Q: Z Quelle, po niemiecku "źródło". Zbiór wypowiedzi Jezusa wykorzystanych w ewangeliach Mateusza i Łukasza.
Qur′an: Al-Koran, "recytacja", święta księga islamu. Muzułmanie wierzą, że Koran został objawiony prorokowi Mahometowi w języku arabskim przez Allaha za pośrednictwem anioła Gabriela. Składa się ze 114 sur i jest obszernie cytowana w Matce Ksiąg.
Qardum: Mandejski demon.
Qin: W micie Mandejczyków, matka wielu duchów ciemności; także matka Ruhy i Zahriela.
Qolusta/Qulasta: Zbiór ponad 400 mandejskich modlitw, hymnów i innych materiałów liturgicznych, znanych również jako Modlitewnik Kanoniczny lub Liturgie Mandejskie. Najstarszy rękopis zawierający Qolusta pochodzi z 1529 roku, ale liturgie są znacznie starsze.
Quadratus: (ok. 120) biskup Aten i pierwszy chrześcijański apologeta. Mówi się, że był uczniem apostołów, podobnie jak apologeta Arystydes przedstawił swoje przeprosiny cesarzowi Hadrianowi, gdy Hadrian przebywał w Atenach, uczęszczając na misteria eleuzyńskie. Jego dzieło przetrwało tylko w jednym cytacie Euzebiusza.
quartodecimanism: praktyka, uważana za heretycką, upamiętniania śmierci Chrystusa w tym samym dniu co żydowska Pascha, pierwszego czternastego dnia Księżyca po równonocy wiosennej, zamiast w pierwszą niedzielę następującą po tym dniu, która ostatecznie stała się ustaloną data Wielkanocy. Kwartodecimanizm został zdelegalizowany w 325 roku na Pierwszym Soborze Nicejskim.
Quéribus: Odległy XI-wieczny zamek w Langwedocji, gdzie katarzy byli chronieni w XIII wieku przez lordów Quéribus, Chabert of Barbéra i Olivera Termesa, dopóki nie musieli poddać się krzyżowcom w 1255 roku. Choć nie tak sławny jak Montségur, Quéribus była ostatnią twierdzą katarów w Langwedocji, która upadła.
Quispel, Gilles: (1916-2006) holenderski naukowiec, profesor historii chrześcijaństwa na Uniwersytecie w Utrechcie, który w 1952 r. Zakupił Jung Codex, Codex I biblioteki Nag Hammadi. Znany ze swojej sympatii do idei gnostyckich, był zaangażowany w pierwsze tłumaczenie Ewangelii Tomasza i był na czele badań nad gnostycyzmem po odkryciu biblioteki Nag Hammadi.
Quqites: sekta nazwana na cześć ich założyciela Quq, znana jako "garncarz", ponieważ jego imię pochodzi od syryjskiego quqa, "dzban". Kukici mieszkali wokół Edessy w Syrii w drugim i trzecim wieku. Ich wierzenia wydają się być eklektyczne, z elementami judaizmu, chrześcijaństwa, pogaństwa, astrologii i gnostycyzmu, i zostały wymienione przez Efraima z Syrii wraz z Walentynianami, wyznawcami Bardaisana i manichejczyków, jako lokalne herezje.
Q: (początkowy list niemieckiego Quelle, "Źródło") Hipotetyczna zaginiona ewangelia składająca się ze zbioru wypowiedzi Jezusa połączonych z krótkimi fragmentami narracji, nieco podobna w formie do Ewangelii Tomasza, z którą dzieli materiał. (Argumenty, które próbowały udowodnić jakikolwiek rzeczywisty związek między Q a Ewangelią Tomasza, pozostały nieprzekonujące). Ewangelie synoptyczne Marka, Mateusza i Łukasza mają związek literacki, a pytanie, kto od kogo skopiował, jest znane jako synoptyka problem. Najszerzej akceptowanym rozwiązaniem jest hipoteza dwóch źródeł, według której Mateusz i Łukasz wykorzystali Marka jako podstawę swoich Ewangelii (ten wspólny materiał jest znany jako potrójna tradycja). Mateusz i Łukasz również dzielą się materiałem, znanym jako podwójna tradycja, którego nie ma u Marka. Ta podwójna tradycja jest podstawą rekonstrukcji Q. Datowanie Q jest złożonym zagadnieniem, ale mogło zostać napisane na początku lat 60. naszej ery.
