywał notatki wprowadzające i przemówienia podczas występów koncertowych. Co najważniejsze, współpracował z Satie przy paradzie baletowej Diagilew – Massine – Picasso. Otwarcie Parady w maju 1917 roku raz na zawsze ugruntowało sławę Satie. Krytycy nie mieli sobie równych, a Satie popełniła błąd, wysyłając obraźliwą pocztówkę do osoby, która napisała szczególnie wrogą recenzję. Został pozwany za zniesławienie i po procesie, który był równoznaczny z atakiem tradycjonalistów na sztukę współczesną, skazano go na osiem dni więzienia i wysoką grzywnę. W wyniku apelacji wyrok został zawieszony, a księżna de Polignac zapłaciła grzywnę, co zrujnowałoby Satie. Wyszedł z tej próby jako coś w rodzaju bohatera awangardy: wokół niego utworzyła się grupa młodych kompozytorów, początkowo nazywana Les Nouveaux Jeunes, później Les Six. W międzyczasie, na początku 1917 roku, a może nawet wcześniej, Satie rozpoczął pracę nad kantatą Socrate, często uważaną za jego arcydzieło. Przygotował tekst, drastycznie przycinając raczej kiepskie tłumaczenie Fedona Platona. Od początku miał zamiar napisać dzieło, które „powinno być białe i czyste jak starożytność”. W rezultacie powstało dzieło, w którym jego ograniczona technika uzyskała idealną ostrość i równowagę. Publiczne wykonanie utworu nastąpiło dopiero w 1920 r., ale po prywatnym przesłuchaniu w połowie 1919 r. Igor Strawiński miał zauważyć: „Muzyka francuska to Bizet, Chabrier i Satie”. Satie cieszyła się teraz sławą i sukcesem oraz życiem towarzyskim, jakie ze sobą niosły. Zaczął poruszać się w społeczeństwie wyższym i lubił szokować jego członków swoimi bolszewickimi poglądami. W 1920 roku odbyły się dwa festiwale jego muzyki i w tym ostatnim okresie twórczym jego twórczość była znacznie bardziej zróżnicowana niż wcześniej. Wraz z Milhaudem stworzył musique d’ammeublement (muzykę w tle), graną w przerwach w koncercie. Pisał także pieśni, muzykę na fortepian i partytury baletowe, których kulminacją były w 1924 roku obrazy Mercure (Massin i Picasso) i Relâche (zaprojektowane przez Picabię z sfilmowanym wstępem René Claira). Obaj zdobyli rozgłos. W 1923 roku za sprawą Milhauda utworzyła się wokół niego kolejna grupa młodych kompozytorów. Przyjęli tytuł l’Ecole d’Arcueil. Jednak stan zdrowia Satie zaczął się pogarszać z powodu marskości wątroby; przez wiele lat był alkoholikiem. Stracił niegdyś niesamowity apetyt. Stawał się coraz bardziej nietowarzyski i ilekroć przyjeżdżał do Paryża z wizytą, godzinami przesiadywał w milczeniu przed kominkiem w kapeluszu i płaszczu, z nieuniknionym parasolem. Przyjaciele zakwaterowali go w hotelach, aby oszczędzić mu podróży do Arcueil i z powrotem. Ostatecznie musiał przenieść się do szpitala i 1 lipca 1925 roku zmarł na stwardnienie wątroby. Kiedy jego brat Conrad udał się z Milhaudem do Arcueil i wreszcie wszedł do pokoju, który przez prawie trzydzieści lat był domem kompozytora, byli zdumieni panującą tam nędzą. Znaleźli łóżko, krzesło i stół, w połowie pustą szafkę ze stosami aksamitnych garniturów, stary, nieużywany fortepian, którego pedały napędzane były strunami, ale niewiele więcej poza jego rękopiśmiennymi notatnikami z lat 90. XIX wieku i dużą ilością dokumenty. Większość z nich spłonęła w pożarze, ale dzięki Milhaudowi udało się uratować muzykę. Poniższy opis musi pochodzić ze stosunkowo późnego okresu życia Satie:

Krótka, siwiejąca bródka, dość grube wargi wykrzywione w szyderczym uśmiechu, czasem okrutnym; zmysłowy, zachłanny nos. Wyraz jego oczu, ukrytych za pince-nez, mógł się zmienić w jednej chwili od łagodnego, przez dokuczliwy, do wściekłego…jego twarz, zwieńczona dziwnie spiczastą czaszką, była dość piękna, enigmatyczna i ciągle się zmieniała…jego strój był konwencjonalny: często nosił ciemnoszarą marynarkę i czarny płaszcz z wywiniętym kołnierzem w górę. Z parasolem i melonikiem przypominał cichego nauczyciela. Choć należał do bohemy, wyglądał bardzo dostojnie, niemal ceremonialnie. Miękki, głęboki głos, niespiesznie znajomy i przyjazny, przekształcił jego słowa w tajemnicze zwierzenia. Dręczyły go niespodziewane wybuchy śmiechu, które tłumił ręką. Szedł powoli, małymi krokami, trzymając mocno parasol pod pachą. Idąc, zatrzymywał się, lekko uginał jedno kolano, poprawiał pince-nez i kładł pięść na biodrze. Następnie ponownie wystartował, małymi, świadomymi krokami. Żaden z jego przyjaciół nie mógł dotrzymać mu kroku podczas długich nocnych spacerów. Nienawidził słońca… jego dziwny charakter, napady melancholii wypędziły go z domu podczas najstraszniejszej pogody… jego rozmowa była niezwykle zabawna. Bardzo rozmowny, kątem oka obserwował osobę, z którą rozmawiał, oceniając efekt jego żartów. W towarzystwie kilku bliskich przyjaciół byłby naprawdę zachwycający. Paląc niezliczone cygara, wypowiadał się obszernie na każdy temat z niezwykłą przejrzystością. (Orledge 1995)

Siostra Satie, Olga, powiedziała: „Mój brat zawsze był trudny do zrozumienia: nie wydaje się, żeby kiedykolwiek był zupełnie normalny”. Jeden z jego przyjaciół zauważył: „Wątpię, czy komukolwiek powierzono łaskę szczerego wybuchu z jego strony, czy przestał być dowcipny, precyzyjny, żartowniś. Wątpię, czy ktoś znalazł ciepło w towarzystwie Satie. Jak większość ludzi przyzwyczajonych do cierpienia w milczeniu, on łatwo się denerwował i używał żartów jako kamuflażu dla swojej zwiększonej wrażliwości. Trzymał się uparcie swoich poglądów. Satie czasami zachowywała się w sposób przesadny. Mówił powoli, cicho, z pewnym skupieniem, mówił bardzo cicho, prawie nie otwierając ust, ale każde słowo wypowiadał w sposób niepowtarzalny i precyzyjny. Nigdy się nie mył, lecz zamiast tego oczyszczał się pumeksem. Jego charakter pisma był absolutnie doskonały, ale napisanie krótkiego tekstu pneumatycznego mogło zająć mu dwadzieścia minut. Fitzgerald (2005) zauważa, że Satie jest dobrym przykładem tego, jak „oderwanie się” od osoby z zespołem Aspergera może przynieść nowe i interesujące owoce. Kiedy przyglądamy się historii rodziny, aby zobaczyć, skąd mogło się wziąć to zaburzenie, naszą uwagę przykuwa brat jego ojca, Adrien, czarna owca rodziny. Wujek, znany jako Ptak Morski, był właścicielem wspaniale udekorowanego powozu, do którego nikt nie odważył się wejść, na wypadek gdyby go uszkodzili. Miał też wspaniałą łódź zbudowany, który w rzadkich przypadkach był wypływany w morze na krótką wycieczkę przed powrotem na kolejny długi pobyt w porcie. W dzieciństwie Eric widywał często tego ekscentrycznego wujka i czuł do niego dziwnie pociągający charakter.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Jako dziecko nie tylko jego brat i siostry byli dla niego obcymi, ale on sam był obcym. (Elizabeth van Gogh)

Po Michale Aniole zasugerowano kilku innych artystów jako możliwych Aspergera, na przykład Vassily Kandinski, Maurice Utrillo i L.S. Lowry’ego. Profil Andy’ego Warhola, który jest szczególnie prawdopodobny, zostanie podany później . Chociaż osiągnięcie jakichkolwiek ostatecznych wniosków może być niemożliwe, szczególnie trudno jest powstrzymać się od omówienia przypadku Vincenta van Gogha. Podobnie jak obrazy współczesnego mu Paula Cézanne’a, jego obrazy, których praktycznie nie można było sprzedać za jego życia, osiągają obecnie astronomiczne ceny. Jego tragiczne popadnięcie w szaleństwo nigdy nie zostało do końca wyjaśnione, choć jego nieszczęśliwe życie było tematem wielu biografii. Był człowiekiem, którego konflikty psychologiczne wkradły się we wszystkie aspekty jego rozwoju i którego pozytywne wykorzystanie było niezbędne do jego triumfu jako artysty. Jego wpływ na współczesne malarstwo był ogromny. Wielebny Theodorus van Gogh i Anna Cornelia Carbentus pobrali się w 1851 roku. Ich pierwsze dziecko zmarło zaraz po urodzeniu. Ich drugi, przyszły malarz, urodził się 30 marca 1853 roku i przyjął ochrzczenie Vincenta Willema. Ich pozostałymi dziećmi były Anna w 1855 r., Teodor w 1857 r., Elżbieta w 1859 r., Wilhelmina w 1862 r. i wreszcie Korneliusz w 1867 r. Z rodzeństwa to Theo odegrał główną rolę w życiu Vincenta, Wilhelmina bardzo niewielką, pozostali prawie żaden. Dwa lata przed ślubem pastor van Gogh został powołany do skromnego życia w Zundert, dużej wiosce w Brabancji Północnej, otoczonej przygnębiającymi krajobrazami. Rodzice byli przyzwyczajeni do życia pełnego wyrzeczeń i wyrzeczeń, ale pokładali duże nadzieje w swoich synach. Ich ojciec, niewyróżniający się pastor Holenderskiego Kościoła Reformowanego, służył potrzebom małej trzódki; większość mieszkańców wsi była katolikami. Dominującym rodzicem była jego żona, inteligentna, zdeterminowana kobieta, biegła w rysowaniu i malowaniu akwarelami oraz posiadająca wiedzę z zakresu botaniki. Mówiono, że jest raczej zimna i ma „mroczną naturę”. Wychowała się w Hadze, gdzie jej ojciec był introligatorem. Dziadek Wincentego ze strony ojca był prominentnym obywatelem Bredy: był starszym duchownym w Kościele, ale z jego sześciu synów jedynie Teodor, ojciec Wincentego, poszedł za jego przykładem; trzech pozostałych zostało handlarzami dziełami sztuki, kolejny admirałem, a ostatni urzędnikiem państwowym. Miał też dwie córki, obie poślubiły starszych oficerów armii. Niewiele wiemy o dzieciństwie Vincenta. Jeden z byłych służących w gospodarstwie domowym powiedział, że nigdy nie zachowywał się jak dziecko; wspominał swoje dzieciństwo jako ponure, zimne i sterylne. Upodobnił się do matki z wyglądu, a może i osobowości. Był niezwykle poważny, poważny i bez uśmiechu, cichy i ponury, brzydki i nieokrzesany. Nie prowadził życia towarzyskiego, ale wędrował samotnie. Jego siostra Wilhelmina tak opisała jego młodzieńczy wygląd:

Raczej szeroki niż wysoki, z lekko wygiętymi plecami wskutek złego nawyku opuszczania głowy do przodu, z rudawymi włosami krótko obciętymi pod słomką, która przesłaniała jego niezwykłą twarz: wcale nie była to twarz chłopca. Jego czoło było już lekko zmarszczone, brwi ściągnięte w głębokim zamyśleniu na szerokim czole, oczy małe i głęboko osadzone, czasem niebieskie, innym razem zielone, w zależności od zmieniającego się wyrazu twarzy. Pomimo tego nieatrakcyjnego, niezręcznego wyglądu, było coś niezwykłego w jego niepowtarzalnym wyrazie wewnętrznej głębi. (Erpel 1965)