Quetelet, Lambert Adolphe (1796-1874)
Statystyk urodzony w Gandawie we Flandrii w Belgii, założyciel (1833) i dyrektor Obserwatorium w Brukseli. Studiował astronomię w Obserwatorium Paryskim pod kierunkiem FRANC¸OISARAGO oraz prawdopodobieństwo pod kierunkiem Josepha Fouriera i PIERRE'A LAPLACE'A. Oprócz statystyki społecznej (przestępczość, śmiertelność, spisy ludności) zajmował się danymi statystycznymi, geofizycznymi i meteorologicznymi oraz opracowywał metody statystyczne. Idąc za sugestią Arago, przestudiował statystyki widoczności meteorów i wykazał, że w sierpniu występuje większa częstotliwość meteorów. Odnalazł archiwalne zapisy wcześniejszych wyjątkowych pokazów meteorów w sierpniu i przewidział ulewę (tzw. Perseidy) z 10 sierpnia 1837 (patrz EDWARD CLAUDIUS HERRICK). Opublikował "Catalog des Principales Apparitions d′Étoiles Filantes" (1839), w którym wymienił 315 meteorytów zarejestrowanych do tego czasu.
Qadi Zada, al′Rumi (1364-1436)
Urodzony w Bursie w Turcji, profesor matematyki w Samarkandzie i wykładowca ULUGH BEG. Został dyrektorem Obserwatorium Samarkandy.
Q, S i P
Jakość, obsługa i cena. Firmy odnoszące sukcesy określają, które dwie z tych trzech zaoferują swoim klientom. Wysoka jakość i wyjątkowa obsługa uzasadnia wyższą cenę. Niska cena jest konieczna wszędzie tam, gdzie jakość jest gorsza lub usługa nie spełnia standardów. Każda firma, która nie zaoferuje co najmniej dwóch z trzech, wkrótce wypadnie z rynku. Podobnie każda firma, która spróbuje zaoferować wszystkie trzy, również wkrótce wypadnie z rynku.
Q
Symbol używany do określenia hipotetycznego źródła wypowiedzi Jezusa i innych materiałów dyskursywnych znalezionych u Mateusza i Łukasza, ale nie u Marka (lub Jana). Uważa się, że skrót ten pochodzi od niemieckiego słowa "źródło", Quelle. Zgodnie z teorią dwóch źródeł pochodzenia ewangelii, zarówno Mateusz, jak i Łukasz używali Ewangelii Marka jako podstawowych ram narracyjnych, a także obaj mieli dostęp do zbioru powiedzeń pańskich (Q), które najwyraźniej były dla Marka nieznane. Dla wielu uczonych Q było dokumentem pisanym (prawdopodobnie pierwotnie skomponowanym po aramejsku), a niektórzy włożyli wiele wysiłku w jego rekonstrukcję. Dla innych Q odnosi się do zbioru tradycji ustnej. Jeszcze inni używają skrótu po prostu jako wygodnego sposobu odniesienia się do materiału, który jest wspólny Mateuszowi i Łukaszowi, ale którego brakuje u Marka.
QALAT SEMAN. : Słynne pozostałości tej religijnej budowli znajdują się na szczycie wzgórza, prawie 60 km na północny zachód od Aleppo i na północny wschód od Antiochii: w pobliżu granicy z Turcją, gdzie Symeon Słupnik (zm. 459), zwany "Starszym", aby odróżnić go od tego, który mieszkał w pobliżu Antiochii, urodził się około 390 r. Po spędzeniu kilku lat w klasztorze w Syrii, najpierw w Telada, a następnie w Telanissos (Deir Seman, a raczej Deir Samaan, pod wzgórzem, na którym zbudowano sanktuarium), początkowo przyjął życie pustelnika, następnie rozpoczął nowy sposób życia ascetycznego i postawił się na kolumnie, która coraz bardziej rosła, na szczycie góry. Według legendy ostatnia kolumna miała prawie 16 m wysokości, a nawet więcej, i 2 m średnicy, ustawiona na kwadratowej platformie o wymiarach 4 m. Uczynił to prawdopodobnie, aby oddalić się od wiernych, którzy chcieli go dotknąć. Mieszkał na kolumnie, z której również głosił kazania wiernym przez 30 lat aż do swojej śmierci. Jego kolumna stała się centrum pielgrzymek; wśród jej pielgrzymów byli historyk Ewagriusz Scholastyk i cesarz Maurycy. Kilka osób służyło Symeonowi. Po śmierci Symeona, która nastąpiła między 476 a 490 rokiem, wokół kolumny zbudowano ośmiokątny kościół z kaplicą, która wcześniej nie była zamknięta; fundamenty pozostały do dziś. Cztery łuki ośmiokąta otwierały się na cztery bazyliki z trzema nawami, rozdzielonymi kolumnami, ułożonymi w formie krzyża. Pozostałe cztery rogi ośmiokąta zwężały się w eksedrze. Kościół miał powierzchnię 3840 m2. Bazylika E, która kończy się trzema apsydami, była nieco większa i pokryta marmurem, a podłoga była wykonana z mozaik; była najważniejsza z trzech, ponieważ odbywały się tam główne czynności liturgiczne. Pozostałe trzy zostały zaprojektowane dla pielgrzymów czekających na jakiś cud. Bazylika S była poprzedzona narteksem i potrójnym portalem, który był głównym wejściem. Kobietom nie wolno było zbliżać się do kolumny. Cała konstrukcja stanowiła ogromne sanktuarium i miejsce pielgrzymkowe, z klasztorem i noclegami dla pielgrzymów; obejmowała również baptysterium i martyrium, ale ciało męczennika zostało najpierw zabrane do Antiochii, być może przed 467 r., a następnie do Konstantynopola. Baptysterium, które zostało zbudowane na innym małym kościele, miało ośmiokątny zbiornik na wschód z małymi schodkami prowadzącymi do wody. Na północ od sanktuarium znajdowała się kaplica pogrzebowa wykuta w skale. Droga procesyjna zaczynała się u podnóża góry, od wioski Deir Seman (taka sama nazwa co klasztor na górze). Tutaj leżały pozostałości monumentalnej skały na początku drogi procesyjnej w kierunku góry, wzdłuż której znajdowały się kwatery dla pielgrzymów. Po przybyciu do baptysterium ci ludzie musieli przejść jeszcze 200 m świętą drogą, aby dotrzeć do kościoła. W celu ochrony budowli zbudowano opasane mury, stąd nazwa Qalat Seman (Twierdza Symeona), którą wymyślił melkicki patriarcha Antiochii. To chrześcijańskie centrum doświadczyło trzęsienia ziemi w VI wieku i późniejszego pożaru, a następnie okupacji arabskiej. Dwujęzyczny napis na mozaice, przed amboną w nawie głównej kościoła E, świadczy o przebudowie, która miała miejsce w roku 979. Kilka lat później, w 985 r., zostało zajęte i splądrowane przez Arabów z emiratu Aleppo, Sa′ad ed-Dula; ostateczny atak miał miejsce w 1017 r. Imponujące ruiny pozostały wzdłuż fundamentu kolumny, jak pokazano w centrum ośmiokątnej bazyliki św. Symeona - pozostałości, które świadczą o harmonii w konstrukcjach arcydzieła syryjskiej sztuki chrześcijańskiej. Kilka rzeźb zostało zabranych do Muzeum Damaszku.