Po okresie nauki w wiejskiej szkole van Gogh został wysłany do małej szkoły z internatem w Zevenberg, dziewiętnaście mil od Zundert, gdzie nauczyciel uczył francuskiego, angielskiego, niemieckiego, matematyki i nauk społecznych. Będąc przywiązanym do rodziny, był smutny, że się z nią rozstał. Po dwóch latach został przeniesiony do podobnej placówki w Tilburn, gdzie przebywał przez osiemnaście miesięcy. Jego formalna edukacja zakończyła się nagle w marcu 1868 roku, gdy miał piętnaście lat i przez następne piętnaście miesięcy przebywał w domu. Po naradzie rodzinnej został wysłany pod koniec lipca 1869 roku do Hagi, aby uczyć się handlu dziełami sztuki w kancelarii Goupil et Fils, w której wspólnikiem był jeden z jego wujów. Wiemy, że jego matka załatwiła mu zakwaterowanie u rodziny o imieniu Roos, wygodnej klasy średniej, miłej, ale nieco nudnej. Niewiele mamy informacji o tym, co robił van Gogh, poza tym, że Theodore (Theo), młodszy o cztery lata od niego, przybył do zostań i obaj bracia złożyli ślub przyjaźni. Wyraźna i przejmująca korespondencja między nimi jest bogatym źródłem informacji o późniejszym życiu van Gogha i jego celach estetycznych. Następnie van Gogh został przeniesiony do londyńskiego oddziału Goupil, mając doskonałe referencje; nie ma wątpliwości, że jako stażysta handlarz dziełami sztuki odniósł sukces. Wydaje się, że pierwsze kilka miesięcy roku, który spędził w Londynie, było najszczęśliwszymi w jego życiu. Kiedy firma zapewniła mu podwyżkę, mógł pomóc rodzicom, przesyłając trochę pieniędzy do domu. Zakwaterował w Kennington i codziennie chodził do i z biura. Jego gospodyni, wdowa po duchownym, miała córkę Urszulę, która służyła przy stole. Van Gogh zakochał się w niej i zaproponował małżeństwo. Był zszokowany, gdy powiedziano mu, że potajemnie była zaręczona z innym mężczyzną, który wszedł na pokład przed przybyciem van Gogha. Popadł w rozpacz, stracił zainteresowanie pracą i zaczął czytać Biblię. Kiedy zaczął zachowywać się niegrzecznie wobec klientów, został przeniesiony do paryskiego oddziału Goupil’s, gdzie wuj mógł go mieć na oku. Jednak jego zachowanie było na tyle nie do zaakceptowania, że w kwietniu 1876 roku poproszono go o opuszczenie firmy. W międzyczasie ojciec van Gogha został przeniesiony do Etten, wciąż znajdującego się w Brabancji, i tak więc rodzina tam mieszkała. Vincent powiedział rodzicom, że odwrócił się od handlu; teraz chciał uczyć i zostać świeckim kaznodzieją. Wkrótce znalazł posadę w małej prywatnej szkole prowadzonej przez pedantycznego pastora metodystów nazwiskiem Stokes w angielskim nadmorskim miasteczku Ramsgate w hrabstwie Kent. Dało mu to szansę na doskonalenie języka angielskiego. Zawsze świetny piechur, pewnego weekendu wybrał się pieszo do Londynu, na znaczną odległość. Lubił spacerować nocą, zwłaszcza gdy był przygnębiony. Kiedy Stokes przeniósł swoją szkołę do Isleworth, położonego dalej w górę Tamizy, van Gogh otrzymał możliwość głoszenia kazań w pobliskich kaplicach. Jego szczerość była widoczna, ale jego mowa była urywana, głos głęboki i melancholijny, niezręczne używanie języka i słaba wymowa. Kiedy Stokes poprosił go, aby zbierał czesne od rodziców, których na nie nie było stać, zrezygnował ze szkoły i wrócił do Holandii. Znów odbyła się narada rodzinna, w wyniku której znaleziono dla niego posadę urzędnika w księgarni w Dordrechcie. Chociaż nie miał zielonego pojęcia o handlu książkami, był uprzejmy w stosunku do klientów. Kiedy nie był zajęty innymi sprawami, spędzał czas na tłumaczeniu Nowego Testamentu z Biblii z tekstu niderlandzkiego na angielski, francuski i niemiecki. Coraz bardziej odczuwał silne powołanie zakonne. Aby zostać pastorem, podobnie jak jego ojciec, musiał studiować teologię na uniwersytecie, co wymagało pewnej znajomości łaciny i greki. Pomocy podjął się jeden z wujków, organizując prywatne lekcje w Amsterdamie. Po dobrym początku w nauce języków starożytnych van Gogh wpadł w obsesję na punkcie idei, że jego powołaniem jest głoszenie Ewangelii ubogim. Nastąpiła więc kolejna zmiana planów i rozpoczął naukę w szkole dla misjonarzy w Brukseli, gdzie nie była wymagana znajomość klasyki. Jego wychowawca donosił o powtarzających się epizodach samobiczowania, a na jego twarzy malował się nieopisany smutek i rozpacz. Kiedy skończył się jego okres próbny w szkole, komisja ds. ewangelizacji stwierdziła, że nie nadaje się do pracy misjonarskiej. Mówiono, że brakuje mu pokory i niezbyt dobrze radzi sobie z wystąpieniami publicznymi, co w szkole uważano za niezbędną misjonarzowi. Van Gogh był zdruzgotany porażką w swoich planach. Chociaż nie miał kwalifikacji, nadal mógł działać jako świecki ewangelista. W południowo-zachodniej Belgii, niedaleko Mons, Borinage, znajdowało się zagłębie węglowe, przypominające trochę ponury świat, o którym pisał Emile Zola w Germinal. Spędził dwadzieścia dwa miesiące w tym czarnym kraju, czytając Biblię i odwiedzając chorych. Ubierał się jak włóczęga i żył na głodowej diecie; w jego osobowości była silna tendencja masochistyczna. Będąc pod wrażeniem jego gorliwości, komitet szkoły misjonarskiej ustąpił i otrzymał tymczasowe stanowisko w pobliskim Wasmes. Chociaż w żadnym momencie swojego życia nie dał po sobie poznać, że chce angażować się w ówczesne ruchy socjalistyczne, komitet ewangelizacyjny zaczął odnosić wrażenie, że za bardzo utożsamia się z uciskanymi górnikami i ich rodzinami. Chwaląc jego oddanie i poświęcenie w opiece nad chorymi i rannymi, uznali, że jest on kaznodzieją na tyle obojętnym, że całkowicie uniemożliwia pełnienie głównej funkcji ewangelisty. W międzyczasie van Gogh wytrwale rysował węglem przedstawiającym górników, chłopów i innych robotników. Wydaje się, że to właśnie w tym momencie, w wieku dwudziestu dziewięciu lat, zaczął rozważać możliwość powołania się do sztuki i uczynienia z tego „środka, za pomocą którego mógłby przynieść ludzkości pocieszenie”. „Nie potrafię wyrazić, jak bardzo się cieszę, że znów zająłem się rysowaniem” – napisał do Theo. „Odzyskałem równowagę psychiczną i z dnia na dzień moja energia wzrasta” (van Gogh 1988). W czasie pobytu u Goupila Van Gogh widział wiele pierwszorzędnych obrazów i innych dzieł sztuki. Jednak choć nauczył się czegoś z książek, brakowało mu praktycznego wykształcenia, jakiego potrzebuje artysta. Aby znaleźć lepsze warunki pracy, przeniósł się na sześć miesięcy do Brukseli, gdzie jego brat Theo po ukończeniu college’u rozpoczął pracę w brukselskiej filii Goupil’s. Van Gogh znalazł doświadczonego malarza, który chciał dać mu lekcje patrzenia z perspektywy. Ubiegał się także o miejsce w Académie des Beaux Arts, co umożliwiłoby mu bezpłatne uczęszczanie na zajęcia życiowe; czy kiedykolwiek to zrobił, nie jest pewne. W kwietniu 1881 roku van Gogh zdecydował się wrócić do Etten i spędzić Wielkanoc z rodziną, gdzie w domu nadal dominowała jego matka. Chociaż jego ponowne pojawienie się przyjęto z pewną konsternacją, cieszył się, że znów jest w domu. Z jego sióstr tylko najmłodsza Wilhelmina była gotowa pozować dla niego. Do tej pory tworzył rysunki w wielkim tempie, ale nie zaczął jeszcze malować. Zamieszkała tu niedawno owdowiała kuzynka Kee z Amsterdamu z czteroletnim synem. Van Gogh zakochał się w niej i zaproponował małżeństwo, ale został szybko odrzucony. Znów poczuł się zdruzgotany. Nie chciała się z nim spotkać, gdy ścigał ją do Amsterdamu, ale on nigdy jej nie zapomniał. W sierpniu 1882 roku van Gogh poczuł, że jego umiejętności rysunkowe rozwinęły się na tyle, że mógł zacząć malować olejami. Antoine Mauve, kuzyn z małżeństwa i uznany malarz w Hadze, zgodził się wtajemniczyć go w tajemnice palety. Mauve był temperamentny, ale dodał van Goghowi zachęty. Kiedy van Goghowi zabrakło pieniędzy, wrócił do Etten, ale potem pokłócił się z ojcem i wrócił do Hagi, coraz bardziej zdeterminowany, by udowodnić, że jest malarzem. Próbował akwareli, ale na tym etapie inspiracją był dla niego rysunek. Aby zarobić na życie, próbował tworzyć rysunki, które sprzedawały się w ilustrowanych gazetach. Jak zwykle pomocny był jego brat Theo; taktownie regularnie wysyłał van Goghowi pieniądze za pośrednictwem ich ojca, co czyniło je bardziej akceptowalnymi. W swoich listach do Theo van Gogh opowiedział o swoim spotkaniu z serdeczną prostytutką, co najwyraźniej było jego pierwszym takim doświadczeniem. Następną kobietą w jego życiu była starsza o trzy lata Clasina Maria Hoornik, którą poznał przypadkowo w 1882 roku. Była alkoholiczką, która, podobnie jak jej matka, uzupełniała swoje zarobki jako sprzątaczka prostytucją. Miała pięcioletnią córkę i była w ciąży. Dzielił swój pokój z Sien, jak ją nazywał, i jej młodą córką. Były to dodatkowy wydatek, ale przynajmniej miał chętne modelki. Jego pierwsze większe zdjęcia z tego okresu w stolicy przedstawiają Sien. W jakiś sposób ta nieodpowiednia kobieta dodała mu pewności siebie. Był jej oddany i zaczął mówić o małżeństwie. Następnie van Gogh przebywał w szpitalu z powodu rzeżączki, podczas gdy Sien urodziła chłopca. Po wyzdrowieniu z depresji poporodowej zaczęła się z nim kłócić. W połowie września 1883 roku van Gogh i Sien rozstali się emocjonalnie, kiedy van Gogh udał się do Drenthe, odległego regionu wrzosowisk na północy Holandii. Pozorny krajobraz, poprzecinany jedynie kanałami, zaczął przyciągać artystów. Podobały mu się cztery deszczowe miesiące, które tam spędził, zanim wrócił na Boże Narodzenie do domu rodzinnego, znajdującego się obecnie w pobliżu miejscowości Nuenen. Z ojcem doszło do zwykłej kłótni. Uzgodnił z bratem, że w zamian za całą twórczość artystyczną Theo będzie mu wypłacał miesięczne kieszonkowe w wysokości 150 franków. Pozostał w Nuenen przez dwa lata, pracując w ogromnym tempie. Kiedy jego matka przeprowadziła się do Bredy w 1886 roku, po śmierci męża, zabrała ze sobą 60 jego obrazów na blejtramach, 150 luźnych płócien, 90 rysunków piórem i duża liczba rysunków kredkami. Niestety, w opakowaniach, w których je przechowywano, znalazła ślady korników i wiele z nich wyrzuciła. Mimo to zachowało się 225 rysunków, 25 akwareli i 185 olejów, w większości o charakterze mrocznym i ponurym. Jednym z nich było jego pierwsze arcydzieło, „Jedzący ziemniaki”. W listopadzie 1885 van Gogh przeprowadził się do Antwerpii i rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych. Na Zachód właśnie zaczęły przybywać japońskie drzeworyty. Grafiki te pozostawały pod wpływem większości pierwszej fali współczesnych malarzy, ale w przypadku van Gogha wpływ ten był szczególnie silny. Mógł także studiować arcydzieła Rubensa i dowiedzieć się, jak lepiej wykorzystać kolor. Celem van Gogha było jednak dołączenie do pracującego w Paryżu brata Theo, dlatego po trzech miesiącach opuścił ojczyznę i przeniósł się do Francji, gdzie miał spędzić resztę życia. W Paryżu van Gogh nie tylko zamieszkał z bratem, ale zaczął wykorzystywać swoje małe mieszkanie jako warsztat; w konsekwencji przenieśli się do znacznie większego na Montmartre. Tam poznał malarzy impresjonistów, m.in. Edouarda Degasa, Paula Gauguina, Georgesa Seurata i Henriego de Toulouse-Lautreca. Najważniejszym kontaktem artystycznym był jednak Camille Pissarro, który podzielił się swoim podziwem dla Jean-Francois Milleta, „malarza chłopskiego”. Van Gogh poszedł za jego przykładem, malując i rysując robotników przy pracy. W przeciwieństwie do ciemnych, ponurych dzieł z okresu holenderskiego, jego obrazy stały się jasne i kolorowe. Po śmierci van Gogha Pissarro powiedział: „Zawsze wiedziałem, że albo przewyższy nas wszystkich, albo skończy jako szaleniec”. Nigdy nie myślałem, że zrobi jedno i drugie”. Historia niestabilności psychicznej i deprywacji fizycznej Van Gogha nadała mu wąskie, udręczone spojrzenie. Ci, którzy znali go w tym czasie, pamiętali oczywiście rude włosy, szorstkie wąsy, kozią bródkę i sokole oko. Opisywali jego żywiołowe gesty i gwałtowny krok, wskazujące na niezdarność motoryczną. W przemówieniu miał być gwałtowny, ale nie kłótliwy. Mówił o czymś bez przerwy, po czym zatrzymywał się i spoglądał przez ramię, sycząc przez zęby. Zaczął dużo pić, zarówno wino, jak i, co bardziej złowieszcze, absynt. Od jakiegoś czasu myślał o opuszczeniu miasta i przeprowadzce gdzieś dalej na południe, gdzie życie byłoby tańsze i znacznie mniej stresujące. Wyruszył z charakterystyczną dla siebie nagłością pod koniec lutego 1888 roku. Chcąc udać się do Marsylii, wysiadł z pociągu w prowansalskim miasteczku Arles. Właśnie spadły obfite opady śniegu. Płaski krajobraz przypomniał mu o ojczyźnie i osiedlił się. Namalował wiele scen wiejskich, zwłaszcza kwitnących sadów, a także scen miejskich, zwłaszcza kawiarni. W ciągu roku pobytu w Arles namalował także 46 portretów 23 różnych osób, w tym kilka autoportretów. Sugerowano, że to właśnie dlatego, że porzucił wszelkie myśli o kobietach, małżeństwie i rodzinie, był w stanie stworzyć tak ogromną liczbę dzieł sztuki w ciągu ostatnich dwóch i pół roku swojego życia. Jego zdrowie, które w Paryżu pogarszało się, zaczęło się poprawiać, chociaż nadal dużo pił i palił. Van Gogh planował założyć kolonię innych artystów w Arles, z dala od klik i kliki paryskiego świata sztuki. Kiedy usłyszał, że Gauguin jest chory i bez środków do życia, namawiał go, aby dołączył do niego w Arles. Gauguin tak zrobił i przez krótki czas obaj malarze mieszkali razem. Istnieją oznaki, że ich związek był częściowo homoseksualny, a van Gogh był słabszym. Zachowanie Van Gogha szybko zmieniło się z przymiłej służalczości w nastrojową irytację, przerywaną napadami gwałtownej złości. Pokłócili się fatalnie, po czym Gauguin zagroził odejściem. Boże Narodzenie było często czasem kryzysu dla van Gogha. Okazał pierwsze oznaki szaleństwa, które pogorszyły się, gdy Theo ogłosił, że jest zaręczony. Mamy jedynie relację Gauguina z tego, co wydarzyło się wieczorem 23 grudnia 1888 roku, kiedy van Gogh wziął brzytwę i ciął płatek lewego ucha, przecinając naczynie krwionośne. Owinął płatek ucha i dał znanej mu prostytutce. Gauguin spełnił swoją groźbę powrotu do Paryża, pozostawiając van Gogha na powrót do zdrowia po kontuzji, którą sam sobie spowodował. Młodszy lekarz szpitalny, który go leczył, pomyślał, że jest nadmiernie podekscytowany, ale za kilka dni znów będzie sobą. Dwa miesiące później van Gogh zaczął wykazywać oznaki paranoi; miejscowa ludność myślała, że oszalał, więc policja zabrała go do szpitala w Arles. Stamtąd został przeniesiony do prywatnego szpitala psychiatrycznego w St. Remy; diagnoza brzmiała: ostra mania z rzadkimi napadami padaczkowymi, leczenie hydropatią, co oznaczało po prostu leżenie w wannie przez dwie godziny dwa razy w tygodniu. Doszło do niebezpiecznych wybuchów przemocy, ale wydawało się, że wraca do zdrowia. Mógł kontynuować malowanie i pozwolono mu to robić pod eskortą. Z tego okresu pochodzą niektóre z jego najwspanialszych obrazów. Na polecenie Pissarro, który kiedyś pracował w Auvers-sur-Oise, na północny zachód od Paryża, van Gogh przyjechał, aby spędzić ostatnie miesiące swojego życia w tym atrakcyjnym miasteczku. Pissarro znał tamtejszego lekarza homeopatę, Paula Gacheta, który praktykował głównie w Paryżu, ale mieszkał w Auvers, gdzie jego dom był pełen obrazów, oprawione i nieoprawione. Gachet, będący malarzem amatorem, był jednym z nielicznych mecenasów impresjonistów. W medycynie specjalizował się w chorobach psychicznych i wydawało się, że będzie w stanie pomóc van Goghowi. I tak 16 maja 1889 roku van Gogh opuścił azyl i udał się najpierw do Paryża, gdzie przebywał z Theo, obecnie żonatym, z małym synkiem o imieniu Vincent. Ich mieszkanie było pełne jego obrazów: Zjadacze ziemniaków na honorowym miejscu w jadalni, Kwitnące sady w sypialni oraz Krajobraz z Arles i Nocny widok na Rodan w salonie. Odwiedzali stare miejsca, a pięć dni później van Gogh zgodnie z ustaleniami udał się do Auvers. Gachet był pochodzenia flamandzkiego i van Gogh dobrze się z nim dogadywał. Jego diagnoza brzmiała: „zatrucie terpentyną i zbyt dużo słońca”. Jednak van Gogha niepokoił fakt, że byli do siebie bardzo podobni, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Napisał do Theo: „on jest bardziej chory niż ja”. Zawsze wspaniały pracownik, van Gogh stworzył 70 olejów i 30 rysunków w ciągu siedemdziesięciu dni spędzonych w Auvers. Podczas ostatniego lata, pod wpływem przytłaczającej depresji, malował ogromne połacie pszenicy pod niespokojnym niebem. Tymczasem w Paryżu i gdzie indziej twórczość van Gogha zaczęła przyciągać uwagę. Na początku lipca został zaproszony do Paryża, aby dołączyć do spotkania starych przyjaciół i zjeść lunch z Toulouse-Lautrecem w mieszkaniu Theo. Theo był w złym stanie zdrowia i miał problemy finansowe; handel dziełami sztuki podupadał, a jego pracodawcy sprzeciwiali się sposobowi, w jaki tak związał się z impresjonistami, na których obrazy był niewielki rynek. Van Gogh wrócił do Auvers w zaburzonym stanie umysłu. Ukończył ostatni obraz, Wrony nad polem pszenicy, przedstawiający miotane burzą pole kukurydzy, z którego wylatuje złowieszczy stado wron. Następnie wieczorem 27 lipca 1890 roku pożyczył rewolwer, mówiąc, że zamierza przestraszyć wrony, ale zamiast tego strzelił sobie w klatkę piersiową, niezdarnie, ale śmiertelnie. Wezwano lekarzy, ale wydobycie kuli okazało się niemożliwe. Powiedział im, aby nie próbowali ratować jego życia, ponieważ „smutek będzie trwał wiecznie”. Theo pospieszył z Paryża na czas, aby zobaczyć, jak jego brat umiera wczesnym rankiem 28 lipca w wieku czterdziestu siedmiu lat. Theo nigdy nie otrząsnął się z szoku po śmierci brata; Gauguin i Pissarowere byli przekonani, że jest obłąkany. Zmarł 25 stycznia 1891 roku, niecałe sześć miesięcy po swoim bracie, w wieku trzydziestu trzech lat. Korneliusz wyemigrował do Republiki Południowej Afryki, by tam umrzeć, również w wieku trzydziestu trzech lat, prawdopodobnie z własnej ręki. Wilhelmina, jedyna siostra współczująca van Goghowi, zapadła na obezwładniającą psychozę i przebywała w domu psychiatrycznym aż do swojej śmierci w 1941 roku w wieku siedemdziesięciu dziewięciu lat. Jednak matka van Gogha, Anna, dożyła energicznej starości i przeżyła wszystkich swoich trzech synów, umierając w 1907 roku w wieku osiemdziesięciu sześciu lat. Dokładny charakter ostatniej choroby van Gogha jest niepewny. Wskazówki można szukać w jego późniejszych obrazach. Na przykład niektóre z jego późniejszych autoportretów przedstawiają rozszerzoną prawą źrenicę, co wskazuje na jaskrę, co potwierdzają kolorowe aureole wokół świateł, które przedstawiał w scenach ulicznych. Gwiazdy w jego Gwiaździstej nocy przypominają te widziane w napadach epilepsji. Przez całe życie van Gogh cierpiał na „napady omdlenia”. Sugerowano padaczkę skroniową, podobnie jak zatrucie naparstnicy stosowanej w leczeniu padaczki. Był także stałym konsumentem absyntu, który może powodować drgawki typu epileptycznego i ataki delirium. Następują one jednak w wyniku odstawienia absyntu; prawdopodobnie nie było to dla niego dostępne w ośrodku dla uchodźców, a jednak do poważniejszych ataków doszło, gdy był poza nim. Inne sugerowane diagnozy obejmowały guz mózgu i niedobór magnezu. Herschman i Lieb (1998) nie mają wątpliwości, że w wieku dorosłym cierpiał na depresję maniakalną, a według Marie Fernicola Pennanen (1995) najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem różnorodnych objawów jego ostatniej choroby jest to, że towarzyszyły jej epizody depresji. delirium spowodowane nadużywaniem substancji psychoaktywnych. W przypadku kilkorga rodzeństwa zaburzenia osobowości sugerują, że w grę wchodził czynnik genetyczny, prawdopodobnie pochodzący od matki, dominującego rodzica, z jej zimną, mroczną naturą. Według Temple Grandin (1988) van Gogh wykazywał wyraźne oznaki zespołu Aspergera, zwłaszcza we wcześniejszych latach; dowody na to podano powyżej. Fakt, że związał się emocjonalnie z kilkoma kobietami, nie wyklucza możliwości wystąpienia pewnego stopnia autyzmu, podobnie jak jego bliski związek z bratem Theo, który również cierpiał na nawracające depresje i pod koniec życia popadł w psychozę. W listach do Theo Vincent napisał:

Korzeń zła tkwi w samej konstytucji, w fatalnym osłabianiu rodzin z pokolenia na pokolenie… Korzeń zła leży tam, na który nie ma lekarstwa, ani w jednym, ani w drugim. [Nasza nerwica]… to także dziedzictwo fatalne, gdyż w cywilizacji słabość narasta z pokolenia na pokolenie. Jeśli chcemy zmierzyć się z prawdziwą prawdą o naszej konstytucji, musimy przyznać, że należymy do grona osób cierpiących na nerwicę, która ma swoje korzenie już w przeszłości. (van Gogha 1988)

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Prezydent państwa witający dygnitarzy, ubrany w dziwacznie wystrzępione ubrania, znoszone pantofle do sypialni, z nieczesanymi włosami, czasem z przedrzeźniaczem siedzącym na ramieniu, nie był tym, co uznałbym za normalne. (Norma Ledgina)

Zwracamy się teraz do Ameryki, gdzie jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych wykazuje wyraźne oznaki występowania tego syndromu. Thomas Jefferson był prawdopodobnie najbardziej złożoną osobą, jaka kiedykolwiek piastowała urząd prezydenta. Napisano o nim tak wiele i często ukazują się nowe książki, że czytelnik z pewnością zna główne cechy jego życia. Jednak jego postać była zagadką dla wielu jego biografów, a hipoteza Aspergera, zaproponowana niedawno przez Norma Ledgina (2000), może posłużyć do wyjaśnienia przynajmniej niektórych jego osobliwości. Poniższy profil opiera się w dużej mierze na tym, co napisał Ledgin, który z kolei opiera się na biografii Jeffersona American Sphinx autorstwa J.J. Ellisa (1997), chociaż Ellis nie wiedziałby o sugestii Ledgina. Odkryte dane osobowe Jeffersona wyraźnie pokazują, że jego zachowanie spełniało standardowe kryteria oceny zespołu Aspergera. Temple Grandin dodała do książki Ledgina notatkę, w której zgadza się z jego sugestią. Peter Jefferson, ojciec przyszłego prezydenta, był pochodzenia walijskiego. Chociaż wykształcenie było „całkiem zaniedbane”, był człowiekiem o surowej witalności. Przeprowadził pierwsze badania stanu Wirginia i korzystając z wiedzy, jaką mu dał, stał się zamożnym właścicielem ziemskim. Po jego śmierci w 1757 r. wdowa po nim i ośmioro dzieci odziedziczyły duże majątki i niewolników do pracy w nich. Thomas Jefferson był starszym z jego dwóch synów. Jego matka Jane (z domu Randolph) pochodziła z jednego z wspanialszych rodów Starego Dominium. Kiedy pod koniec życia Thomas zaczął pisać swoją autobiografię, co było dla osób z zespołem Aspergera szczególnie trudne, miał wiele do powiedzenia na temat swojego ojca, ale bardzo niewiele na temat swojej matki. Mówiono, że Elżbieta, jedno z ich pozostałych dzieci, jest upośledzona umysłowo; utonęła w wypadku na łodzi, zanim osiągnęła wiek trzydziestu lat. Co więcej, młodszy brat Jeffersona był dość powolny i uporczywie dziecinny. Niektórzy Randolphowie byli niestabilni i specyficzni; jeśli Thomas miał zespół Aspergera, wydaje się, że najprawdopodobniej pochodził z tej strony rodziny. Przyszły prezydent urodził się 13 kwietnia 1743 roku. Jego wczesna nauka obejmowała łacinę, grekę, francuski i matematykę. Wiemy, że był prześladowany, jak większość chłopców z zespołem Aspergera, i że szkolni koledzy, których wybierał, nie byli w jego wieku. Udał się do szkoły Wilhelma i Marii w Williamsburgu, gdzie kontynuował studia matematyczne i zainteresował się naukami ścisłymi; później miał powiedzieć, że gdyby nie udało mu się zrobić kariery w polityce, zostałby naukowcem. Po ukończeniu studiów uzyskał kwalifikacje prawnika i w 1767 roku rozpoczął praktykę adwokacką w Williamsburgu. Już prowadził rejestr najdrobniejszych szczegółów swoich wydatków, zwyczaj ten kontynuował przez resztę swojego życia. Kolejnym zajęciem na całe życie była budowa rezydencji na szczycie wzgórza, które nazwał Monticello, pod którą w 1768 r. wyrównano grunt. Dwa lata później wybuchł pożar w Shadwell, miejscu jego urodzenia u podnóża gór Blue Ridge, po którym opuścił dom rodzinny i zamieszkał w części swojego nowego domu, która była gotowa do zamieszkania. W pożarze zniszczone zostały prawie wszystkie dokumenty, które mogłyby rzucić światło na jego wczesne życie. Jefferson był wysokim mężczyzną o szczupłej twarzy, piwnych oczach, wąskich ustach, ostrym podbródku i miedzianych włosach gęstych. W 1772 roku poślubił Martę Wayles Skelton, owdowiałą córkę kolegi z prawa, która przyniosła mu obfity posag. Mówiono, że jest pełna dobrego humoru i podziela jego miłość do muzyki. Syn z jej poprzedniego małżeństwa zmarł przed ślubem, ale w ciągu dziesięciu miesięcy urodziła im się córka i ostatecznie sześcioro dzieci. Kiedy jego żona zmarła przy porodzie w 1782 r., wpadł w napady żalu, spalił wszystkie jej listy do niego i nadal oddawał cześć pamięć o niej do końca życia. Tylko dwójka ich dzieci osiągnęła dorosłość; młodsza córka Maria zmarła w wieku dwudziestu pięciu lat, tak że Marta, pierworodna, była jedynym ocalałym dzieckiem Jeffersona. Jefferson był ojcem, który kochał swoje córki, ale nie mógł się zdobyć na to, by je przytulić. W jego domu pracowała rodzina niewolników-mulatów o imieniu Hemings. Jedna z nich, Elisabeth, miała córkę Sally z ojcem zmarłej żony Jeffersona, a więc Sally była przyrodnią siostrą Marty. Wspólne pożycie Jeffersona z Sally trwało prawie trzydzieści osiem lat. Miała kilkoro dzieci i możliwość, że jedno lub więcej z nich było jego, było przedmiotem wielu spekulacji.  Jego egzystencja ekonomiczna była zależna od niewolników; na jego różnych posiadłościach było zwykle około stu. Traktował ich stosunkowo dobrze i obiecał, że nie zostaną sprzedani bez ich zgody i że po jego śmierci otrzymają wolność. Jefferson zajął się polityką po trzydziestce. Choć jego osobiste poglądy były postępowe, a nawet radykalne, nie można było na ich podstawie budować kariery politycznej w reakcyjnej Wirginii. Jako delegat Starego Dominium Jefferson odegrał decydującą rolę w Kongresie Kontynentalnym, który opracował Deklarację Niepodległości. Od 1779 r. sprawował funkcję gubernatora swojego rodzinnego stanu przez dwuletnią kadencję, pod koniec której napisał książkę „Notes on the State of Virginia”, pierwszą kompleksową analizę jakiejkolwiek części Stanów Zjednoczonych. Po śmierci żony udał się do Paryża, aby zastąpić Benjamina Franklina jako przedstawiciel swojego kraju. Skorzystał z okazji, aby zwiedzić Europę i obserwować nowe postępy technologiczne, które można wprowadzić w Ameryce. Podczas pobytu w Paryżu miał dłuższy kontakt z zamężną kobietą. Pięć lat później wrócił do domu w wieku pięćdziesięciu jeden lat, spodziewając się, że będzie mógł cieszyć się spokojną emeryturą w swojej posiadłości w Monticello. Zamiast tego został mianowany sekretarzem stanu w administracji Waszyngtonu, a następnie w kluczowych wyborach został trzecim prezydentem Stanów Zjednoczonych w 1800 r. W ciągu czterech lat sprawowania urzędu jego najbardziej znaczącym osiągnięciem był zakup Luizjany, czyli ogromne nabycie ziemi od Francja, która prawie podwoiła wielkość narodu. Były to lata pełne wydarzeń we wczesnej historii Ameryki, ale nawet krótka relacja nie byłaby istotna dla mojego głównego tematu. W 1809 roku Jefferson wycofał się z życia publicznego i ostatecznie osiadł w Monticello, domu, który przez większą część swojego życia był z przerwami w budowie. W tym czasie jego głównym zajęciem stało się założenie w Charlottesville Uniwersytetu Wirginii. Zamierzył, że będzie to rywal dla północnych uniwersytetów Harvarda i Yale, w których przestrzegane będą południowe wartości. Bardzo szczegółowo zainteresował się niemal każdym aspektem nowej instytucji, na przykład osobiście skatalogował wszystkie 6860 książek znajdujących się w bibliotece. Obawiał się, że uczniowie powinni być kwaterowani u „quasi-rodziców”. Jego działania przy tworzeniu Uniwersytetu Wirginii miały charakter obsesyjny. Niestety, chociaż zawsze prowadził szczegółowe zapisy wszystkich swoich osobistych wydatków, Jefferson zupełnie nie był w stanie zrozumieć, że przez wiele lat jego dochody znacznie odbiegały od wydatków. Co więcej, niemądrze zagwarantował znajomemu dużą pożyczkę, która nie spłacała zobowiązań. W rezultacie Jefferson stał się niewypłacalny, a kiedy zmarł 4 lipca 1826 r., dom i posiadłość Monticello wraz z wieloma jego niewolnikami musiały zostać sprzedane w ramach uregulowania jego ogromnych długów. Jefferson był bardzo miłym i hojnym człowiekiem, łaskawym, uprzejmym i dyplomatycznym. Miał cudownie bystry umysł, ale był brany pod uwagę nadmiernie wrażliwi na krytykę. Największą dumę czerpał z trzech osiągnięć, które nie miały nic wspólnego z jego prezydenturą – autorstwa zarówno Deklaracji Niepodległości, jak i Statutu Wirginii dotyczącego wolności religijnej oraz założenia Uniwersytetu Wirginii. Nakazał wpisanie na swoim nagrobku tylko tych trzech dokonań, na którym nie ma wzmianki o jego innych zasługach politycznych dla Unii i rodzinnego państwa. Był z pewnością najbardziej płodnym dyrektorem naczelnym jako pisarz i filozof polityczny, a jego zainteresowania były najszersze; obejmowały one nauki przyrodnicze, rolnictwo, botanikę, zoologię, kartografię, dyplomację, etnologię, meteorologię, archeologię, geodezję, technologię, architekturę, języki i prawo. Jednakże osobliwe wzorce zachowań, które badamy, musiały sprawić mu wiele trudności. Kierując się Ledginem (2000), rozważmy niektóre z nich. Jefferson miał osobliwości mowy i języka; w Kongresie nigdy nie wygłosił przemówienia i właściwie rzadko mówił więcej niż kilka słów. Jego umiejętności mówienia były tak słabe, że nawet w drugim rzędzie słuchacze musieli czekać na wydaną następnego dnia gazetę, aby dowiedzieć się, co powiedział. Kiedy chciał zwiększyć głośność głosu, jego ton zwykle obniżał się i sprawiał, że był nieartykułowany. Pewnego razu, gdy podszedł do młodej kobiety, aby wyznać jej uczucia, większość z tego, co planował powiedzieć, przekazał w sposób nieuporządkowany, z długimi i częstymi przerwami. Nie zrobiła na niej wrażenia i wkrótce potem zaręczyła się z kimś innym. Jefferson miał także problemy sensoryczne typowe dla osób z zespołem Aspergera – nadwrażliwość na dźwięk głosów mieszających się w rozmowie i głosów podniesionych w trakcie kłótni oraz nadwrażliwość na głośne dźwięki w swojej gwoździarni w Monticello. Wyjaśnił, że w konkretnej rozmowie jego słuch był wyraźny, ale zdezorientowany, gdy kilka osób wypowiadało się między sobą, co „nie pasuje mi do towarzystwa stołu”. Mówiono, że jest dobrym gawędziarzem, ale niezbyt dobrym rozmówcą. Był to człowiek, który uciekał od towarzystwa innych, aby czytać i pisać, czasami przez piętnaście godzin dziennie. Chociaż miał wielu przyjaciół, w związkach brakowało mu wzajemności; lubił, gdy ludzie przychodzili do niego, a nie on do nich. W pracy służbowej brakowało mu cierpliwości do hierarchii społecznych. Starał się jak najdalej unikać trudnych warunków życia. Jefferson wyraźnie niezdarnie wykonywał gesty, gdy stał, aby słuchać lub mówić, oraz gdy siedział na spotkaniach. Mówiono, że w młodości jego ruchy były bardziej niezdarne niż pełne wdzięku, co sugerowało niezdarność motoryczną, a jeden z jego współczesnych zauważył, że podczas chodzenia prawie nie poruszał ramionami. Jefferson potrzebował miękkiego ubrania na niektórych częściach ciała – talii, bioder, nóg i stóp – ale obcisłego ubrania na klatce piersiowej, aby złagodzić ucisk w tym miejscu. Podobnie jak John Howard wierzył, że może zapobiec infekcji, zanurzając stopy w zimnej wodzie każdego ranka. Lubił śpiewać lub nucić sobie muzykę, kiedy myślał. „To człowiek nauki” – powiedział jeden z jego współczesnych – „ale niewiele wie o naturze człowieka, w istocie bardzo mało”. W swojej biografii Ellis napisał, że Jefferson był zdolny do rozumowania dwutorowego. Wewnętrzna obrona chroniła go przed rzeczywistością, z którą nie chciał się zmierzyć, taką jak zależność od niewolników i pogarszająca się sytuacja finansowa. Myślał o świecie w kategoriach czerni i bieli, ignorując złoty środek w rozwiązywaniu konfliktów. Jego współcześni mieli tendencję do lekceważenia jego osobliwości, ponieważ był człowiekiem o tak wielu zbawiennych cechach. Choć oddany ideałowi ulepszenia ludzkości, wykazywał stosunkowo niewielkie zainteresowanie konkretnymi ludźmi. Nie jest obrazą jego pamięci sugestia, że hipoteza Aspergera lepiej niż cokolwiek innego wyjaśnia wiele zagadkowych cech jego charakteru.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Zdawało się, że uważa się za samotną istotę na świecie i czuje się nieprzystosowany do społeczeństwa. (Henry, Lord Brougham 1872)

Henry Cavendish był prawdopodobnie największym brytyjskim fizykiem stulecia po Newtonie. Sacks  pisze, że „w przypadku Cavendisha dowody [na autyzm]… są niemal przytłaczające”. Baron-Cohen (cytowany w James 2003b) mówi:

istnieją przesłanki wskazujące, że Cavendish mógł cierpieć na pewien stopień zespołu Aspergera. Wykazuje nieprawidłowości w relacjach społecznych, komunikacji i pewne rutynowe, powtarzalne zachowania. Należy przypuszczać, że jego poszukiwania naukowe miały charakter silnie obsesyjny. Jednak w zapisach historycznych brakuje jakichkolwiek szczegółów z jego dzieciństwa.

Jest to często problem, nawet w przypadku ludzi nie tak dawno temu; biografowie nie zawsze uważają tego rodzaju informacje za istotne. Henry Cavendish urodził się w rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec, lord Charles Cavendish, był trzecim synem drugiego księcia Devonshire; jego matka, Lady Anne Grey, była czwartą córką Henryka, księcia Kentu. Ze względu na wątły stan zdrowia mieszkała w Nicei, kiedy 10 października 1731 r. urodził się Henryk; drugie dziecko, Frederick as, urodziło się w Anglii dwa lata później, ale ich matka zmarła wkrótce potem. Niewiele wiadomo o wczesnych latach obu chłopców, poza tym, że uczęszczali do Hackney Academy, londyńskiej szkoły, która w tamtych czasach była dobrze znana z nauczania dzieci z klas wyższych w zakresie solidnej, klasycznej nauki. Każdy z braci udał się do Cambridge, zdał im egzamin jako szlachcic, mieszkał tam przez cztery lata, ale wyjechał bez uzyskania dyplomu. Kolegium, do którego należeli, to St Peter’s, powszechnie znane jako Peterhouse. Wkrótce po tym, jak młodszy brat opuścił Cambridge, odbyli razem zwyczajową podróż po kontynencie, ale potem rzadko się widywali. Po powrocie do Anglii Henry Cavendish zamieszkał z ojcem na Great Marlborough Street, w londyńskiej dzielnicy Soho. Lord Charles był utalentowanym fizykiem eksperymentalnym, który przeprowadził kilka cennych badań nad ciepłem, elektrycznością i ziemskim magnetyzmem. Henry rozpoczął karierę naukową, pomagając ojcu i najwyraźniej kontynuował ją aż do śmierci lorda Charlesa. To właśnie w tym prawie trzydziestoletnim okresie jego syn przeprowadził podstawowe badania w dziedzinie elektryki, z których jest znany. Długo po swojej śmierci, kiedy Clerk Maxwell redagował swoje artykuły do publikacji, znalazł dwadzieścia pakietów fascynujących rękopisów na temat matematycznej i eksperymentalnej elektryczności, w których Henry Cavendish po cichu przewidział wiele podstawowych wyników odkrytych w XIX wieku. Chociaż Cavendishowie byli zamożni, lord Charles nie był bogaty, a zasiłek finansowy, jaki zapewniał swojemu starszemu synowi, był dość skromny. W 1783 roku, kiedy zmarł jego ojciec lub nawet wcześniej, Henry Cavendish w jakiś sposób stał się niezwykle bogaty, najwyraźniej dzięki dziedzictwu po krewnych, ale do tego czasu przyzwyczaił się już do oszczędnego życia. Zbudował sobie dom na Bedford Square, tuż za rogiem Muzeum Brytyjskiego, gdzie wystawiał swoją ogromną kolekcję minerałów i dużą bibliotekę prac naukowych, otwartą dla każdego poważnego uczonego. W pewnym momencie było to w nieco zaniedbanym stanie, więc dowiedziawszy się o potrzebującym niemieckim uczonym, który był w stanie w zadowalający sposób sklasyfikować książki, Cavendish załatwił mu pracę bibliotekarza; w zamian Cavendish dał mu książęcą sumę 10 000 funtów na zakup renty. Głównym laboratorium Cavendisha była duża willa na wiejskich przedmieściach Londynu, w Clapham. Większość jego pomieszczeń wyposażona była w aparaturę naukową. To właśnie w Clapham dokonał odkrycia składu chemicznego wody i za pomocą wagi skrętnej zmierzył gęstość ziemi. Na terenie znajdował się osiemdziesięciostopowy teleskop, za pomocą którego prowadził obserwacje astronomiczne. Był człowiekiem z przyzwyczajeniami, niezmiennie jadł udźce baranie i codziennie odbywał dokładnie ten sam samotny spacer w trójgraniastym kapeluszu. Jego patologicznie nieśmiałe i nerwowe usposobienie, które mógł zauważyć każdy, kto miał z nim jakikolwiek kontakt, przypisano względnemu ubóstwu w pierwszych czterdziestu latach jego życia, ale znacznie lepiej można je wytłumaczyć hipotezą Aspergera. Cavendish był wysoki i szczupły, a wyraz jego twarzy był inteligentny i łagodny. Jego głos był niepewny i nieco przenikliwy, co wskazywało na problemy w mowie i języku. Szedł z lekkim pochyleniem, podobnie jak inni członkowie rodziny Cavendishów. Często towarzyszył mu lekarz i naukowiec Charles Blagden, późniejszy sekretarz Towarzystwa Królewskiego, który przez siedem lat był jego osobistym asystentem. W swoim dzienniku Blagden często opisuje Cavendisha jako „nadąsanego”. Kiedy ostatecznie Cavendish rozstał się z usługami Blagdena, zapewnił mu rentę w wysokości 500 funtów i pozostawił mu w testamencie zapis o wartości 15 000 funtów. Zainteresowania Cavendisha obejmowały szeroką dziedzinę filozofii przyrody, a każdy przedmiot badań poddano rygorystycznym badaniom ilościowym. Wyniki, jakie uzyskał prostymi metodami i aparaturą, są niesamowite. Był nie tylko wysoce utalentowanym eksperymentatorem, ale także zdolnym matematykiem. Podobnie jak inni mieszkańcy Anglii w tym okresie stosował metody Newtona; podobnie jak Newton bardzo nie lubił kontrowersji. W efekcie opublikował niezwykle niewiele, bo np. tylko dwie prace badawcze na temat elektryczności, choć swoje prace spisał bardzo skrupulatnie. Chociaż Cavendish żył głównie jako odludek z powodu chorobliwej niechęci do społeczeństwa, niemniej jednak brał udział w życiu intelektualnym Londynu. Był członkiem Królewskiego Towarzystwa Sztuki, członkiem zarządu British Museum, członkiem Towarzystwa Antykwariuszy, kierownikiem Instytutu Królewskiego i współpracownikiem zagranicznym Akademii Paryskiej. Podobnie jak jego ojciec wcześniej, był prominentnym członkiem Towarzystwa Królewskiego, do którego został wybrany w 1760 r., zasiadał w Radzie i niektórych jej komitetach oraz regularnie uczęszczał do Dining Club, do którego często zabierał gości. Jedyny znany jego portret, znajdujący się obecnie w British Museum, został potajemnie narysowany podczas jednej z klubowych kolacji. Próby wciągania go w rozmowę na jakikolwiek temat nienaukowy nie miały sensu, ale kiedy zdecydował się mówić, jego słowa były „świetliste i głębokie”. Według współczesnego jego przemówienie zawsze „przekraczało cel i albo przynosiło doskonałe informacje, albo wyciągało jakieś ważne wnioski”. Oprócz nauki jego jedyną pasją była muzyka. Prawnik Henry, późniejszy Lord, Brougham (1872) wspomina, że widział go podczas rozmowy z Towarzystwem Królewskim i słyszał „przenikliwy krzyk, jaki wydawał, gdy szybko przechodził z pokoju do pokoju, wyglądając na zirytowanego, gdy się na niego patrzyło, ale czasami podchodził, żeby usłyszeć, co przechodził między innymi. Jego chwiejny chód był szybki i niespokojny, co sugerowało niezdarność motoryczną. Brougham mówił dalej: „Prawdopodobnie wypowiedział w ciągu swego życia mniej słów niż jakikolwiek człowiek, który dożył czterdziestu lat, wcale nie z wyjątkiem mnichów z La Trappe.” Inni współcześni wspominają: „Był najzimniejszym i najbardziej obojętnym ze śmiertelników, „Był nieśmiały i nieśmiały w stopniu graniczącym z chorobą”. Nie mógł znieść, gdy ktoś go przedstawiał lub w jakikolwiek sposób uznawano go za niezwykłego człowieka. Przez większość dorosłego życia Cavendisha głową rodziny był leniwy piąty książę Devonshire. Jego pierwsza żona, Georgiana, kuzynka Cavendisha i królowa londyńskiego towarzystwa, żywo interesowała się muzyką, literaturą, historią i naukami ścisłymi, a Cavendish mógł być jej nauczycielem naukowym. Ale ogólnie jego stosunek do płci żeńskiej był lekceważący. Klub Towarzystwa Królewskiego spotkał się w pewnej tawernie; członek przypomniał:

Któregoś wieczoru zaobserwowaliśmy bardzo ładną dziewczynę wyglądającą z górnego okna po przeciwnej stronie ulicy i obserwującą filozofów jedzących kolację. Przyciągnęła uwagę, więc jeden po drugim wstawaliśmy i gromadziliśmy się wokół okna, aby podziwiać piękną. Cavendish, który myślał, że patrzymy na księżyc, podbiegł do nas w swój dziwny sposób, a kiedy zobaczył prawdziwy obiekt naszych badań, odwrócił się z głębokim obrzydzeniem i mruknął „Pshaw!” (Jungnickel i McCormmack 1999). Cavendish zmarł 24 lutego 1810 roku w wieku siedemdziesięciu ośmiu lat i został pochowany w mauzoleum Cavendish w kościele Wszystkich Świętych w Derby, gdzie dwa wieki wcześniej jego słynny przodek, dumna i zachłanna Elżbieta hrabina Shrewsbury (Bess of Hardwick) , został pochowany. Dzięki oszczędnemu trybowi życia jej potomek zgromadził fortunę przekraczającą milion funtów, co w tamtych czasach było ogromną sumą. Kiedy zmarł, żaden z tego majątku nie został przeznaczony bezpośrednio na badania naukowe; uważał, że powinien wrócić do rodziny, z której pochodzi. Jednak wiele lat później jego uniwersytet skorzystał z hojności rodziny Cavendish dzięki obdarowaniu przez ósmego księcia Devonshire profesury fizyki eksperymentalnej Cavendish i laboratorium Cavendish. W swoich wspomnieniach Wujek Tungsten (2001a) neurolog Oliver Sacks w pewnym momencie robi dygresję, opisując znakomitą wczesną biografię Cavendisha (1851) autorstwa George’a Wilsona jako „najpełniejszy opis życia i umysłu wyjątkowego autystycznego człowieka, jaki kiedykolwiek otrzymamy”. geniusz’. Nowsza biografia Christy Jungnickel i Russella McCormack (1999) dodaje coś do tego, co Wilson mówi nam o życiu i pracy Cavendisha. Komentują, że jego życie było jego nauką i że „miał dwie raczej odpychające cechy… patologiczny strach przed obcymi, który mógł pozbawić go mowy, oraz regularność w zegarku we wszystkich swoich kontaktach z życiem”. Zauważają, że miał wiele cech autystycznych: determinację, widoczną niezdolność do odczuwania pewnych emocji, odosobnienie, sztywność zachowania, dziwny chód, szorstki głos, dziwne wokalizacje, ataki paniki i samoświadomą nieprzystosowanie społeczne. Sacks (2001b) podsumowuje cechy jego osobliwej osobowości w następujący sposób:

Nawet za jego życia jego osobliwości były przedmiotem legend. Całą swoją pracę wykonywał sam, w całkowitej samotności, w niezwykłym laboratorium, które zbudował w swoim domu. Rzadko z kimkolwiek rozmawiał i nalegał, aby jego słudzy porozumiewali się z nim na piśmie. Był obojętny na sławę i fortunę (chociaż był wnukiem księcia i przez większą część swojego życia jednym z najbogatszych ludzi w Anglii) i najwyraźniej nie miał pojęcia o wartości pieniądza. Opublikował jedynie część swoich wyników. Całkowicie niezainteresowany współzawodnictwem, rywalizacją tak powszechną w nauce, okazywał jedynie obojętność, gdy Antoine-Laurent Lavoisier i inni domagali się pierwszeństwa odkryć, których sam dokonał wiele lat wcześniej.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Sposób myślenia i działania [Howarda] odznaczał się pewną osobliwością. (John Aikin)