QIIORE (zm. 436/437). : Dyrektor szkoły w Edessie w pierwszych dekadach V w., jako pierwszy promował syryjskie tłumaczenie pism Teodora z Mopsuestii. Czyniąc to, sprzeciwił się hałaśliwej anty-nestoriańskiej agendzie Rabbuli, biskupa Edessy. Ibas, współpracownik Qiiore, kontynuował i rozszerzał jego pracę, nawet w aspekcie redakcyjnym, głównie od roku 435, kiedy poproszono go o zastąpienie Rabbuli na katedrze biskupiej.
QUADRATUS, apologeta. : Euzebiusz zidentyfikował go jako autora apologii w obronie religii chrześcijańskiej, skierowanej i przedstawionej cesarzowi Hadrianowi. Była to zatem najstarsza apologia, o której posiadamy informacje. Euzebiusz złożył ponadto świadectwo, że dzieło to było nadal szeroko dostępne w jego czasach i że posiadał kopię (tamże). Czytając ten dokument, przekonał się o inteligencji autora i wyraźnym apostolskim charakterze jego nauk. Na koniec, jako dowód jego starożytności, zacytował fragment apologii, w którym Quadratus powiązał prawdę cudów dokonanych przez Zbawiciela z ich trwałą weryfikowalnością. W związku z tym utrzymywał, że kilka osób uzdrowionych przez Jezusa przetrwało do jego czasów. W odniesieniu do tego fragmentu uczeni dyskutowali, czy został on rzeczywiście włączony do tradycji informacji przypisującej Papiaszowi z Hierapolis poświadczenie istnienia ludzi, których Jezus wskrzesił z martwych, nawet w okresie Hadriana . Euzebiusz wspomniał również o Kwadracie w swoim dziele Chron., ad ann. 125-126, nazywając go "uczniem apostołów", i w tym kontekście wydaje się identyfikować Ateny jako miejsce, w którym przedstawił ten dokument, podczas podróży, którą Hadrian odbył do Grecji w latach 124-125, aby zostać wtajemniczonym w misteria eleuzyńskie. Możliwe jest ponadto, że apologetę należy utożsamić z podobnie nazwanym prorokiem epoki apostolskiej, który być może działał w Azji Mniejszej, osobą, którą wspomniał Euzebiusz, najprawdopodobniej na podstawie świadectwa anonimowego antymontanisty. Wydaje się jednak, że identyfikacja Quadratusa z podobnie nazwanym biskupem Aten, który żył w czasach Marka Aureliusza , pomysł już zaproponowany przez Jeremiasza , jest nieuzasadniona. Z wyjątkiem fragmentu zachowanego przez Euzebiusza, apologia Quadratusa została całkowicie utracona. Próby podjęte przez J.R. Harrisa i P. Andriessena, aby zrekonstruować dzieło, w całości lub w części, zawarte w innych tekstach patrystycznych, nie zyskały konsensusu wśród uczonych
QUADRATUS z Aten : Apokryficzny list Jakuba, biskupa Jerozolimy do Quadratusa (prawdopodobnie biskupa Aten), napisany w syryjskim, który krążył w syryjskich żydowskich kręgach chrześcijańskich. Istnieją wersje w języku syryjskim i ormiańskim (ta druga jest lepsza). List omawia mękę Jezusa Chrystusa i sytuację w Jerozolimie po jego śmierci.