Reformator społeczny John Howard urodził się 2 września 1726 roku na północ od Londynu – rok nie jest pewny. Jego ojciec, noszący to samo nazwisko, był wspólnikiem w firmie zajmującej się tapicerką i dywanami; John Howard senior był „ścisłym protestanckim dysydentem o oszczędnym usposobieniu, w którego domu przestrzegano wielkiego porządku i regularności”. Jego żona, której panieńskie nazwisko brzmiało Cholmley, zmarła, gdy jej syn miał pięć lat; miała starszą córkę o imieniu Ann. Młody Howard, chorowite dziecko, spędził pierwsze dni w wiosce Cardington w hrabstwie Bedfordshire, gdzie jego ojciec miał małą posiadłość. Po siedmiu latach nauki w szkole w Bedford chłopiec przez trzy lata uczęszczał do Moorfields Dissenting Academy, gdzie uczył go John Eames, uczony i członek Towarzystwa Królewskiego. Mimo to Howard nigdy nie był w stanie mówić ani pisać w swoim ojczystym języku bez całkiem dziecinnych błędów. „Oceniając możliwości jego umysłu” – napisał jego oryginalny biograf John Aikin (1792), „raczej dodaje to do relacji, że miał on tę dodatkową trudność do pokonania w dążeniu do wielkiego celu swoich późniejszych lat”. po ukończeniu szkoły Howard odbył praktykę w londyńskiej firmie zajmującej się hurtowymi sklepami spożywczymi. Jego ojciec zmarł w 1742 roku, pozostawiając syna i córkę na utrzymaniu. Howard uzyskał zwolnienie ze swoich kontraktów i chcąc zobaczyć coś ze świata, udał się na kontynentalną trasę koncertową, pierwszą z kilku. Po powrocie do Anglii zamieszkał w Londynie, studiując nauki ścisłe i medycynę. W pewnym momencie zachorował i gospodyni, pięćdziesięciodwuletnia wdowa, bardzo się nim opiekowała. Chociaż była o połowę młodsza, Howard poślubił ją z wdzięczności. Ich życie małżeńskie przerwała jej śmierć w listopadzie 1755 r., roku katastrofalnego trzęsienia ziemi w Lizbonie. Howard postanowił udać się i sprawdzić spowodowane przez to szkody, ale statek, którym tam płynął, został schwytany przez francuskiego korsarza. Załoga i pasażerowie zostali przewiezieni jako jeńcy do Francji, będącej wówczas w stanie wojny z Anglią, gdzie cierpieli z powodu wielkich niedostatków. Wracając do Anglii na warunkowym zwolnieniu, z sukcesem wynegocjował dla siebie wymianę, a po opisaniu Komisarzom ds. Chorych i Rannych Marynarzy cierpień swoich współwięźniów, rząd francuski uzyskał ich zwolnienie. W maju 1756 Howard został wybrany na członka Towarzystwa Królewskiego na podstawie nominacji swojego byłego nauczyciela Johna Eamesa; trzy jego artykuły opublikowano w Philosophical Transactions, jeden na temat stopnia zimna zaobserwowanego w Cardington zimą 1762 r., jeden na temat upału wód Bath i jeden o upale panującym w ziemi Wezuwiusza. Jak nas poinformowano, obserwacje meteorologiczne przypadły mu do gustu; gdy było mroźno, każdego ranka wstawał wcześnie z łóżka, aby odczytać termometr w swoim ogrodzie. Nawet w środku zimy, jeśli to było możliwe, miał zwyczaj brać zimne kąpiele lub, jeśli to było możliwe, kładł się przez dłuższy czas między parą prześcieradeł zwilżonych w celu przekazania swemu ciału bodźców odpowiedni stopień chłodu. Przez całe życie wstawał o świcie, brał zimną kąpiel i po modlitwach ubierał się „na wzór zwykłego kwakra”. Jego dieta na cały dzień składała się z zaledwie „dwóch groszowych bułek z odrobiną masła lub słodyczy, kufla mleka i pięciu lub sześciu dań z herbatą z pieczonym jabłkiem przed pójściem spać”. Cardington było biedną wioską, ale Howard wierzył, że można ją ulepszyć i uczynił z niej swój główny dom na resztę swojego życia. W 1758 roku poślubił Henriettę Leeds, córkę sierżanta Cambridgeshire. W przeciwieństwie do jego pierwszej żony, była mu bliska pod względem wieku i podzielała jego zainteresowanie ulepszaniem posiadłości w Cardington. Wydaje się, że przed drugim małżeństwem Howard zawarł umowę z Henriettą, „że aby zapobiec kłótniom o te drobne sprawy, które, jego zdaniem, były główną przyczyną niepokojów w rodzinach, zawsze powinien decydować” (Aikin 1792). Teraz zajął się wznoszeniem modelowych domków na swojej posiadłości w Cardington; ich lokatorzy byli zobowiązani do regularnego uczęszczania na nabożeństwa i unikania piwiarni. Chorzy, niepełnosprawni i starzy byli obiektami jego miłosierdzia. Zadbał także o edukację elementarną dzieci wiejskich. Dziewczęta uczyły się czytania i robótek ręcznych, chłopcy czytania, pisania i arytmetyki.  Kiedy Henrietta zdecydowała, że klimat Bedfordshire jej nie odpowiada, przeprowadzili się do domu niedaleko Lymington, w New Forest, gdzie mieszkali przez dwa lub trzy lata. W końcu wrócili do Cardington, gdzie po siedmiu latach małżeństwa urodziło im się dziecko, syn również o imieniu John. Henrietta zmarła cztery dni po jego urodzeniu. W następnym roku, będąc ponownie w złym stanie zdrowia, Howard przyjął lekarstwo w Bath. Po wyzdrowieniu odbył krótką wycieczkę po Holandii, a dwa lata później odbył dłuższą podróż, odwiedzając Francję, Szwajcarię, Holandię, Włochy i Niemcy. Podczas tych wczesnych podróży nabył lub ugruntował zamiłowanie do sztuk pięknych i zdobył obrazy oraz inne dzieła sztuki, którymi ozdobił swoją siedzibę w Cardington. Po powrocie z kontynentu odwiedził Walię i południową Irlandię. Potem nastąpił kolejny długi okres złego stanu zdrowia. W czasach Howarda najwyższym urzędem cywilnym w hrabstwie był Wysoki Szeryf. Posiadacz był nominalnie odpowiedzialny za wiele rzeczy, w tym za bezpieczny areszt przestępców i osób oczekujących na proces. Chociaż Howard był dysydentem, nie mógł uniknąć mianowania go na stanowisko Wysokiego Szeryfa Bedfordshire w 1773 r., co bezpośrednio przełożyło się na jego życiową pracę jako reformatora więzień. Pełniąc obowiązki służbowe, natychmiast zwrócono na niego uwagę na wadliwe wyposażenie więzień i nieznośną udrękę więźniów. Był zszokowany odkryciem, że ludzie mogą przebywać w więzieniu do czasu uiszczenia określonej opłaty na rzecz strażnika, nawet jeśli zostali uznani za niewinnych. Howard zaproponował władzom Bedfordshire, aby zamiast honorariów strażnik więzienny otrzymał wynagrodzenie. Sędziowie odpowiedzieli, prosząc o precedens umożliwiający obciążenie hrabstwa kosztami. W związku z tym Howard pojechał do sąsiednich hrabstw, aby go znaleźć, ale nie znalazł ani jednego przypadku, w którym strażnik więzienny otrzymywałby stałą pensję. Kontrolował domy poprawcze, więzienia miejskie i powiatowe w całym kraju, zwracając szczególną uwagę na choroby wśród więźniów spowodowane infekcjami, takimi jak tyfus i ospa. W marcu 1774 Howard składał zeznania przed komisją Izby Gmin, a następnie został wezwany do palestry, aby przyjąć podziękowania Izby „za człowieczeństwo i gorliwość, które skłoniły go do odwiedzenia kilku więzień tego królestwa i przekazania Izbie interesujące uwagi, jakie poczynił na ten temat”. Następnie uchwalono dwie ustawy, jedną o zniesieniu honorariów więziennych, drugą o poprawie stanu sanitarnego więzień i lepszym zachowaniu zdrowia więźniów. Chociaż kopie tych aktów zostały wydrukowane na koszt Howarda i wysłane przez niego do strażników wszystkich więzień hrabstwa w Anglii, w większości przypadków omijano ich postanowienia. Kiedy Howard kandydował do parlamentu w 1774 r., został o włos pokonany. W międzyczasie kontynuował narzucone sobie zadanie inspekcji więzień i po powrocie z wizyty w Szkocji i Irlandii wiosną 1775 roku wyruszył do Francji. W Paryżu odwiedził główne więzienia, ale nie udało mu się uzyskać dostępu do Bastylii. Z Francji odbył podróż inspekcyjną po Holandii, Flandrii i Niemczech, a w lipcu wrócił do Anglii. Kilka miesięcy później wyruszył na kolejną generalną inspekcję angielskich więzień. Dwa lata później opublikowano jego raport „Stan więzień”, który od razu uczynił go celebrytą. Ujawnione w nim przerażające nadużycia dały pierwszy impuls powszechnemu pragnieniu poprawy konstrukcji i dyscypliny więzień w Wielkiej Brytanii. Chociaż głównie o warunkach w domu, opowiedział także o tym, co zastał podczas swoich kontynentalnych podróży. W większości miejsc warunki nie były lepsze, a pod pewnymi względami gorsze; na przykład tortury nie były rzadkością. Dopiero w Holandii znalazł model, który mógł polecić do adopcji w domu. Jesienią tego roku został wezwany przed specjalną komisję Izby Gmin powołaną w celu zbadania działania systemu hulk, w ramach którego zdemontowane statki wykorzystywano jako więzienia. Utrzymywał, że takie statki w mniejszym stopniu nadają się do przetrzymywania więźniów niż budynki i uznano, że system powinien zostać zmieniony. W 1779 r. uchwalono ustawę upoważniającą do wzniesienia dwóch domów penitencjarnych pod nadzorem trzech nadzorców, ale nic więcej nie zrobiono. Stało się tak częściowo dlatego, że Howard zrezygnował z członkostwa w komisji specjalnej z powodu sporu co do miejsca ich umieszczenia; jego sztywne zasady nie pozwalały na kompromis nawet w niewielkim stopniu. W ciągu następnych kilku lat Howard odwiedził więzienia w Prusach, Saksonii, Czechach, Austrii, Włoszech, Szwajcarii, Francji, Danii, Szwecji, Rosji, Hiszpanii i Portugalii, a także w Wielkiej Brytanii. Po tych wszystkich zajęciach Howard dobiegający sześćdziesiątki ponownie osiadł w Cardington, najwyraźniej nie mając planów na dalsze podróże. Przez kilka lat rzadko widywał swojego syna Johna. Od dziecka oczekiwano od Johna, że natychmiast spełni każde życzenie ojca. Dorastał jako przystojny, wysoki, miły chłopak, gotowy na studia. Ojciec wysłał go najpierw do Edynburga, ale okazało się, że młody człowiek szybko popadł w złe towarzystwo. Potem spróbował Cambridge, które było niedaleko Cardington. John został przyjęty do wspólnoty w St John’s College, gdzie przyjaciel jego ojca zgodził się czuwać nad jego postępowaniem. Zadowolony, że syn jest w dobrych rękach, ojciec przygotowywał się do kolejnego tournée filantropijnego. Tym razem jego celem była wizyta w portach morskich, gdzie próbowano zapobiec rozprzestrzenianiu się zarazy, zamykając nowo przybyłych w bezpiecznych szpitalach, zwanych lazaretami, do czasu upewnienia się, że są wolni od choroby. Howard wyruszył na swoją wyprawę w listopadzie i chociaż odmówił pozwolenia na inspekcję lazaretta w Marsylii, udało mu się to jednak zrobić. Aby uzyskać dostęp do tej w Tulonie, przyjął przebranie modnego paryżanina. Następnie odwiedził Niceę, Genuę, Leghorn, Pizę, Florencję, Rzym i Neapol. Z Neapolu udał się na Maltę, Zante, Smyrnę i Konstantynopol. Postanawiając poddać się karze kwarantanny, celowo wybrał statek płynący do Wenecji ze złym stanem zdrowia. Po opuszczeniu Morei doszło do potyczki z tunezyjskim korsarzem. Po dotarciu do Wenecji Howard był zamknięty w lazaretach na sześć tygodni. Był zszokowany warunkami, w jakich przetrzymywano osoby objęte kwarantanną, ale skorzystał z okazji, aby dowiedzieć się od lekarzy prowadzących to, co wiedzieli o rozprzestrzenianiu się choroby, a następnie opublikował raport na temat usterek systemu lazaretto. Po powrocie do Anglii dowiedział się, że niektórzy z jego zwolenników utworzyli fundusz na wzniesienie pomnika na jego cześć. Howard stanowczo odmówił przyjęcia tego zaszczytu i nalegał, aby zebrane fundusze zostały wykorzystane na rzecz więźniów. Nie czując się komfortowo ze swoim statusem gwiazdy, odmówił sesji portretowych. „Jako osoba prywatna” – wyjaśnił – „z pewnymi osobliwościami, pragnę pozostać w ciemności i milczeniu.” Jednakże w Cardington odkrył, że podczas pobytu za granicą jego syn John prowadził rozrzutny tryb życia i przekształcił dom ojca w centrum rozpusty: jednym z wielu wyczynów młodego Howarda i jego przyjaciół było przeszkadzanie zgromadzeniu dysydentów i próba przerwania ich spotkania religijnego. Co gorsza, młody człowiek wpadł w gwałtowny temperament i wykazywał oznaki paranoi. Wkrótce popadł w obłąkanie psychiczne i przebywał w prywatnym zakładzie psychiatrycznym, gdzie w wieku 34 lat zmarł w beznadziejnym szaleństwie. Obecnie uważa się, że cierpiał na kiłę mózgową, ale wówczas niektórzy uważali, że surowe traktowanie, jakie otrzymał od ojca, gdy był chłopcem, był odpowiedzialny. Przyjaciele rodziny uważali, że John doświadczył zbyt dużej dyscypliny i zbyt małego rodzicielskiego uczucia. Mówiono, że koncepcja dyscypliny rodzinnej Howarda jest skrajnie surowa. Dla chłopca reprezentował władzę nietemperowaną okazaniem uczuć i humoru, ojca, którego miłość, jeśli istniała, nigdy nie była widoczna. Nigdy nie był człowiekiem serdecznym, raczej człowiekiem zdeterminowanym, upartym w robieniu tego, co uważał za słuszne, bez względu na sprzeciw. Nie był człowiekiem przyjacielskim, skłonnym do dyskusji i osobistych perswazji, ale takim, który choć nie imponował fizycznie, lubił dominować w debacie. Coraz bardziej rozwijała się w nim chęć dominacji w relacjach osobistych, uniemożliwiając ciepłą współpracę z mężczyznami sympatyzującymi z jego planami. W 1789 roku Howard wyruszył w swoją ostatnią podróż, nie spodziewając się, że kiedykolwiek jeszcze zobaczy swoją ojczyznę. „Nie zostało mi wiele życia” – powiedział swoim przyjaciołom. Sporządził swój testament, zostawiając wszystko szczytnym celom, po zapewnieniu opieki swojemu nieszczęsnemu synowi. Pożegnał się ze swoimi sługami i mieszkańcami Cardington. Tym razem odwiedził Holandię, Niemcy, Prusy, Inflanty i wreszcie Rosję. Jego uwagę przykuł wadliwy stan rosyjskich szpitali wojskowych i słysząc w Moskwie o chorobliwym stanie armii rosyjskiej na granicach Turcji, udał się do powstającego na Krymie nowego czarnomorskiego portu Cherson. Zmarł tam 20 stycznia 1790 roku na tyfus, który zaraził się podczas opieki nad chorą młodą damą. Nad jego grobem zbudowano ceglaną piramidę, a ku jego pamięci w Chersoniu wzniesiono piękny grobowiec z białego kamienia z rosyjskim napisem. W Anglii pomniki wzniesiono w Londynie i Bedford. Howard był człowiekiem głęboko religijnym, o uważnym umyśle i metodycznych nawykach. Był zarówno abstynentem, jak i wegetarianinem, prosty w swoich gustach, prosty i schludny w ubiorze. Od chwili objęcia obowiązków Wysokiego Szeryfa Bedfordshire poświęcił się niemal całkowicie działalności filantropijnej. Choć nie był obdarzony żadnymi genialnymi talentami, posiadał potężną wolę, wielką wytrwałość w dążeniu do celu i niezwykłą siłę wytrzymałości. Pracował bez pomocy państwa i instytucji charytatywnych, wydając na działalność filantropijną ponad 30 000 funtów z własnych pieniędzy. Będąc inspektorem więzień w kraju i za granicą, przebył z notatnikiem w ręku ponad pięćdziesiąt tysięcy mil, odwiedzając więzienia, szpitale, lazaret, szkoły i zakłady pracy. Według Aikina (1792):

Wzrostem John Howard był poniżej średniej wzrostu, szczupły i szczupły, o raczej wrednym i groźnym wyglądzie, o nieco ziemistej cerze, wydatnym nosie i przenikliwym spojrzeniu. W jego zachowaniu była także żywotność, czujność w chodzie, ożywienie w geście, co w pełni potwierdzało aktywność jego władz umysłowych. Ale z tym łączyła się miękkość – granicząca z zniewieściałością głosu – łagodność w zachowaniu, nieopisana słodycz i życzliwość w jego uśmiechu, który łagodził ostrzejsze gesty i otrzeźwiał żywszy wyraz jego inteligentnej twarzy i charakterystycznej miny. Taka była energia jego natury, że wszystko, co wziął do ręki, osiągnął w sposób tak kompletny i doskonały, jak to było możliwe dla ludzkiego wysiłku; gdy raz skierował wszystkie władze swojego umysłu i każdą energię swojej istoty do jednego określonego punktu, nic nie mogło go odwieść od podążania za nim z tą samą stałością i intensywnością celu, jakby to był jedyny cel jego istnienia.

Howard opisywał swoje dobre uczynki jako swoje „hobby” lub „kaprys”. Mawiał: „Jestem włóczęgą, który zbiera materiały dla genialnych ludzi”. Był raczej człowiekiem szczegółowym, pracochłonnym i dokładnym. Mówiono, że w zachowaniu i ubiorze jest „w miarę precyzyjny”. Współcześni opisywali go jako deportującego się w trzeźwy, sztywny i staromodny sposób. Według jednego z nich, Howard, był raczej pragmatyczny w swojej mowie, bardzo uprzejmy, ale wyrażał się w sposób, który zdawał się pasować do dwustu lat wcześniej. Kiedy już był na coś zdecydowany, nie ulegał żadnym namowom ani odradzaniom i bez względu na przeszkody dążył do osiągnięcia swojego celu. Aikin, który był lekarzem, przedstawia Howarda jako raczej zarozumiałego człowieka „skrupulatnego i osobliwego”, który przestrzegając obowiązkowych form życia społecznego, stronił od jego bardziej zrelaksowanych i spontanicznych aspektów. „Jego trzeźwość obyczajów i specyfika życia nie pasowały do niego w rozwiązłym społeczeństwie” (Aikin 1792). Punktualny co do minuty w każdym spotkaniu, które podejmował, zazwyczaj siadał podczas rozmowy, z zegarkiem w dłoni, którą opierał na kolanie, i chociaż był pogrążony w ciekawej anegdocie lub kłótni, gdy tylko umówiony na swój wyjazd, wstał, wziął kapelusz i wyszedł z domu. Obliczył także, ile czasu zajmie mu dotarcie lub dotarcie na miejsce następnego spotkania z taką precyzją, że rzadko kiedy spóźniał się o sekundę do wyznaczonego celu. Howard nie był sentymentalistą i chociaż nalegał, aby sprawiedliwość łączył się z człowieczeństwem, nie był przeciwny sprawiedliwemu karaniu, którego celem była reforma więźniów. Dla niego filantropia była nieodpartym obowiązkiem religijnym i jego pisma są tego pełne. W religii był kalwinistą, ale nie był ograniczony. Obie jego żony były anglikankami, a wielu jego przyjaciół było kwakrami. W odwiedzanych więzieniach obawiał się, że należy zakazać spożywania alkoholu, podobnie jak hazardu, i że kapelan powinien regularnie odwiedzać więzienia. Był zszokowany, gdy więźniowie obu płci byli trzymani razem. Choć czasami starał się pomóc napotkanym osobom, jego głównym zadaniem było zbieranie informacji o odwiedzanych więzieniach, przesłuchiwanie władz, liczenie schodów, mierzenie pomieszczeń, kopiowanie regulaminów i sprawdzanie zaopatrzenia. Niewrażliwość na uczucia innych pojawia się w relacji Howarda na temat zdarzenia, które miało miejsce podczas wizyty w szwedzkim więzieniu. Po obejrzeniu surowej kary wymierzonej w więźnia i więźniarkę Howard zauważył, że oboje zdawali się dopiero żyć, zwłaszcza mężczyzna, i „zostało im ledwie dość sił, aby okazać oznaki wdzięczności za to, że przekazałem im niewielką darowiznę”. Jego życzliwość była zawsze całkowicie bezosobowa. Niedawno psychiatra Philip Lucas (2001) ponownie przeanalizował dostępne materiały i doszedł do wniosku, że Howard cierpiał na zespół Aspergera. Aikin (1792) stwierdza, że „surowe poglądy [Howarda] na temat obowiązków często uniemożliwiały mu bycie bardzo towarzyskim towarzyszem”; wskazuje to na problemy w interakcjach społecznych. Rola Howarda jako samozwańczego gościa w więzieniu spełniałaby wymóg skupiającego się na wszystkich wąskich zainteresowaniach. Jeśli chodzi o rutyny i rytuały, możemy zacytować stwierdzenie Aikina, że „był miłośnikiem regularności we wszystkich swoich sprawach i był szczególnie znany ze ścisłej punktualności oraz dokładnego i metodycznego dysponowania czasem”. Mówi się nam o osobliwościach mowy i języka. że jego głos ocierał się o zniewieściały, a w przypadku problemów z komunikacją niewerbalną mamy stwierdzenie, że jego spojrzenie było przenikliwe. Według Lucasa zaburzenia komunikacji społecznej Howarda są widoczne jedynie w listach prywatnych, ponieważ pisanie swoich raportów i książek zlecał zaufanym doradcom. Wydaje się możliwe, że jego ojciec również cierpiał na tę chorobę, jednak zbyt mało o nim wiemy.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Twarz Swifta ma naturalną surowość, której nawet uśmiech nie jest w stanie złagodzić, a jego największa radość sprawia, że jest spokojny i pogodny. Kiedy był zły, ta naturalna surowość stawała się przerażająca. Trudno sobie wyobrazić spojrzenia czy rysy twarzy, które niosły ze sobą więcej grozy i surowości. (Lord Orrery)