QUAESTIONES ET RESPONSIONES o Piśmie Świętym. : Spośród gatunków egzegetycznych Biblii, to jest scholia, homilie i komentarze, Quaestiones et responsiones (po grecku erōtapokriseis) są powiązane ze scholia. Te, podobnie jak scholia, nie oferują systematycznej i kompletnej interpretacji całej świętej księgi (co jest charakterystyczne dla komentarzy), ale składają się z notatek wyjaśniających, które są w większości krótkie, dotyczących konkretnych fragmentów lub wersetów, a nawet terminów biblijnych. Jednak w przeciwieństwie do scholia, używają one ogólnie sztucznej i fikcyjnej metody pytań i odpowiedzi, która została wprowadzona (zwłaszcza pytań) przez typowe formuły, które były powtarzane z nudną monotonią. Zanim zastosowano je do Pisma Świętego, gatunek ten był szeroko rozpowszechniony w literaturze pogańskiej. Arystoteles napisał dzieło , a nawet wcześniej sofiści i mówcy korzystali z niego w szkołach, aby nakłonić uczniów do rozwiązania licznych pytań, jakie stawiały różne teksty, zwłaszcza
poematy Homera. Filon z Aleksandrii wydaje się być pierwszym, który ułożył quaestiones dotyczące Biblii, którego praca, Problems and Solutions on the Book of Genesis and Exodus ,komentowała pewne rozdziały obu tekstów. Nie wiadomo jednak, kto spośród autorów chrześcijańskich jako pierwszy wpadł na pomysł wykorzystania tego gatunku egzegetycznego. Wydaje się, że nie pojawił się on konkretnie w pismach Orygenesa, nawet jeśli czasami, zarówno w homiliach, jak i komentarzach, wprowadzał on wyimaginowanego rozmówcę, aby zaproponować trudność, która następnie otrzymywała rozwiązanie. Euzebiusz pozostawił jedno konkretne dzieło w tym gatunku, Questions and Solutions on the Gospels; niektóre fragmenty w greckim i syryjskim tego dzieła przetrwały i, na szczęście, istnieje kompendium, później zredagowane, które pozwala nam mieć wystarczająco precyzyjne pojęcie o oryginalnym dziele i jego zawartości. Dzieło jest podzielone na dwie części: pierwsza w dwóch księgach traktuje o problemach związanych z dzieciństwem Jezusa;
druga, w jednej tylko księdze, opowiada o zmartwychwstaniu. Z Różnych pytań Akacjusza, który był uczniem i następcą Euzebiusza na stolicy biskupiej Cezarei, zachował się długi fragment odnoszący się do 1 Kor 15:51 dzięki Jeremiaszpwi; z tego fragmentu wnioskujemy, że dzieło Akacjusza traktowało o kwestiach biblijnych. Pod nazwiskiem Augustyna niektóre rękopisy przekazały Pytania o Stary i Nowy Testament; posiadamy trzy wersje: pierwsza, 151 pytań; druga, 127; i trzecia, 115. Na podstawie argumentów językowych, stylistycznych i koncepcyjnych, dzieło zostało ponownie przypisane autorowi komentarza do listów św. Pawła, znanego również pod imieniem Ambrozjaster. Pytania przedstawiały różne cechy: niektóre pochodzą z prawdziwych i właściwych traktatów mających na celu rozwinięcie wszystkich aspektów problemu; inne skupiały się na szybkim wyjaśnieniu konkretnej trudności. Inne jednak były skierowane do wrogów Kościoła i wierzących chrześcijan, którzy głosili niebezpieczne opinie. Wreszcie inne pytania miały
charakter homiletyczny, poświęcony interpretacji psalmu lub postaci biblijnej. Autor ujawnia dobrą znajomość zarówno klasycznych, jak i chrześcijańskich autorów: wśród nich, według Alexandra Soudera, czołowego uczonego zajmującego się Pytaniami, są następujący: Cyceron, Sallustius, Tytus Liwiusz, Tertulian, Cyprian, Victorinus z Petovium (Petau), Hilary z Poitiers i inni. Różne listy Hieronima wykorzystywały gatunek literacki quaestiones. Listy te były poświęcone rozwiązywaniu trudności biblijnych, które stawiano temu uczonemu ojcu kościoła. Niektóre przykłady to Ep. 35, w którym analizuje się pięć pytań dotyczących Księgi Rodzaju dla papieża Damazego; Ep. 36, wysłany do tego samego papieża, oraz Ep. 120 i 121. Ale Hieronim na początku swojej działalności egzegetycznej napisał także specjalny dokument zatytułowany Quaestiones Hebraicae in Genesim: w tym dziele umieszcza wersję Septuaginty obok hebrajskiej w 220 pytaniach, które stanowią prawdziwy i właściwy komentarz do całej księgi w formie scholia. Z tym