Czy Jonathan Swift, autor „Podróży Guliwera” i innych klasyków języka angielskiego, mógł cierpieć na zespół Aspergera? Fitzgerald  potwierdza, że Swift spełnia większość powszechnie stosowanych kryteriów diagnostycznych. Była jego obsesja na punkcie ćwiczeń fizycznych, zaabsorbowanie czystością osobistą i jej skrajnym przeciwieństwem, brudem, a także zamiłowanie do robienia list. Swift był znanym gadułą, któremu udało się zdominować każdą rozmowę swoim przebłyskiem grzeczności. Stanowczo twierdził, że nikt nigdy nie powinien mieć nad nim władzy: „Moc stopienia jego panowania nad sobą, moc wyrządzania krzywdy”. Nikt nie może być człowiekiem. Mówiono, że jest cieplejszym przyjacielem, ale pod warunkiem, że jego przyjaciele będą częścią niego samego. Zaanektował innych, zamiast ich przyciągać. Swift był kłótliwym geniuszem, człowiekiem o intensywnych reakcjach, narastającym w gniewie. To wszystko się sumuje. Swift urodził się 30 listopada 1667 r. w Dublinie. Jego ojciec, również Jonathan, był ubogim prawnikiem, piastującym urząd zarządcy King’s Inns w Dublinie. Jego matka Abigail (z domu Erick) urodziła dwoje dzieci; najstarsza była córką Jane, urodzoną na krótko przed nagłą śmiercią Jonathana seniora. Nasz Jonathan’s English , pielęgniarka, która go bardzo lubiła, musiała wrócić do domu i zabrać chłopca ze sobą wkrótce po swoich pierwszych urodzinach, nie mówiąc o tym owdowiałej matce. Wkrótce jego matka wraz z córką Jane wróciła do rodziny w Leicester, zostawiając syna w Irlandii pod aopieką wujka Ameda Godwina. Zatem nie tylko nie miał ojca, ale był w dużej mierze oddzielony także od swojej matki. Chorowitego dziecka Jonathana wychowywał głównie Godwin i inni członkowie rodziny jego zmarłego ojca. Po ukończeniu szkoły w Kilkenny College, w wieku piętnastu lat rozpoczął naukę w Trinity College w Dublinie. Jako student był kłopotliwy i buntowniczy, często krytykowany za niewłaściwe zachowanie. Po ukończeniu studiów przez pewien czas kontynuował naukę w Trinity College, a następnie, mając już dwadzieścia lat, dołączył do swojej matki w Anglii. Tam Swift znalazł patrona w osobie zdolnego emerytowanego dyplomaty SirWilliama Temple’a, którego ojciec był bliskim przyjacielem wuja Swifta Godwina. Temple zainstalował Swifta w Moor Park, swojej wiejskiej siedzibie w Surrey. Według historyka Macaulaya: „Temple nie wyobrażał sobie, że za szorstką powierzchownością osoby zależnej kryje się geniusz równie dobrze nadający się do polityki i literatury, geniusz, którego przeznaczeniem jest wstrząsnąć wielkimi królestwami, wywołać śmiech i wściekłość milionów oraz pozostawić ku pomnikom potomności, które mogą zniknąć tylko wraz z językiem angielskim.” „Wulgarne” może nie jest właściwym słowem, ale w Swifcie było coś nieprzyjemnego. Był prosto zbudowany i solidnie zbudowany, miał wysokie wypukłe czoło, mocno zakrzywiony nos i małe, dobrze ukształtowane usta. Jego oczy były wyraziste, wypukłe i jasnoniebieskie, pod krzaczastymi brwiami. Kiedy Swift przebywał w Moor Park, Sir William powierzył mu misję, która zabrała go do Londynu, gdzie odbył rozmowę z królem. Co charakterystyczne, podróż odbył pieszo, po prawie pięćdziesiąt mil w każdą stronę. Teraz myślał o wyjeździe do Oksfordu, aby uzyskać stopień magistra, ale kiedy tam dotarł, zmienił zdanie i zamiast tego zdecydował się pojechać do Irlandii i przyjąć święcenia kapłańskie. Kiedy to osiągnął, został skierowany do mało znanej parafii wiejskiej w pobliżu Belfastu ale wkrótce zrezygnował i wrócił do Moor Park, gdzie pełnił funkcję sekretarza SirWilliama. Większość następnych dziesięciu lat poświęcił na naukę, aż dziesięć godzin dziennie, ale co dwie godziny przerywał pracę, aby biegać w górę i w dół pobliskiego wzgórza, pokonując około pół mili w sześć minut. Przez całe życie aktywność fizyczna była obsesją Szybkiego, który nieustannie protestował, twierdząc, że bez chodzenia i jazdy nie mógłby w ogóle istnieć. To właśnie w tym okresie napisał Bitwę na książki i większą część swojego pierwszego arcydzieła, Opowieść o wannie, słynną satyrę prozatorską na korupcję w religii i nauce, choć dzieła te zostały opublikowane dopiero kilka lat później. W jego dłoni trzyma także ciekawą listę postanowień, zatytułowaną „Kiedy dorosnę”, która brzmi:

Nie ożenić się z młodą kobietą.

Nie dotrzymywać młodym towarzystwa, chyba że sami tego pragną.

Nie należy być zirytowanym, posępnym czy podejrzliwym.

Nie gardzić obecnymi sposobami, sprytem, modą lub ludźmi,

lub Wojna i c.

Nie lubić dzieci i nie pozwalać im zbliżać się do mnie.

Nie opowiadaj w kółko tej samej historii tym samym Ludziom.

Nie być chciwym.

Nie zaniedbywać przyzwoitości i czystości, w obawie przed popadnięciem w złośliwość.

Nie należy być zbyt surowym wobec młodych ludzi, ale dać ulgę ich młodzieńczym szaleństwom i słabościom.

Nie wolno ulegać wpływom ani słuchać złośliwie gadających Sług i innych osób.

Nie być zbyt wolnym od rad i nie sprawiać kłopotu nikomu poza tymi, którzy tego pragną.

…

Nie żebym mówił dużo, ani o sobie.

Nie żebym się przechwalał moją dawną urodą, siłą czy przychylnością Ladyes & cd.

Nie słuchać pochlebstw i nie wyobrażać sobie, że może mnie pokochać młoda kobieta.

…

Nie po to, żeby być pozytywnym i opiniotwórczym.

Nie nastawiać się na przestrzeganie wszystkich tych Zasad, w obawie, że nie będę przestrzegał żadnego.

(Swift 1897)

Swift bardzo lubił robić listy. Być może ta, datowana na 1699 r., odzwierciedla jego obserwacje dotyczące Sir Williama w starszym wieku, ale wydaje się, że pierwsza i piąta uchwała odnoszą się bardziej do samego Swifta. Po śmierci Temple’a okazało się, że w jego testamencie Swift, oprócz pozostawienia mu pieniędzy, został wyznaczony na wykonawcę literackiego. W związku z tym Swift zredagował i opublikował wspomnienia Sir Williama, co wywołało niezadowolenie siostry Temple, Lady Giffard, która przekazała swoją irytację wpływowym znajomym, wyrządzając mu trwałą krzywdę. Swift musiał zabezpieczyć sobie życie i zdecydował, że w Irlandii jego szanse na awans będą większe. Tam po kilku rozczarowaniach został powołany do parafii Laracor, niedaleko starożytnego miasta Trim, do której dodano prebendę katedry św. Patryka. Po zainstalowaniu się w swoim mieszkaniu wyruszył do Anglii, co było pierwszą z serii długich wizyt w ciągu następnych siedmiu lat. Jednym z jego głównych osiągnięć w tym okresie było ukończenie i publikacja Opowieści o wannie. Pod koniec życia, gdy nie był już w doskonałej kondycji umysłu, Swift przewracał strony egzemplarza i mamrotał: „Dobry Boże, jakiego geniusza miałem, kiedy pisałem tę książkę”. Lady Giffard miała towarzyszkę i gospodynię o imieniu Bridget Johnson, której córka Esther (Hetty) miała stać się, podobnie jak Stella, najważniejszą kobietą w życiu Swifta. Estera była uderzająco podobna do Temple, której mogła być naturalnym dzieckiem. SirWilliam pozostawił pani Johnson majątek, który umożliwił jej opuszczenie Moor Park i zamieszkanie z córką w pobliskim Farnham. Po powrocie do Irlandii w 1701 r. Swiftowi towarzyszyła córka i jej opiekunka, którzy osiedlili się w Dublinie, natomiast Swift wrócił do Anglii. Szybki miał od natury najwyższy dar, nieodparty urok w stosunkach osobistych, który przyciągał przychylność i pożądanie kobiet, dla których jego zachowanie było zawsze mieszanką tyranii i pieszczot. W późniejszych latach co roku wydawał edykt nakazujący wszystkim paniom dokonywanie pierwszych postępów. W Dzienniku często wspomina panią Vanhomrigh, wdowę po holenderskim kupcu, która podążyła za Wilhelmem III do Irlandii i dzięki temu stała się bogata. Córka pani Vanhomrigh, Esther, którą nazywał Vanessą, zakochała się w nim po śmierci matki, ale Swift nie reagował. W 1710 r. Swift został dziekanem kościoła św. Patryka; dekanat stał się jego domem w Dublinie. Zaczął zdawać sobie sprawę, że nigdy nie wzniesie się wyżej w Kościele. Listy, które pisał do Estery z Anglii między wrześniem 1710 a czerwcem 1713 roku, tworzą słynny Dziennik do Stelli. Posługują się dziecinnym „językiem”, którego używał wyłącznie w rozmowach i korespondencji ze Stellą; jego ulubionym imieniem dla niej było Poppet, dla siebie Presto (po włosku jerzyk). Znajdujemy w nich fascynujące szczegóły dotyczące codziennego życia Swifta w Londynie w ostatnich latach panowania królowej Anny. Zaangażowanie Swifta w polityczne pandemonium lat węża znalazło swój punkt kulminacyjny w jego wielkiej broszurze „Postępowanie aliantów”, w której potępiał wyniszczającą wojnę, która trwała od 1701 r. Śmierć królowej Anny w 1714 r. zmiotła torysowskich przyjaciół Swifta ze stanowiska; aby zabezpieczyć swój dekanat, pospieszył z powrotem do Irlandii, swojego miejsca zamieszkania i wygnanie. Chociaż nie znosił, gdy nazywano go Irlandczykiem, w nadchodzących latach był gorliwym propagatorem spraw irlandzkich w Londynie. Wkrótce znowu znalazł się w Anglii, mieszkając spokojnie na plebanii starego przyjaciela w Upper Letcombe w Berkshire, próbując zapomnieć o polityce. Pojawiły się jednak problemy w jego sprawach osobistych. Vanessa zaczęła podejrzewać, że Swift potajemnie poślubił Stellę. Doszło do pewnego rodzaju konfrontacji, po której Vanessa skarżyła się na jego „zabójcze słowa” i „okropne spojrzenie, które ją ogłupiało”. Niedługo potem zmarła. Około 1720 r. Swift rozpoczął pracę nad Podróżami Guliwera, swoim drugim arcydziełem, które ukazało się w 1726 r. Książka odniosła natychmiastowy sukces i zajęła miejsce jednej z klasyków języka angielskiego. Tymczasem stan zdrowia Stelli podupadał, a kiedy zmarła na początku 1728 roku, Swift stracił swojego najdroższego i najbardziej intymnego towarzysza. Potem już nigdy więcej nie opuścił Irlandii. „Uważam, że żaden człowiek nie jest całkowicie nieszczęśliwy” – powiedział – „chyba że zostanie skazany na życie w Irlandii”. Wykazywał coraz większe oznaki rozkładu. Jego temperament stał się ponury. Czytanie sprawiało mu trudności, ponieważ stał się dalekowzroczny i nie chciał nosić okularów. Swój czas wypełniał nadmiernymi ćwiczeniami. Niektóre z wierszy skatologicznych, które opublikował mniej więcej w tym czasie, ukazują chorobliwe rozpamiętywanie brudu, które było niestety charakterystyczne. Szybki był niezwykły ze względu na skrupulatną czystość osobistą, ale wydaje się, że dręczył się tym, co go odrażało. W Podróżach Guliwera bohater powracający po pięciu latach mówi, że:

gdy tylko wszedłem do domu, żona wzięła mnie w ramiona i pocałowała; w którym nie byłem przyzwyczajony do tego dotyku przez tyle lat wstrętne zwierzę, zemdlałem prawie na godzinę… Nie mogłem znieść mojej żony i dzieci w mojej obecności, sam ich zapach był nie do zniesienia. (Swift 1933)

Przez całe życie Swift miał słabą pamięć, która pogarszała się wraz z wiekiem. Od wczesnej młodości cierpiał także na nawracające napady zawrotów głowy, które nie dawały mu spokoju przez kolejne lata. Przyczyną tego były zawroty głowy błędnika, czyli zespół Ménière’a. Choroba atakuje ucho wewnętrzne, powodując głuchotę, zawroty głowy lub jedno i drugie. Może rozpocząć się w różnym wieku, bez ostrzeżenia, i pojawia się w postaci nawracających zaklęć, które w miarę starzenia się ofiary mogą stawać się coraz bardziej nieprzyjemne i długotrwałe. Osoby cierpiące na tę przypadłość mogą mieć gwałtowne napady wymiotów; często odczuwają zawroty głowy, aby wstać, a czasami tracą słuch. Dziś jako środek łagodzący przyjmują codziennie przepisane tabletki na chorobę morską i zwykle nie mają już żadnych dalszych problemów. Swift często skarżył się na słabą pamięć, głuchotę i napady mdłości, ale nadchodziło najgorsze. Krótko przed swoimi siedemdziesiątymi piątymi urodzinami cierpiał na gorączkowe i bolesne zapalenie oczodołu zwane zapaleniem tkanki łącznej oczodołu. Popadł w taki upadek, jaki może wywołać uszkodzenie mózgu związane z arteriosklerozą mózgu. Nagle zaczął mieć ogromne trudności z wyrażaniem siebie i rozumieniem innych. Przez ostatnie trzy lata swojego życia Szybki wydał tylko kilka, rzadkich, niezwiązanych z sobą okrzyków. Jego objawami była afazja ruchowa, niemożność mówienia, zwykle połączona z pewną niemożnością rozumienia mowy. Osoby w tym stanie często potrafią wydawać emocjonalne okrzyki, ale nie mogą formułować zdań. Pod koniec 1738 roku Swift nie był już w pełni odpowiedzialny za swoje czyny. Nie miało to nic wspólnego z psychozą, szaleństwem, szaleństwem czy imbecylem. Jednak najwygodniejszym sposobem obrony samotnej osoby starczej przed różnego rodzaju wyzyskiem było ogłoszenie szaleństwa, więc przyjaciele Swifta podjęli niezbędne kroki. Jonathan Swift zmarł 19 października 1745 roku w wieku siedemdziesięciu ośmiu lat i został pochowany o północy w katedrze św. Patryka, obok grobu swojej ukochanej Stelli. Epitafium, które dla siebie napisał, przetłumaczone na język angielski, brzmi:

Tu spoczywa ciało Jonathana Swifta D.D. Dziekan tego kościoła katedralnego. Gdzie gniewne oburzenie nie jest już w stanie rozdzierać jego serca. Idź do przechodnia i naśladuj, jeśli potrafisz, tego, który poświęcił się całkowicie sprawie Wolności. Zmarł 19 października 1745. Miał 78 lat.

Był człowiekiem dumnym i władczym, skazanym na zależność od słabszych ludzi; cierpiący aż do końca średniego życia z powodu nadziei odroczonej i zmuszonej do zjedzenia serca na wygnaniu. W dobrym humorze i w miłym towarzystwie potrafił być zarówno dowcipny, jak i żartobliwy; ale jego humor zawsze miał sardoniczny odcień i rzadko, jeśli w ogóle, śmiał się. Jego zabawa zawsze mieszała się z pogardą i nie był w stanie litować się nad swoimi ofiarami. Jeśli jego oczy otworzyła osobista niechęć, najwyraźniej widział naprawdę złą stronę swoich wrogów; jego oburzenie było równie szczere, co intensywne.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Wiele napisano o złożonej osobowości Izaaka Newtona. Oliver Sacks (2001) pisze: „Emocjonalne osobliwości Newtona, jego zazdrość i podejrzliwość, jego wrogość i rywalizacja sugerują głęboką nerwicę”. Na temat jego osobowości prowadzimy długie dyskusje na temat jego osobowości, prowadzone przez SulaWolffa (1995), Milo Keynesa (1995) i Anthony’ego Storra ( 1985). Herschman i Lieb (1998) przekonująco argumentują, że cierpiał na depresję maniakalną, podczas gdy Fitzgerald (1999) i Simon Baron-Cohen omawiają dowody na jakąś formę autyzmu, prawdopodobnie zespół Aspergera. Wydaje się prawdopodobne, że Newton cierpiał na obydwa zaburzenia. Sugerowano również, że otruł się rtęcią używaną w eksperymentach alchemicznych, ale jeśli tak się stało, jego zdrowie nie uległo trwałemu uszczerbkowi. Newton urodził się 25 grudnia 1642 roku w Woolsthorpe Manor, gospodarstwie położonym w pobliżu wioski Colsterworth w Lincolnshire, sześćdziesiąt mil na północny zachód od Cambridge. Był wcześniakiem i początkowo nie przewidywano, że przeżyje. Jego ojciec, ziemianin o tym samym nazwisku, który niedawno się ożenił, zmarł trzy miesiące wcześniej. W 1645 roku jego owdowiała matka Hanna (z domu Aysgough) poślubiła wielebnego Barnabasa Smitha, starszego duchownego, z którym zamieszkała na jego plebanii w pobliskiej wiosce North Witham, pozostawiając swojego trzyletniego syna pod opieką matczynej matki. dziadkowie. Chłopiec  wydaje się, że nie darzył swoich dziadków, ojczyma ani dzieci z drugiego małżeństwa matki wielkim uczuciem, więc dorastał jako samotnik. Jako nastolatek Newton doświadczył ataku wściekłości; miały go to nękać przez resztę jego lat. Później opisał to jako „grożenie mojemu ojcu i matce Smith, że spalą ich wraz z domem nad nimi”. Nagrał także „uderzanie wielu”, „zirytowanie wobec matki”, „bicie mojej siostry” i „kłótnie ze służbą” (White 1997). Podczas gdy był ewidentnie próbą dla gospodarstwa domowego, kobieta, która go znała w tym czasie, lat wspominali go jako „trzeźwego, milczącego, myślącego chłopca i nigdy nie słyszano, że rzadko bawił się z chłopcami za granicą, podczas ich głupich zabaw, ale wolał przebywać w domu, nawet wśród dziewcząt” (Stukeley 1936), jego pół- siostry. Spędzał czas na budowaniu działających modeli młynów i innych prostych maszyn. W wieku dwunastu lat, po wczesnej edukacji w lokalnych szkołach, Newton został wysłany do King’s School w miasteczku targowym Grantham. W czasie zajęć szkolnych mieszkał u aptekarza imieniem Clark, który, jak się wydaje, traktował go życzliwie, a zwłaszcza zachęcał do dalszego robienia rzeczy własnymi rękami. Po śmierci drugiego męża w 1656 roku jego matka wróciła do Woolsthorpe z trójką dzieci z drugiego małżeństwa. Dwa lata później zabrała ze szkoły czternastoletniego Izaaka, aby pomógł jej w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego. Okazał się nieco niekompetentnym rolnikiem, zajętym innymi sprawami. Jego przyjaciel i pierwszy biograf, antykwariusz William Stukeley (1936), relacjonuje:

Wracając do domu z Grantham, na końcu miasta zwykle prowadzi się konia pod górę Spittlegate Hill, która jest bardzo stroma. Sir Izaak był tak pogrążony w swoich medytacjach, że nigdy nie pomyślał o ponownym wejściu na szczyt wzgórza, więc poprowadził konia do domu, mając pięć mil… Koń przez przypadek wypuścił uzdę i poszedł do domu, ale Sir Newton szedł dalej z uzdą w dłoni, nigdy nie chybiając konia.

Za radą wuja ze strony matki Newton został odesłany z powrotem do szkoły, aby przygotować się do podjęcia studiów na Uniwersytecie Cambridge. Miał dziewiętnaście lat. Został przyjęty do Trinity College, gdzie wiódł pracowitą, wstrzemięźliwą egzystencję, pogrążony w studiach. Notatniki, które prowadził przez te lata, dokumentują jego uczucia smutku, niepokoju, strachu i niską samoocenę. Jedyny przyjaciel, jakiego zdobył wśród swoich kolegów, opisał Newtona jako samotnika i przygnębionego. W 1662 roku młody człowiek przeżył kryzys depresyjny, który przybrał postać obsesji na punkcie grzechów, rzeczywistych i urojonych. Wymienił wszystkie wykroczenia, jakie pamiętał, popełniając od dzieciństwa, a niektóre z nich zacytowaliśmy. Problemy z wściekłością i myślami samobójczymi sugeruje jeden tajemniczy wpis: „…życzę śmierci i mam nadzieję, że dla niektórych”. W 1664 r. doznał załamania spowodowanego, jak sądził, przepracowaniem i nocowaniem do późna w celu obserwacji komety. Podczas Wielkiej Zarazy w latach 1665–1666 uczelnie w Cambridge zostały wyczerpane, więc Newton wrócił do domu, do Woolsthorpe. To właśnie wtedy dokonał rewolucyjnych odkryć w matematyce i fizyce, które stały się podstawą wielu jego kolejnych prac i wpłynęło na przyszły bieg nauki. Przede wszystkim stworzył teorię powszechnego ciążenia i opartą na niej nową kosmologię. Zapytany, jak tego dokonał, Newton odpowiedział: „To dzięki koncentracji i czystemu poświęceniu”. Mam ten temat stale przed sobą, aż do pierwszych świtów, które powoli, krok po kroku wychodzą na pełne i jasne światło.” Wspominając swoje osiągnięcia w podeszłym wieku, Newton powiedział: „Wszystko to miało miejsce podczas dwóch lat zarazy”. z lat 1665 i 1666, gdyż w tamtych czasach byłem w najlepszym wieku pod względem wynalazczości i interesowałem się matematyką i filozofią częściej niż kiedykolwiek wcześniej.” W 1667, po ponownym otwarciu uniwersytetu, zdolności Newtona zaczęto doceniać. Trinity wybrała go do mniejszego stypendium, wbrew silnej konkurencji, a kiedy w następnym roku zostało ono przekształcone w większe stypendium, uzyskał prawo do zamieszkania w college’u na czas nieokreślony. Zyskał patrona w postaci Izaaka Barrowa, pierwszego Lucasa profesora matematyki, który po kilku latach opuścił katedrę na rzecz Newtona. Newton po raz pierwszy wykładał jako profesor Lucasa w styczniu 1670 roku. Tematem była optyka: publiczność była niewielka i nikt nie przychodził na wykłady. drugi wykład. Przez następne siedemnaście lat nadal przemawiał do pustej sali podczas każdego wykładu, jaki wygłaszał, po czym porzucił wszelkie pozory, że naucza. Jego asystent i pracownik naukowy Humphrey Newton (niespokrewniony) wspomina: „Nigdy nie wiedziałem, żeby brał jakąkolwiek rekreację lub rozrywkę albo w jeździe na świeżym powietrzu, spacerze, grach w kręgle lub inne ćwiczenia , cokolwiek, myśląc, że stracił wszystkie godziny, których nie spędził na studiach które trzymał tak blisko siebie, że rzadko opuszczał swoją komnatę czasami, gdy Newton był w towarzystwie innych, niewiele wnosił do rozmów. Humphrey wspomina: „Odpowiadał z wielką przenikliwością na pytanie, ale nigdy go nie zaczynał.”. W ciągu pięciu lat, które spędzili razem, Humphrey zaznał śmiechu Newtona tylko raz i wtedy ktoś go zapytał, jaki jest pożytek z studiowania Euklidesa: co sprawiło, że Sir Izaak był bardzo wesoły”. Wczesny entuzjazm Newtona do tworzenia modeli roboczych przekształcił się w pasję do tworzenia aparatury naukowej, zwłaszcza instrumentów optycznych. Słynny teleskop zwierciadlany był godnym uwagi przykładem jego niezwykłych umiejętności i zręczności manualnej. To właśnie to po raz pierwszy zwróciło na niego uwagę członków Towarzystwa Królewskiego w Londynie, którzy poprosili o obejrzenie tego dzieła. Newton przesłał im ulepszony model, co zostało przyjęte z uznaniem. Kiedy w następstwie tego wystosował artykuł na temat swoich badań optycznych, natychmiast został wybrany do towarzystwa. Mniej więcej w roku 1670 Newton po raz pierwszy zainteresował się alchemią, która początkowo była następstwem eksperymentów chemicznych, ale wkrótce przerodziła się w obsesję. Wnikliwie studiował literaturę i nawiązywał kontakty z innymi pasjonatami. Fascynowała go także chronologia biblijna i numerologia. Masa pism, które pozostawił Newton na tematy ezoteryczne i teologiczne, wprawiła większość uczonych w zakłopotanie, lecz F.E. Manuel (1963) i inni ponownie zbadali ten materiał i rzucili nowe światło na jego znaczenie. Humphrey tak opisał rutynę swego pana w tamtym czasie:

Rzadko kładł się spać do 2 lub 3 w nocy, czasem dopiero do 5 lub 6, leżąc [w łóżku] około czterech do pięciu godzin, zwłaszcza wiosną lub jesienią liści, kiedy to pracował około 6 tygodni w swoim szczegółowe, ogień prawie nie gaśnie ani w dzień, ani w nocy; nie spał przez jedną noc, tak jak ja przez drugą, aż skończył swoje eksperymenty chemiczne, w których przeprowadzaniu był najdokładniejszy, najsurowszy, dokładny. Jaki mógł być jego cel, nie udało mi się przeniknąć, ale jego bóle, jego pracowitość kazała mi sądzić, że jego celem było coś poza zasięgiem ludzkiej sztuki i przemysłu.

Humphrey mówił dalej:

Tak zajęty, tak poważny w nauce, że jadł bardzo oszczędnie, a czasami w ogóle zapominał o jedzeniu, tak że wchodząc do jego komnaty, zastałem jego bałagan nietknięty, o czym, kiedy mu przypomniałem, , odpowiadał – prawda? – a potem podchodząc do stołu, wziąłem kęs lub dwa na stojąco, bo nie mogę powiedzieć, żebym kiedykolwiek widział go siedzącego samotnie przy stole.

Dodał:

Zapomnienie Newtona o obiedzie było doskonałą rzeczą dla jego starej gospodyni, która czasami stwierdzała, że zarówno obiad, jak i kolacja ledwo smakowały, co stara kobieta bardzo miło i mamrocząc odeszła. Odkryto, że gdy rano wstał z łóżka, godzinami siedział przy łóżku, nie ubierając się, całkowicie pogrążony w myślach.

Nawet w późniejszych latach, jeśli pracował nad czymś, co go interesowało, Newton nie zatrzymywał się, żeby zjeść, dopóki nie przepracował całej nocy:

Kiedy czasami zrobił skręt lub dwa [po ogrodzie na spacer], nagle wstał, odwrócił się, wbiegł po schodach jak inny Archimedes z eureką, upadł, by pisać na biurku, stojąc, bez dając sobie czas na narysowanie krzesła, na którym można usiąść… Czasami, kiedy miał zamiar zjeść obiad w holu, skręcał w lewą stronę i wychodził na ulicę, zatrzymując się, gdy zauważył swój błąd, pośpiesznie zawracał i czasami zamiast iść do przedpokoju, wracał ponownie do swojej komnaty.

Newton często nie zauważał, że opuścił posiłek. Nawet gdyby dotarł do jadalni, mógłby usiąść zamyślony, podczas gdy dania przychodziły i znikały, a on ich nie zauważył. Czasami Newton zapraszał ludzi do swojego pokoju na kieliszek wina, ale jeśli wpadł mu do głowy pomysł, gdy przynosił wino z innego pokoju, siadał do pracy nad nim, całkowicie zapominając o czekających na niego gościach. W 1684 roku przyjaciel Newtona, astronom Edmund Halley, odwiedził go w Cambridge, co stanowiło punkt zwrotny w jego karierze naukowej. Minęło prawie dwadzieścia lat, odkąd Newton wymyślił uniwersalne prawo grawitacji, a mimo to nie napisał żadnego sprawozdania ze swojej nowej kosmologii. Zachęcony wielokrotnymi nawoływaniami Halleya skomponował Principia między jesienią 1684 r. a wiosną 1686 r.; ukazał się w następnym roku pod pełnym tytułem Philosophiae Naturalis Principia Mathematicae. Dzięki tej pracy Newton z fizyka i matematyka znanego jedynie kilku innym naukowcom w międzynarodową gwiazdę. Wielki francuski naukowiec Pierre-Simon Laplace napisał: „Principia górują nad wszelkim innym wytworem ludzkiego geniuszu”. Pomimo sukcesu Principiów i jego późniejszych Optyk Newton wzbraniał się przed publikacją. „Nie potrzebuję tego, co jest pożądane w powszechnym szacunku, gdybym mógł to zdobyć lub utrzymać” – powiedział. „Być może zacieśniłoby to moją znajomość, a jest to rzecz, którą głównie studiuję, aby ją zmniejszyć”. Ta niechęć do publikowania doprowadziła do niektórych z jego najgłośniejszych sporów o priorytety, zwłaszcza z jego rodakiem Robertem Hooke i Niemcem Gottfriedem Leibnizem. Już w roku 1687 Newton rozważał porzucenie pracy naukowej. Napisał do kolegi-naukowca:

Widzę, że stałem się niewolnikiem filozofii [nauki], ale… zdecydowanie pożegnam się z nią na zawsze, z wyjątkiem tego, co robię dla własnej satysfakcji, lub pozostawię ją, aby wyszła po mnie [po jego śmierci], bo widzę człowiek musi albo postanowić nie wprowadzać niczego nowego, albo stać się niewolnikiem, aby tego bronić.

Próbował zamienić swoją profesurę matematyki na profesora prawa i zainteresował się pomysłem zostania rektorem King’s, kolejnej dużej uczelni w Cambridge. Przez rok sprawował funkcję posła do parlamentu i zyskał w stolicy nowych przyjaciół. W tym samym czasie miał obsesję na punkcie pseudonauki alchemii i zaczął pisać traktat na ten temat. Mniej więcej w tym czasie w jego życie wkroczył młody szwajcarski matematyk Fatio de Duillier. Wydaje się, że Fatio jak nikt inny zdobył sympatię Newtona. Dwadzieścia dwa lata młodszy od Newtona Fatio studiował nauki ścisłe w Paryżu. Choć nie pozbawiony talentu, wcześnie wykazał się talentem do autopromocji i wkrótce po przybyciu do Londynu w 1687 roku został wybrany do Towarzystwa Królewskiego. Zyskał przydomek „małpa [naśladowca] Newtona”. Chociaż znaczna część korespondencji między Newtonem a jego ukochanym Fatio zaginęła, to, co przetrwało, wydaje się znacznie bardziej intymne niż inna korespondencja Newtona. Związek zakończył się nagle latem 1693 roku, kiedy rozpoczął się poważny epizod psychotyczny Newtona. W tym okresie Newton cierpiał na dezorientację, utratę pamięci, anoreksję, ostrą bezsenność, wściekłość i paranoję. Kiedy pobudzenie opadło, popadł w głęboką, rozpaczliwą depresję, w której próbował zerwać ze wszystkimi swoimi przyjaciółmi, takimi jak John Locke i Samuel Pepys. Żałował, że Locke nie żyje, zarzucając mu, że planuje „sprzedać mu biuro lub uwikłać go w kobiety”. W liście do Pepysa Newton napisał: „Jestem niezwykle zaniepokojony uwikłaniem, w jakim się znajduję, przez te 12 miesięcy nie jadłem ani nie spałem dobrze, ani też nie zachowałem dawnej spójności umysłu”. Miał wystarczający wgląd, aby zdać sobie sprawę, że od roku nie był w normalnej kondycji psychicznej i nadal nie czuł się dobrze. Następnie dodał, że nie chce mieć z nikim więcej nic wspólnego – jest to uczucie typowe dla intensywnej depresji. „Teraz zrozumiałem, że muszę wycofać się z Twojej znajomości i nie widywać się już ani z Tobą, ani z resztą moich przyjaciół, jeśli tylko mogę ich zostawić w spokoju”. Wkrótce po otrzymaniu tego niepokojącego listu Pepys napisał do wspólnego znajomego, zaniepokojony stanem zdrowia psychicznego Newtona:

Niedawno otrzymałem od niego list, który był dla mnie tak zaskakujący z powodu niespójności każdej jego części, że wprawił mnie w wielki chaos, ponieważ troszczyłem się o niego, aby nie wynikało to z tego, co o całej ludzkości myślę powinni się go najmniej bać, a najbardziej lamentować z powodu, mam na myśli załamania zdrowia, umysłu, lub obu.

Wspólny znajomy poszedł zobaczyć, jak się czuje Newton i poinformował Pepysa:

Powiedział mi, że napisał do Ciebie bardzo dziwny list, który bardzo go zaniepokoił, dodał, że to choroba, która tak bardzo chwyciła go za głowę, że nie spała przez 5 nocy razem, co czasami mu się zdarzało. pragnąłem, abym to panu przedstawił i proszę o wybaczenie, ponieważ jest mu bardzo wstyd, że jest tak niegrzeczny wobec osoby, dla której ma tak wielki zaszczyt. Obecnie czuje się bardzo dobrze i choć obawiam się, że popadł w pewien stopień melancholii, to jednak nie ma powodu podejrzewać, że wpłynęło to na jego zrozumienie i mam nadzieję, że nigdy tak się nie stanie.

Newton nie od razu otrząsnął się z „niewielkiego stopnia melancholii” i minęło pięć lat, zanim poczuł chęć podjęcia się kolejnego dużego projektu. Tymczasem w świecie naukowym zaczęły krążyć pogłoski, że Newton postradał zmysły. Holenderski naukowiec Christiaan Huygens, któremu melancholia nie była obca, usłyszał, że „Izaak Newton, słynny matematyk, 18 miesięcy wcześniej popadł w obłąkanie”. Huygens dodał: „Ostatnio na tyle odzyskał zdrowie, że zaczął na nowo rozumieć swoje własne Principia”. Jednakże Newton nigdy nie odzyskał „poprzedniej spójności umysłu”; mówiono, że „miał coś raczej ospałego w wyglądzie i zachowaniu”. Co więcej, Herschman i Lieb (1998) uważają, że ten poważny kryzys w życiu Newtona miał inne trwałe skutki:

U osób, które przechodzą cięższe stany melancholii, często rozwijają się wspaniałe urojenia na temat własnej ważności i uważają, że tak bardzo przewyższają swoich bliźnich, że inne istoty ludzkie wydają się im nieistotne. Nierzadko ich urojenia mają treść religijną, skłaniającą ich do postrzegania siebie jako proroków lub mesjaszy powołanych przez Boga do wypełnienia jakiejś wielkiej misji. Newton nie tylko rozwinął te idee, gdy był ciężko chory, ale przez większość swojego życia zachował je w swoich przekonaniach na temat rzeczywistości. Wierzył, że legendy i folklor przepowiedziały jego osobistą wielkość. Identyfikując się jako jedyny żyjący naukowiec, którego prace mają prawdę i znaczenie, czuł, że prace innych naukowców są albo trywialne, stanowią dodatek do jego własnych odkryć, albo są ich plagiatami. W swoich pismach alchemicznych i religijnych wskazywał, że on jedyny wśród swoich współczesnych został wyznaczony przez Boga, aby nieść światu swoją prawdę. Newton utrzymywał dalej, że wszystko, co warto wiedzieć, zostanie mu objawione. Newton, zmęczony życiem akademickim, od kilku lat podejmował wielokrotne, ale bezskuteczne próby uzyskania posady w Londynie. Wreszcie w 1696 roku został powołany na urząd dochodowy Strażnika Mennicy Królewskiej. Umożliwiło mu to przeniesienie się do stolicy, gdzie dołączyła do niego siostrzenica Catherine Barton, której matką była jedna z jego przyrodnich sióstr, a ojciec zmarł trzy lata wcześniej. Dowcipna i urocza siedemnastoletnia dziewczyna, która wkrótce stała się bardzo popularna w londyńskim społeczeństwie, toast klubu Kit-Kat. Pełniła funkcję gospodyni Newtona i pomagała mu rozwijać życie towarzyskie. W swoich wspomnieniach Stukeley (1936) napisał, że Newton „był w tym czasie bardzo miły w towarzystwie, a czasem nawet rozmowny” i że

…miał w swym usposobieniu wrodzoną życzliwość usposobienia, bardzo odległą od posępności, której nie towarzyszyła ani wesołość, ani lekkomyślność, i niezwykle dobry charakter. Użył wielu powiedzeń na granicy żartu i dowcipu. W towarzystwie zachowywał się bardzo sympatycznie, uprzejmie, uprzejmie, łatwo wywoływał uśmiech, jeśli nie śmiech.

Wcześniej mówiono o nim, że „był zamyślony… i bardzo mało mówił w towarzystwie, tak że rozmowa z nim nie była przyjemna”. Dom Newtona stał się miejscem dużych zgromadzeń inteligencji. Uwzględniono zagranicznych uczonych, a także nienaukowych arystokratów, którym zaproponował członkostwo w Towarzystwie Królewskim, chociaż Newton sam nie uczestniczył w spotkaniach towarzystwa. Częściowo stało się tak dlatego, że spotkałby kuratora Roberta Hooke’a, jednego z jego głównych przeciwników. W 1703 roku, po śmierci Hooke’a, Newton został wybrany na prezydenta i na urząd ten był wybierany co roku ponownie do końca życia. Obejmując stanowisko sprawował całkowitą dominację nad społeczeństwem. Jednak nawet będąc prezydentem Newtonowi nie było łatwo publicznie wyrażać swoje podstawowe przekonania; wolał milczenie niż ryzyko krytyki, w której mógłby znaleźć się obiektem kpin. W 1705 roku podczas wizyty królewskiej w Cambridge otrzymał tytuł szlachecki za zasługi dla nauki. Relacje Newtona z innymi ludźmi, zwłaszcza z naukowcami, były często napięte. Jeden z przyjaciół nie zgodził się z Newtonem w sprawie interpretacji biblijnej i Newton nie chciał z nim rozmawiać przez rok. William Whiston, wybrany przez Newtona na następcę Lucasa w Cambridge, wyjaśnił:

tak samo cieszyłem się dużą częścią jego łask przez 20 lat razem. Ale on potem spostrzegł, że nie mogę postępować tak, jak inni jego kochani przyjaciele, to znaczy uczyć się od niego, nie zaprzeczając mu, gdy różniłem się od niego w opiniach, nie mógł… znieść takiej sprzeczności.

Opisał Newtona jako „o najbardziej przerażającym, ostrożnym i podejrzliwym temperamencie, jaki kiedykolwiek znałem”. Newton na jakiś czas zwrócił się przeciwko swojemu lojalnemu przyjacielowi Halleyowi, ponieważ astronom, zdaniem Newtona, nie traktował religii wystarczająco poważnie. Stukeley został wyrzucony ze znajomych Newtona za próbę zostania sekretarzem Royal Society bez uprzedniego pytania go o zgodę. Stukeley relacjonował: „Sir Izaak okazywał mi spokój przez dwa lub trzy lata, ale ponieważ nie zmieniłem się w sposobie poruszania się i szacunku do niego, potem znów zaczął się do mnie przyjaźnie odnosić”. Podczas gdy przyjaciele często spotykali Newtona. trudne, wrogowie uważali go za bezwzględnego, nieszczerego, niesprawiedliwego i okrutnego. W późniejszych latach stał się jeszcze bardziej agresywny, zdając się szukać celów dla swojego gniewu. Charakter Newtona, podobnie jak wielu osób z zespołem Aspergera, jest niezwykły ze względu na swoje przeciwstawne cechy. Jego biografowie twierdzą, że był skąpy i hojny, skromny i megalomański, o wysokich zasadach i pozbawiony skrupułów. Był człowiekiem rygorystycznej logiki, wzorem stosowania metody naukowej, a jednocześnie alchemikiem pielęgnującym dziwne urojenia. Jego zachowanie było równie odmienne, jak jego nastroje i opinie. Wściekł się na więźniów, którzy dewaluowali monety i fałszowali, i nie okazał litości, gdy byli bici i straceni. Niemniej jednak „melancholijna historia często wywoływała u niego łzy i był niezwykle zszokowany jakimkolwiek aktem okrucieństwa wobec człowieka lub zwierzęcia, a miłosierdzie dla obu było tematem, nad którym lubił się rozwodzić”. John Conduitt, który poślubił Catherine Barton i ostatecznie został następcą Newtona w Mennicy, opowiada nam, że „[Newton] miał żywe i przenikliwe oko, urodziwy i pełen gracji wygląd, z gęstymi włosami białymi jak srebro, bez żadnej łysiny, a kiedy nie miał peruke, był to czcigodny widok”. Jego wnuczka, która znała go w późniejszych latach, była pod wrażeniem jego miłości do dzieci i uważała, że jest pogodny. Według Stukeleya „sir Izaak dzięki swojej wielkiej roztropności i naturalnie dobrej budowie zachował zdrowie do późnej starości”, choć podobnie jak wielu, którzy doświadczyli depresji, miał urojenia o złym stanie zdrowia i zażywał leki na nieistniejącą gruźlicę. Na starość stał się otyły i raczej głuchy. Conduitt zanotował później, że kiedy Newton leżał na łożu śmierci: „Miał gwałtowne napady bólu z bardzo krótkimi przerwami i chociaż krople potu spływały mu z twarzy w wyrazie udręki, nigdy nie narzekał, nie krzyczał, nie okazywał najmniejszej zirytowania czy zniecierpliwienia”. , a podczas krótkich przerw między tymi brutalnymi torturami uśmiechał się i rozmawiał ze swoją zwykłą pogodą ducha.” Pod koniec życia Newton wyszedł poza swoje złudzenia, że otrzymał klucze do tajemnic wszechświata i powiedział: „Tak. nie wiem, jak mogę się wydawać światu. Ale dla mnie wydaje mi się, że byłem tylko chłopcem bawiącym się na brzegu morza i od czasu do czasu odnajdującym gładszą kamyk lub ładniejszą niż zwykle muszlę, podczas gdy wielki ocean prawdy leżał przede mną nieodkryty.” Newton umarł 20 marca 1727, w wieku osiemdziesięciu pięciu lat. Po pogrzebie państwowym został pochowany w Opactwie Westminsterskim, gdzie jego pomnik znajduje się w widocznym miejscu w nawie, a wokół jego stóp znajdują się pomniki innych wielkich brytyjskich naukowców. Według Newtona, jak napisał David Hume, wyspa ta może poszczycić się „wydaniem na świat największego i najrzadszego geniuszu, jaki kiedykolwiek powstał dla ozdoby i nauczania gatunku”. Matematyk Augustus De Morgan, jeden z pierwszych, którzy próbowali zrozumieć charakter Newtona, napisał w 1885 roku: „[Newton] nie miał w sobie środków, z których mógłby wpajać innym wzniosłe i prawdziwe motywy działania. Strach przed człowiekiem był przed jego „tak”. Wszystkie jego błędy można przypisać usposobieniu, które wydaje się być z nim zrodzone”. Niedawno jego biograf Louis Trenchard More (1934) wzmocnił to:

Wyjątkowo nie potrafił nawiązywać przyjaźni. Chorobliwie podejrzliwy i skryty, ulegał zirytowanym wybuchom złości, nawet wobec tych, którzy byli jego najlepszymi przyjaciółmi. Przy takich okazjach zniżał się do godnych pożałowania czynów, które wciągały go w szereg bolesnych sporów, które nękały jego życie, pozbawiały go słusznych owoców jego pracy i zniechęcały jego szczerych wielbicieli. Bogowie obdarzyli go zaraz po urodzeniu niezwykłymi darami, jakich nie otrzymał prawie żaden inny człowiek, ale jakiś zły los rzucił na niego klątwę podejrzliwym i zazdrosnym temperamentem, który zrujnował jego życie. Ta skaza jego krwi nie objawiła się w postaci zwykłej próżności, ale w nadmiernej wrażliwości na jakąkolwiek osobistą krytykę lub refleksję nad swoim osobistym honorem. Pomimo zamiłowania do medytacji i pokoju wolnego od wszelkich rozrywek, wciągało go to w ciągłe kłótnie i sprzeczki; i podczas długiego i znakomitego życia wzniosła nieprzeniknioną barierę między nim a innymi ludźmi. W stosunku do swoich przyjaciół był zawsze letni i stale ich niepokoił, aby go nie obrazili; dla swoich rywali był czasami nieszczery, niesprawiedliwy i okrutny.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Nie wiem, czy myślą, że jestem z żelaza, czy z kamienia. Prawda jest taka, że muszą zobaczyć Nieśmiertelnego, jak wszyscy inni. (Filip II)

Pod każdym względem Filip II był jednym z najwybitniejszych ludzi, którzy kiedykolwiek zasiadali na tronie w Europie. Chociaż jego ojciec, megalomański cesarz Habsburgów Karol V, rządził większymi terytoriami, Filip stał się monarchą największego imperium, jakie znała Europa od czasów Mongołów i pierwszego, które okrążyło glob, rozciągając się nie tylko od południowego krańca Chile na Florydę, ale przez Pacyfik na Filipiny. Rządził konfederacją państw, które miały wspólnego suwerena. Królowi pomagały rady i doradcy, z których wielu odznaczało się wybitnymi zdolnościami i skutecznością, ale podobnie jak inni monarchowie absolutni tamtego okresu tylko on miał władzę podejmowania decyzji. Skazany na spędzanie dni na porządkowaniu funkcjonowania rozległej sieci monarchii, był jednym z nielicznych, którzy mieli dostęp do szerszej perspektywy na jej problemy. Najpotężniejszy monarcha chrześcijaństwa był pod wieloma względami katastrofą dla nieszczęsnego kraju, którym rządził przez ponad pół wieku. Do niedawna trudno było uzyskać rzetelną relację z jego panowania. Historycy katoliccy postrzegali go jako przewodniczącego Złotego Wieku, podczas gdy historycy protestanccy przedstawiali go jako fanatycznego katolika, siedzącego jak czarny pająk w swojej surowej celi w Escorialu i niestrudzenie pracującego dzień i noc, aby zmiażdżyć Holendrów i ponownie narzucić katolicyzm w Anglii, nawrócić lub zniszczyć Indian i zmonopolizować całe bogactwo – złoto, srebro, przyprawy – znanego świata. Mówiono, że w tym celu był gotowy uwięzić własne dzieci, mordować przeciwników oraz dręczyć i torturować wszystkich, którzy mu przeszkadzali. Żaden obraz nie jest sprawiedliwy. Jak pokazali niedawni biografowie, Filip był o wiele bardziej złożony i znacznie bardziej ludzki. W przypadku osoby urodzonej prawie pięćset lat temu trudno oczekiwać całkowitej pewności, istnieje jednak przynajmniej możliwość, że cierpiał na jakieś zaburzenie ze spektrum autystycznego, np. zespół Aspergera, co pomogłoby wyjaśnić pewne aspekty. jego osobowości, co w przeciwnym razie mogłoby wydawać się zagadkowe. Gdy Filip został królem, problemy, przed którymi stanął, były tak wielkie, jak jego imperium. Mimo całej swojej mocy nigdy nie miał pełnej kontroli nad wydarzeniami. Nie był w stanie powstrzymać swojego królestwa wciągniętego w wir wojny, długów i rozkładu. Chociaż nienawidził wojny i tęsknił za pokojem, był stale w stanie wojny – nie tylko mniejszych, ale większych wojen. Ogromne terytoria hiszpańskie w Europie były zagrożone z jednej strony przez niewiernych Turków, z drugiej zaś przez heretyckich Flamandów i Anglików; podczas gdy Francja, największy wróg Hiszpanii, była gotowa wykorzystać sytuację, gdy tylko pojawiła się okazja. Nawet sama Hiszpania nigdy nie była posłuszna – regionalne zazdrości i antagonizmy były poparte wielowiekową tradycją. Dumnej hiszpańskiej arystokracji nie dało się łatwo ujarzmić ani monarcha, ani biurokracja. Dalej trudności związane z rządzeniem milionami Indian, utrzymaniem pewnej kontroli nad rywalizacją i zazdrością swoich kolonialnych gubernatorów, a jednocześnie podjęciem energicznej kampanii chrystianizacyjnej, były równie nieskończone, jak i złożone. Filip urodził się 21 maja 1527 r. w hiszpańskim mieście Valladolid jako jedyny syn cesarza Portugalii Karola i Izabeli. Kiedy miał dwa lata, jego ojciec opuścił Hiszpanię, aby dołączyć do jego armii, walcząc wówczas z Francuzami, ale nadal nadzorował życie syna wychowanie na odległość. W swoim melancholijnym usposobieniu książę naśladował matkę; zmarła, gdy miał dwanaście lat, pozostawiając go z dwiema siostrami, Marią i Juaną. Wszystkie dzieci Karola V cieszyły się opinią osobliwie zimnych wobec innych ludzi; woleli być sami. Później każdy spożywał posiłki osobno, nawet mieszkając pod jednym dachem. Mary była bliżej swego brata niż Juana, która słynęła z chłodu. Brak kochającego dzieciństwa nie był niczym niezwykłym dla synów królewskich. Wszystko wskazuje na to, że Philip nie interesował się zbytnio kobietami. Od najmłodszych lat nauczył się ukrywać swoje uczucia i powstrzymywać emocje. Jeśli w ogóle odczuwał silne pożądanie, wydaje się, że trzymał je pod ścisłą kontrolą. Chociaż był czterokrotnie żonaty, nigdy nie czuł się swobodnie w towarzystwie osoby płci przeciwnej. Jego pierwsze trzy małżeństwa zostały zaaranżowane przez ojca, aby realizować swoje cele polityczne. Pierwszy był z jego kuzynką Marią Manuelą, księżniczką Portugalii. W 1543 roku Karol wyjechał do Niemiec, pozostawiając Filipa jako regenta; miał przebywać poza domem przez czternaście lat, ale nadal bardzo interesował się tym, co robi jego dorastający syn, i zachował dla siebie ostateczne prawo do podejmowania decyzji. Interesował się także życiem seksualnym Filipa, oddając synową pod opiekę krewnych, którzy mieli surowe zakazy trzymania jej z dala od księcia „z wyjątkiem czasów, gdy wytrzyma jego życie i zdrowie”, choć ostrzegając syna, aby nie wykorzystywał tego jako wymówki do zadawania się z innymi kobietami. Filipowi powiedziano, żeby pamiętał, że żeni się nie dla czerpania przyjemności z seksu, ale po to, by spłodzić spadkobierców. Jednak w ciągu kilku miesięcy stał się Filipem Hiszpańskim (1527–1598), któremu zarówno ojciec, jak i teściowie zarzucali mu traktowanie Maria chłodno. Pod wpływem tego, co zobaczył w Holandii, w 1548 roku jego ojciec wprowadził na hiszpańskim dworze wyszukany ceremoniał burgundzki. Wkrótce dwór królewski rozrósł się do tego stopnia, że przemieszczanie go podczas podróży króla stało się niepraktyczne. Potrzebna była stała siedziba; Filip wybrał małe miasteczko Madryt zamiast Sewilli czy Toledo ze względu na doskonałe zaopatrzenie w wodę i możliwości rozbudowy. W tym samym roku po raz pierwszy opuścił Hiszpanię. Popłynął do Włoch, a po sześciu miesiącach udał się przez Niemcy, aby dołączyć do ojca w Holandii. Doświadczenie to zrobiło na młodym księciu ogromne wrażenie. W 1545 roku Maria zmarła po urodzeniu syna, nieprzewidywalnego i niekochanego Don Carlosa. Dziewięć lat później Filip ożenił się ponownie. Tym razem Karol wybrał swoją drugą kuzynkę Marię Tudor, która miała wkrótce wstąpić na tron ​​Anglii. Maria była zdecydowanie prokatolicka, a jej panowanie stało się znane z prześladowań protestantów. Filip aprobował to, choć skrupulatnie powstrzymywał się od wtrącania się w jej sprawy. Spędził nieco ponad rok w Anglii, zanim opuścił Marię i wrócił na kontynent, aby dołączyć do ojca, który przygotowywał się do abdykacji na jego rzecz, zanim udał się na emeryturę, aby spędzić ostatnie lata swojego życia na medytacji w klasztorze Yuste. Przekazywał władzę etapami, ale w roku 1556 Filip został władcą wszystkich posiadłości swego ojca. Jednym z jego pierwszych działań było zlecenie szczegółowych badań całego Półwyspu Iberyjskiego. W samej Hiszpanii trzeba było stawić czoła wielu problemom. Przede wszystkim Filip obawiał się możliwości, że herezja może zapanować w Hiszpanii, tak jak to miało miejsce w Holandii. Podstawą jego postawy była nie tylko religijność, ale i konstytucja. Protestantyzm dla Filipa oznaczał rozpad i bunt, katolicyzm oznaczał jedność i porządek. Represyjna władza Inkwizycji, jakkolwiek bezwzględnie stosowana, otrzymała jego bezwarunkowe wsparcie. W porównaniu z resztą Europy, nawet Włochami, Hiszpania była wyjątkowo wolna od herezji, ale kosztem zamknięcia życia intelektualnego kraju. Inkwizycja zarządzała rozległą siecią szpiegów i informatorów. Philip lubił oglądać autos-da-fe, złożony rytuał wydawania wyroków skazujących ofiary przed wydaniem ich władzy cywilnej w celu ukarania, chociaż nigdy nie został, aby obejrzeć wykonywanie wyroków. Kiedy Maria zmarła w 1558 r., trzecie małżeństwo Filipa zostało zaaranżowane, ponownie przez jego ojca, i sformalizowane na początku 1560 r. Jego narzeczona, Elżbieta de Valois, była energiczną czternastolatką, młodszą o dwadzieścia lat. Donoszono, że w pierwszych latach małżeństwa leżała bezsennie w nocy, na próżno mając nadzieję na wizytę króla. Innym razem mówiono, że przychodził do jej pokoju bardzo późno, gdy już zasnęła, a potem znowu się wymykał, czując się cnotliwie, że spełnił swój obowiązek. Po dwóch poronieniach w 1566 r. urodziła córkę Izabelę, a rok później drugą Catalinę Micaelę, jednak kilka tygodni później, będąc w kolejnej ciąży, zachorowała i zmarła pod koniec 1568 r. Hiszpańska rodzina królewska nie była obca niestabilności psychicznej. Szalona babcia Filipa, Juana, przetrzymywana była przez czterdzieści lat w celi bez okien, po tym jak w 1517 r. zmuszona została do abdykacji na rzecz syna. Polityka Habsburgów polegała na zawieraniu sojuszy poprzez małżeństwo, a pula kwalifikujących się członków rodziny królewskiej była dość ograniczona. W wyniku chowu wsobnego nieszczęsny niemowlę Don Carlos mógł naliczyć tylko czterech pradziadków zamiast normalnych ośmiu. W roku 1568 było już oczywiste, że popadał w szaleństwo i zupełnie nie nadawał się na następcę tronu. Filip postanowił uwięzić syna, który w odpowiedzi zagłodził się na śmierć.  Czwartą i ostatnią żoną Filipa była Anna Austriaczka, jednocześnie jego siostrzenica i córka jego kuzynki. Była od niego o dwadzieścia dwa lata młodsza, drobna i elegancka, miała bladą cerę, ciemnoniebieskie oczy i rozwiane włosy. Zakochał się w niej, a ona szybko zapewniła męskiego potomka, Fernando. Tylko z Anną było prawdziwe życie rodzinne. Fernando zmarł w 1577 r., ale w następnym roku Anna urodziła kolejnego syna, przyszłego Filipa III, który okazał się imbecylem. Była już w zaawansowanej ciąży, kiedy zmarła z powodu epidemii grypy. Strata polegała na osobistym naznaczeniu Filipa; nigdy więcej się nie ożenił. Triumfy i katastrofy ostatnich trzydziestu lat panowania Filipa są doniosłymi wydarzeniami historycznymi, ale w dostępnym miejscu nie mogę zrobić nic więcej, jak tylko wspomnieć o kilku z nich, zanim przejdę do omówienia charakteru i złożonej osobowości króla. W 1567 roku Filip podjął brzemienną w skutki decyzję narzucenia swojej woli Flandrii, gdzie uważał protestantów za buntujących się przeciwko niemu. Wysłał księcia Alby, aby się tym zajął, ale kampania represji Alby tylko wzmocniła determinację Flamandów, by zakończyć hiszpańskie panowanie. Gdzie indziej odniósł większy sukces. W 1571 r. wielkie zwycięstwo morskie nad Turkami pod Lepanto było punktem zwrotnym w długiej walce o kontrolę nad Morzem Śródziemnym. W 1580 roku Filip najechał Portugalię w udanej próbie zdobycia tronu portugalskiego wraz z jej rozległymi posiadłościami zamorskimi. Na pewien czas założył swój dwór w Lizbonie i zdaje się, że rozważał nawet uczynienie z tego miasta stolicy całego Półwyspu Iberyjskiego. Wreszcie doszło do katastrofalnej wyprawy mającej na celu inwazję na Anglię, której celem było obalenie królowej Elżbiety I i ponowne narzucenie katolicyzmu w Anglii. W 1588 roku Wielka Armada, wysłana w celu ochrony sił ekspedycyjnych na przeprawie przez kanał La Manche, została pokonana przez Królewską Marynarkę Wojenną i zepchnięta do Morza Północnego, po czym poniosła wiele ofiar, uciekając z powrotem do Hiszpanii na północ od Szkocji. Ta dalsza porażka wprawiła go w głęboką depresję. Styl administracyjny Filipa był wysoce autorytarny. W szczytowej formie posiadał ogromną zdolność przechowywania informacji. Wymagał od swoich ministrów całkowitej prawdomówności i oczekiwano od nich przestrzegania poufności. Często jednak zachowywał informacje dla siebie lub opowiadał im tylko część tego, co wiedział. Dawali mu rady, ale to on podejmował decyzje, nawet w drobnych sprawach, a gdy już to zrobił, trudno było go przekonać, aby jeszcze raz się zastanowił. W ostatnich latach swego życia wykazywał niemal gadzi spokój. Ledwo mrugnął powieką, kiedy po raz pierwszy otrzymał wiadomość o nieszczęściu, które spotkało Wielką Armadę. Dieta Filipa, składająca się głównie z mięsa, pozostała praktycznie taka sama przez całe życie. Uzyskał dyspensę papieską od obowiązku postu, uzasadniając to tym, że zmiana rutyny może zagrozić jego zdrowiu. W drugiej połowie życia bardzo cierpiał na dnę moczanową, która mogła być spowodowana niezdrową dietą, którą stosował. Cierpiał także na marskość wątroby i nawracające gorączki, które mogły być spowodowane malarią. Po sześćdziesiątce jego stan zdrowia stale się pogarszał i ostatecznie został przykuty do wagonu dla inwalidów własnego projektu. Filip był głównym mecenasem sztuki. Sam potrafił grać na skrzypcach i vihueli (rodzaju lutni), zatrudniał także dużą liczbę muzyków dworskich. Kolekcjonował malarstwo flamandzkie, m.in. dzieła Pietera Breughela i Hieronima Boscha, a także zamawiał szereg obrazów u Tycjana. Wolał malarza weneckiego od przebywającego już w Hiszpanii El Greco i próbował namówić Tycjana, aby przyjechał i pracował dla niego. Na portretach Filip jest zazwyczaj przedstawiany ubrany na czarno, jakby w żałobie. Zgromadził wspaniałe kolekcje gobelinów i sreber, a także obrazów. Był świetnym czytelnikiem, posiadającym największą prywatną bibliotekę w świecie zachodnim. Choć sam nie był dobry w arytmetyce, chętnie zachęcał innych do jej studiowania – założył akademię matematyczną w Madrycie i chciał to samo robić w innych hiszpańskich miastach. Przepojona była intensywną ciekawością intelektualną – zaintrygowały go zwierzęta Nowego Świata i założył jeden z pierwszych królewskich ogrodów zoologicznych. Listy ujawniają jego charakterystyczny styl literacki i niezwykłe pismo odręczne, prawie nieczytelne, zapętlone bazgroły, chociaż czasami potrafił pisać całkiem czytelnie. Czytając artykuły poprawiał drobne błędy merytoryczne, składniowe i gramatyczne. Cały jego dzień był nastawiony na rutynowe czynności administracyjne. Po przebudzeniu, zwykle o ósmej rano, przez jakąś godzinę czytał gazety w łóżku. Potem wstał, poszedł do kaplicy i spotykał się z urzędnikami aż do południa. Główne zajęcia dnia zaczynały się po obiedzie i trwały aż do kolacji o 21:00, często później. Królewski biurokrata miał niesamowitą zdolność do radzenia sobie z papierkową robotą. Wyjątkowo skuteczny i praktyczny, zawsze zmagał się z tym, co bezpośrednie i możliwe.  Lubił rekreację, taką jak polowanie i turnieje rycerskie, ale codzienna rutyna pozostawiała niewiele czasu na przyjemności. Kiedy Philip miał dwadzieścia osiem lat, szkocki obserwator podał jego opis:

twarzy, ma szerokie czoło i szare oczy, prosty nos i męską twarz. Od czoła aż do czubka brody jego twarz zmniejsza się; jego tempo jest książęce, a chód jest tak prosty i wyprostowany, że nie traci ani centymetra wzrostu. Filipowi brakowało języka nawet w towarzystwie bliskich osób, a kiedy mówił, mówił tak cicho, że nawet osoby znajdujące się w jego pobliżu ledwo słyszały, co mówił… Zawsze wolał załatwiać sprawy pisemnie. Przez całe życie zawsze wyglądał chorowicie – jasne włosy i blada skóra nadawały mu karnację niemal albinosową. Fascynował się stanem swojego zdrowia i czynił fetysz higieny osobistej. Nie mógł tolerować ani jednego śladu na ścianach i podłogach swoich pokoi. Mówiono, że królewskie spojrzenie jest tak przenikliwe, że aż niepokojące. Miał świadomość, że budzi to niepokój innych, i zazwyczaj unikał patrzenia na składających petycję, aby ich nie zdezorientować. Rezerwa króla była naturalna i nienaruszona. Chociaż w stosunku do kolegów i podwładnych był jednakowo uprzejmy, nigdy nie emanował ciepłem.

Pomimo dwóch zamachów na życie nigdy nie zawracał sobie głowy ochroniarzami i lubił swobodnie przebywać w towarzystwie swoich poddanych, zwykle incognito: kolejną cechą autystyczną jest lekceważenie bezpieczeństwa osobistego. Nigdy nie słynął ze śmiechu, choć zdaje się, że rozbawiały go krasnoludy, bufony i prostaki, charakterystyczne dla hiszpańskiego dworu. Architektura była pasją Philipa. Jego największym osiągnięciem była budowa Escorialu. Kiedy król rezydował w ogromnym pałacu-klasztorze, strofował mnichów, jeśli nieprawidłowo umieścili ozdoby ołtarzowe, wystawili niewłaściwy front ołtarza lub późno otworzyli kościół. Jednak budowa Escorialu była tylko jednym z wielu jego projektów. Filip zajmował się także przebudową innych rezydencji królewskich w stylu flamandzkim. Chciał nadzorować każdy szczegół operacji. Kiedy dowodzący napisał: „Przepraszam, że niepokoję Waszą Wysokość takimi błahymi sprawami”, ten odpowiedział: „Nie przeszkadzają mi, one mnie zachwycają”. Nieustannie przechodził od jednego do drugiego. plac budowy na inny. Jego ruchy były tak regularne i przewidywalne, że ktoś napisał małą książeczkę zatytułowaną Wielkie i godne uwagi podróże króla Filipa, która zaczynała się „od Madrytu do Escorial, od Escorial do Pardo, od Pardo do Aranjuez, od Aranjuez do Madrytu, od Od Madrytu do Escorialu…” Filip lubił żyć stosunkowo prosto i często podczas podróży zostawiał większość swojej świty. Filip był znany jako rozważny król. Podejrzliwość, niedowierzanie i wątpliwości były podstawą jego roztropności, zwłaszcza podejrzliwości. Nie zgodził się, aby za jego życia spisano historię jego panowania i chociaż od tego czasu wiele opublikowano, nasza wiedza o jego osobowości jest dość ograniczona. Mimo to istnieją przesłanki wskazujące, że mógł cierpieć na zaburzenie ze spektrum autyzmu, co rzuciłoby nowe światło na niektóre aspekty jego charakteru. Jego historię medyczną opisali szczegółowo Oliveros de Castro i Subiza Martin (1956). Podkreślają jego samotnicze skłonności, nieprzeniknioną maskę chłodu, nadmiar perfekcjonizmu i sztywność. Dochodzą do wniosku, że ma osobowość autystyczną lub schizotypową, o trudnym do zinterpretowania życiu wewnętrznym.

https://www.remigiuszkurczab.pl/aspergeraut.php

Nikomu nie powinno wydawać się dziwne, że Michał Anioł kochał samotność, był bowiem głęboko zakochany w swojej sztuce, która zagarnia człowieka ze wszystkimi swoimi myślami wyłącznie dla siebie. (Giorgio Vasari)

Przez większą część długiego życia Michała Anioła w jego włoskiej ojczyźnie panował niepokój. Armie francuska, hiszpańska i niemiecka przychodziły i odchodziły. Papieże, jako władcy świeccy, zawierali sojusze z wielkimi mocarstwami Europy na rzecz lub przeciwko innym wielkim mocarstwom i państwom-miastom, a następnie zrywali te sojusze, aby zawrzeć inne. W Rzymie kolejni papieże zlecali Michałowi Aniołowi ozdobienie freskami Cappella Paolina i Kaplicy Sykstyńskiej; papież z Farnese mianował go głównym architektem Bazyliki św. Piotra i powierzył mu dokończenie pałacu w Farnese. We Florencji Medyceusze zlecili mu wykonanie kaplicy grobowej i zaprojektowanie fasady San Lorenzo. Pod tymi i innymi patronami Michał Anioł poświęcał swój czas i energię najpierw na jeden projekt, potem na drugi; niektóre z nich pozostały niedokończone, inne zaginęły później. Na tle zamieszania Michał Anioł w swoim niemal dziewięćdziesięcioletnim życiu tworzył nieśmiertelne dzieła sztuki. Sławny jako architekt, malarz i poeta, ale przede wszystkim jako rzeźbiarz, Michał Anioł był najwyższym artystą. Miejscem narodzin Michała Anioła było małe toskańskie miasteczko Caprese, niedaleko Arezzo, gdzie jego ojciec był tymczasowo podestą (sędzią). Urodzony 6 marca 1475 roku w drobnej rodzinie szlacheckiej, był drugim z pięciorga dzieci, wszystkie były chłopcami. Jego ojciec, Lodivico di Leonardo Buonarroti Simoni, był człowiekiem niespokojnym, drażliwym, o charakterze szorstkim i nadopiekuńczym. Zgodnie ze zwyczajem, Michał Anioł jako mały chłopiec był wychowywany przez mamkę. Co istotne, była ona zarówno córką jednego kamieniarza, jak i żoną innego. W 1478 roku Buonarrotis powrócili do rodzinnej willi w Settignano na obrzeżach Florencji. Kiedy Ichelangelo miał sześć lat, zmarła jego matka Francesca, a następnie jego ojciec ożenił się ponownie. Dziecko wyrosło na czujnego, wrażliwego, inteligentnego, introspektywnego i porywczego chłopca. Brak uczuć, wynikający z surowości ojca i utraty matki, pogłębił wrodzoną nieśmiałość i rezerwę. Melancholijna i podatna na wpływy natura czyniła go bardzo bezbronnym i sprzyjała nabyciu nawyku cichego radzenia sobie ze swoimi wewnętrznymi zmaganiami. Kiedy miał siedem lat, jego ojciec, uznając jego inteligencję, wysłał go do gimnazjum we Florencji, gdzie zbliżył się do niejakiego Francesco Granacci, który podzielał jego zainteresowanie sztuką. Zafascynowany już rysunkiem chłopiec zaniedbywał obowiązki szkolne, za co był strofowany i niesprawiedliwie bity przez złośliwego ojca, uważającego sztukę za zajęcie poniżej godności rodzinnej. W końcu jego ojciec ustąpił i w wieku czternastu lat oddał syna na termin do pracowni malarza fresków Domenico Ghirlandaio, gdzie pracował już jego przyjaciel Granacci. Michał Anioł szybko zdobył umiejętności artystyczne, które zwykle zdobywał dopiero po długim doświadczeniu. Faktyczny władca Florencji, Lorenzo de’ Medici, zwany Wspaniałym, założył szkołę rzeźb w ogrodzie swojego pałacu na placu San Marco, który był czymś w rodzaju skansenu rzeźb antycznych. Lorenzo szukał młodych mężczyzn, którzy chcieli kształcić się na rzeźbiarzy. Wśród nich był Michał Anioł, którego obietnica była tak wyjątkowa, że zaproszono go do zamieszkania w pałacu Medyceuszy, pełnym antyków i ozdobionym pięknymi obrazami. Tam zetknął się z bywalcem dworskim kręgiem poetów i humanistów. Kolejnym z młodych rzeźbiarzy rezydentem był Pietro Torrigiano, który opisał, jak „chodzili do kościoła Carmine, aby uczyć się rysunku z kaplicy Masaccio”. Według Torrigiano: „Buonarroti miał w zwyczaju przekomarzać się ze wszystkimi, którzy tam rysowali, a pewnego dnia, kiedy mnie drażnił, rozgniewałem się bardziej niż zwykle i zaciskając pięść, uderzyłem go w nos tak, że Poczułem, jak kości i chrząstki zapadają się pod moimi knykciami jak ciastko i ten mój znak będzie nosił ze sobą do grobu.” W rezultacie Torrigiano został wygnany z Florencji. Po śmierci Wawrzyńca Medici w 1492 r. Michelangelowent ponownie zamieszkał z ojcem w rodzinnej willi w Settignano. Następca Lorenza, lekkomyślny i arogancki Piero de’ Medici, często posyłał po młodego człowieka i zlecał mu różne drobne zlecenia; pewnego razu, gdy spadły obfite opady śniegu, Piero namówił go do zrobienia bałwana, który podobno był bardzo piękny. Wkrótce niekompetencja rządu Piera była tak wielka, że Medyceusze zostali wypędzeni z Florencji. Michał Anioł uznał, że warto również wyjechać, więc wycofał się najpierw do Wenecji, a następnie do Bolonii. Pod koniec roku wrócił do Florencji, która stała się już republiką. Następnie przeniósł się do Rzymu, gdzie zabiegał o zamówienia u papieża Aleksandra Borgii i jego kardynałów. Najbardziej znanym z tych dzieł była ekstatyczna Pieta, znajdująca się obecnie w bazylice św. Piotra, która wyrobiła mu reputację jako rzeźbiarza. Michał Anioł, mając jeszcze około dwudziestu lat, wrócił do Florencji w 1501 roku i postanowił umocnić reputację, jaką zyskał w Rzymie. Główną rzeźbą następnych kilku lat był słynny gigantyczny posąg Dawida, ale były też inne ważne dzieła (obecnie zaginione), a jednym z nich był ogromny malowidło ścienne, które nigdy nie zostało ukończone. Następnie Michał Anioł został wezwany z powrotem do Rzymu przez potężnego Juliusza II, który zastąpił na stanowisku papieża Aleksandra Borgii. Juliusz pragnął mieć dla siebie okazały pomnik, który miał się znajdować w Bazylice św. Piotra. Zatwierdził ambitny plan, który stworzył Michał Anioł i rozpoczęto prace nad jego budową; ukończono go jednak tylko częściowo, gdy doszło do słynnej kłótni rzeźbiarza z mecenasem. Później doszło do pogodzenia obu panów, lecz nawet trzydzieści lat później pomnik, po zasadniczych zmianach konstrukcyjnych, nadal był niekompletny. Kolejnym ważnym zleceniem Michała Anioła w Watykanie było wykonanie fresku na suficie Kaplicy Sykstyńskiej – kolosalne przedsięwzięcie, które potwierdziło jego reputację malarza. Kiedy to było już ukończone, wrócił do Florencji, gdzie w kościele Medyceuszy San Lorenzo stworzył nową zakrystię ze słynnymi rzeźbami i przyległą biblioteką. Rozpoczął także prace nad kolejnym projektem wykończenia elewacji kościoła, który nigdy nie został zrealizowany. W ciągu ostatnich trzydziestu lat swojego życia Michał Anioł skoncentrował swoją energię bardziej na tego typu projektach architektonicznych. W samym Rzymie najbardziej godne uwagi były Campidoglio, pałac Farnese i projekt wielkiej kopuły nowej bazyliki św. Piotra. Otrzymał także zlecenie namalowania Sądu Ostatecznego na ścianie za ołtarzem Kaplicy Sykstyńskiej. Nie ma tu miejsca, aby powiedzieć wiele więcej o licznych osiągnięciach Michała Anioła, które w każdym razie są tak dobrze znane, że nie jest to konieczne. W latach czterdziestych XVI wieku popadał w coraz większą depresję i napisał do ojca: „Prowadzę nędzną egzystencję i nie liczę się z życiem ani honorem – to jest z tego świata; Żyję zmęczony zdumiewającą pracą i nękany tysiącami niepokojów. I tak żyję już jakieś piętnaście lat i nie przeżyłem ani godziny szczęścia”. Jego stan zdrowia był w miarę dobry, jeśli nie liczyć dolegliwości fizycznych, takich jak dna moczanowa, kamienie nerkowe i kolka nerkowa. Sugerowano, że mógł cierpieć na wole, które było powszechne w północnych Włoszech z powodu niedoboru jodu w glebie (Bondeson i Bondeson 2003). Latem 1544 r. i w grudniu 1545 r. był poważnie chory. Gdy miał prawie dziewięćdziesiąt lat, dostał powolnej gorączki i zmarł 17 lutego 1564 r. Został pochowany wraz z innymi znanymi florentyńczykami w kościele Santa Croce. Biografia we współczesnym znaczeniu pojawiła się dopiero w epoce oświecenia, ale mamy szczęście, że posiadamy wspomnienia rzekomo autorstwa biografa, przyjaciela i ucznia Michała Anioła, Asciano Condivi. Zostało to włączone przez Giorgio Vasariego do drugiego wydania jego słynnych Żywotów artystów, uzupełniając i poprawiając to, co napisał o Michale Aniołze w pierwszym wydaniu. Condivi szczegółowo opisuje wygląd artysty na starość:

Michał Anioł ma dobrą budowę fizyczną; ciała raczej krętego i kościstego niż mięsistego i tłustego; przede wszystkim zdrowy z natury oraz ze względu na aktywność fizyczną i powściągliwość zarówno w stosunkach płciowych, jak i jedzeniu, chociaż jako dziecko był chorowity. Zawsze ma dobry kolor twarzy; jego wzrost jest następujący: jest raczej niski, szeroki w ramionach, a reszta ciała jest do nich proporcjonalna, choć raczej szczupła niż inaczej. Kształt tej części głowy, widzianej z przodu, jest zaokrąglony w taki sposób, że nad uszami tworzy szóstą część o długości ponad pół okręgu, w związku z czym skronie wystają nieco bardziej niż uszy i uszy więcej niż policzków, a tych więcej niż pozostałych, tak że głowę w stosunku do twarzy można nazwać tylko dużą. Na tym zdjęciu czoło jest kwadratowe, nos nieco spłaszczony, choć nie z natury, gdyż gdy był chłopcem, niejaki Torrigiano de Torrigiani, człowiek zwierzęcy i dumny, omal nie zmiażdżył chrząstki nosa uderzeniem, tak że był zabrany do domu jako zmarły… i dlatego nos Michała Anioła, taki jaki jest, jest proporcjonalny do czoła i reszty twarzy. Wargi są cienkie, ale dolne nieco pełniejsze, tak że patrząc z profilu lekko wystaje. Podbródek dobrze komponuje się z powyższymi partiami. Czoło widziane z profilu prawie wystaje poza nos i wyglądałoby na praktycznie złamane, gdyby nie mały garb pośrodku. Powieki mają niewiele włosów; oczy można raczej nazwać małymi, ale barwnymi i zaznaczonymi żółtymi i niebieskimi plamkami. Uszy są proporcjonalne; włosy są czarne i broda także, z tą różnicą, że w siedemdziesiątym dziewiątym roku życia włosy są obficie posiwiałe; ponadto broda ma długość od czterech do pięciu palców, jest rozwidlona i niezbyt gruba, co widać szczególnie na jego portretach.

Anegdot na temat Michała Anioła jest tak wiele, że nie jest łatwo uzyskać jasny obraz jego osobowości. Wiarygodne biografie, jak np. Rolfa Schotta (1983), pozwalają skorygować hagiografię, jaka narosła wokół tak wielkiego artysty. Michał Anioł regularnie się kłócił; łatwo tracił panowanie nad sobą i rozpamiętywał każdą awanturę. Papież Leon X, który również miał przerażający temperament, opisał go jako niesamowitego, człowieka, którego należy się bać. Michał Anioł pokłócił się ze swoim starszym ojcem, który szukał u niego wsparcia. Według profilu Michała Anioła w wieku czterdziestu lat, sporządzonego przez jednego z jego współczesnych, „w przeciwieństwie do tak wielkiego geniuszu, jego natura była tak szorstka i nieokrzesana, że jego zwyczaje domowe były niewiarygodnie nędzne i pozbawione potomności jakichkolwiek uczniów, którzy mogliby go zastąpić”. Mimo że książęta go namawiali, nigdy nie podjął się nikogo uczyć ani nawet nie pozwolił, aby stali i obserwowali go przy pracy” (Schott 1983). Inny określił go jako niedostępnego. Michał Anioł miał tendencję do zamieniania rywali we wrogów, prawdziwych lub wyimaginowanych, jak to miało miejsce w przypadku malarza Rafaela i architekta Bramantego. Michał Anioł lubił czytać poezję włoską, zwłaszcza dzieła Dantego i Petrarki, sam napisał wiele madrygałów i sonetów. Niektóre z jego poezji odzwierciedlały jego dobrze znane skłonności homoseksualne, ale większość sonetów adresowana jest do owdowiałej Vittorii Colonny, markizy Pescary. Kiedy była w Rzymie, prowadziła dyskusje o sztuce z pokrewnymi duszami w pięknym klasztorze San Silvestro inQuirinale. Michał Anioł brał udział w niektórych z tych dyskusji i mamy relację z wypowiedzi obecnego tam młodego portugalskiego malarza Francisco de Holanda. Cytuje markizę, która mówiła, że ci, którzy znali Michała Anioła, cenili go bardziej niż jego dzieła, natomiast ci, którzy go nie znali, cenili jego najmniejszą cząstkę, czyli jego dzieła. Mówi się, że obdarzył ją taką miłością, że po jej śmierci przez długi czas pozostawał w rozpaczy i jakby oszalał. Bez wątpienia ta relacja jest romantyczną wersją prawdy, ale mówi się, że namiętnie odwzajemniła jego miłość. Na szczęście zachowała się duża część korespondencji Michała Anioła. Część z nich dotyczy różnych projektów, w które był zaangażowany, ale jest też wiele listów do członków rodziny Buanarroti. Adresaty kierowane do użalonego nad sobą ojca, który szukał u niego wsparcia na starość, są często zgryźliwe. Michał Anioł miał czterech braci, z których najstarszy Lionardo został dominikaninem, najmłodszy Sigismondo był prostakiem pracującym w rodzinnym gospodarstwie. Następny najmłodszy, Giovansimone, również wydaje się być naiwny i być może cierpiał na depresję maniakalną. Pozostaje zdolny Buonarroto, jedyny brat, który się ożenił; jeden z jego potomków był znakomitym poetą i dramaturgiem. Poza tym sam Michał Anioł był jedynym członkiem rodziny Buanarroti, który w ogóle wyróżniał się. Vasari został skłoniony do skomentowania kontrastu między talentami Michała Anioła i jego braci:

złożoność dziedziczności nie ma bardziej uderzającej ilustracji niż ta, którą można znaleźć tutaj – siła mózgu, energia nerwowa, siła celu, najwyższej jakości zdolności w kilku kierunkach, którymi natura obdarzyła jednego syna; z całkowitym zaprzeczeniem wszystkich tych cech w przypadku pozostałych synów.

Chociaż Michał Anioł stał się bogaty, prowadził bardzo surowe życie, według Vasariego, który znał go dobrze:

W młodości był tak zajęty pracą, że utrzymywał się jedynie z odrobiny chleba i wina, a to wciąż było swój zwyczaj na starość. Potrzebował niewiele snu; często nie mogąc odpocząć, wstawał w nocy i zabierał się do pracy dłutem. Michał Anioł słusznie pogardzał tymi, którzy go skrzywdzili; ale nigdy nie słynął z tego, że żywił urazę. Wręcz przeciwnie, był człowiekiem bardzo cierpliwym, skromnym w zachowaniu oraz rozważnym i rozsądnym we wszystkim, co mówił. Jego uwagi były zwykle głębokie, ale potrafił też rzucać bystre i dowcipne uprzejmości

Michał Anioł kochał i lubił towarzystwo swoich kolegów rzemieślników, mówi nam Vasari, dla których wyświadczał niezliczone akty dobroci. Niektóre z tych komentarzy są wyraźnie niezgodne z tym, co wiemy z innych źródeł; Vasari pisał głównie, aby zadowolić swoich patronów Medyceuszy i nie należy go uważać za wiarygodne źródło. Trudno się dziwić, że złożona osobowość Michała Anioła wzbudziła zainteresowanie psychoanalityków, począwszy od Zygmunta Freuda, którzy uzupełniają to, czego mogą się dowiedzieć o zewnętrznych faktach z jego życia, o to, co mogą wywnioskować z jego sztuki. Na przykład amerykański psychiatra Robert Liebert napisał wnikliwe studium psychoanalityczne (1983) na temat życia i obrazów Michała Anioła. Tego rodzaju analiza nie znalazła uznania wśród historyków sztuki. Inni psychologowie zwracali uwagę na cechy autystyczne w osobowości Michała Anioła, nie sugerując, że stanowią one wyjaśnienie jego geniuszu. Ostatnio Arshad i Fitzgerald (2004) przedstawiają dowody na to, że artysta cierpiał na zespół Aspergera lub wysokofunkcjonujący autyzm. Dostrzegają kluczowe cechy takich zaburzeń, w tym słabe umiejętności społeczne, powtarzalne zachowania i „egocentryczne zaabsorbowanie nietypowymi i ograniczonymi zainteresowaniami”. Zauważają, że miał obsesję i wykonywał powtarzające się czynności. Jego bardzo trwała pamięć wzrokowa umożliwiła mu wygenerowanie w niezwykle krótkim czasie setek szkiców do fresków Sykstyńskich. Miał także problemy z komunikacją i rozmową. Miał sarkastyczny dowcip, był porywczy i miewał wybuchy złości. Czasami popadał w paranoję, narcyzm i schizoidalność, dodają Arshad i Fitzgerald, był dziwny, pozbawiony afektu i izolowany. Utrata kontroli wywołała u niego wielką frustrację. Nie miał żadnych przyjaciół i nie chciał ich mieć. Arshad i Fitzgerald dochodzą do wniosku, że był zajęty swoją prywatną rzeczywistością. Ponownie pojawiła się ostra reakcja ze strony tych, którzy postrzegają to jako w jakiś sposób szkodliwe dla jego wzniosłych osiągnięć.