gatunkiem egzegetycznym związane są różne dzieła Augustyna: Quaestionum in Heptateuchum libri 7; De octo quaestionibus ex Veteri Testamento; Quaestionum evangeliorum libri 2; Pytania 17 w Ew. secundum Matthaeum (podniesiono kilka wątpliwości co do autentyczności tego ostatniego dzieła); Expositio 84 propositionum ex epist. do Romana; De Diversis quaestionibus 83 liber unus; Duet De Diversis quaestionibus ad Simplicium libri; De octo Dulcitii quaestionibus liber unus. Zaliczenie tych dokumentów do gatunku quaestiones było kwestionowane przez kilku uczonych z podejrzanych powodów, a mianowicie dlatego, że w tekstach tych nie znaleziono rozwiązań wyimaginowanych trudności, ale rzeczywiste problemy, które zostały przedstawione Augustynowi i jego korespondentom. Jeśli chodzi o charakter i treść, niektóre z tych dokumentów są dość krótkie, inne obszerne; niektóre stanowią rodzaj systematycznego repertuaru trudności, jakie wiążą się ze studiowaniem świętej księgi, inne ograniczają się do rozwiązania pewnej liczby
problemów. Pierwsza księga Eucheriusza z Lyonu Instructiones poświęcona jest interpretacji wybranych fragmentów Biblii, od Genesis do Revelation, w formie dialogu (dzieło Eucheriusza zawiera dwie księgi). Instructiones dedykowane są jego synowi Saloniusz, biskup Genewy, któremu przypisuje się - lecz atrybucja ta nie jest zadowalająca - cztery krótkie traktaty, w których za pomocą fikcyjnego łańcucha pytań i odpowiedzi udzielane są odpowiedzi na pytania dotyczące wybranych fragmentów z Księgi Przysłów, Księgi Koheleta oraz ewangelie Mateusza i Jana. Zarówno Instructiones, jak i krótkie traktaty Saloniusa oferują bardzo mało informacji osobistych, ale wykorzystują wcześniejsze prace, czasami nawet do tego stopnia, że są plagiatami. Następujące prace również charakteryzują się brakiem oryginalności: Expositiones mysticorum sacramentorum seu Quaestiones in Vetus Testamentum Izydora z Sewilli; należą one jednak bardziej do literatury scholii niż do quaestiones w ścisłym tego słowa znaczeniu. Innym dziełem jest
De Veteri et Novo Testamento quaestiones, których autorstwo Izydora zostało potwierdzone przekonującymi argumentami. Podobnie wykazujące ten sam brak wyraźnej oryginalności są Quaestiones in librum Regum Czcigodnego Bedy. Trzy dokumenty, które pojawiają się wśród pism Justina Męczennika, należy umieścić w gatunek quaestiones: Quaestiones et responsiones ad orthodoxos, Quaestiones christianorum ad gentiles, Quaestiones gentilium ad christianos. Autorstwo Justyna w tych dziełach zostało odrzucone - i to z uzasadnionych powodów - a niektórzy naukowcy utrzymywali, że autorami tych dzieł oraz dogmatu Arystotelesa Confutatio quorumdam byli Diodor z Tarsu i Teodoret z Cyrus, jednak żadne z tych dwóch stwierdzeń nie znalazło znaczącego poparcia. Prawdę mówiąc, można jedynie stwierdzić, że wszystkie cztery pisma wyszły spod tej samej ręki i prawdopodobnie pochodzą z połowy V w. Posiadamy dwie wersje Quaestiones et responsiones ad orthodoxos, z których jedna zawiera 146 pytania, drugie - które prawdopodobnie stanowi
oryginalną wersję - 161. Proponowane pytania należą do najbardziej zróżnicowanych i tylko częściowo dotyczą Pisma Świętego; w istocie wśród poruszanych tematów znajdują się dyskusje na temat apologetyki, dogmatu, moralności, egzegezy, liturgii i nauk przyrodniczych. Istnieją również różni rozmówcy, od katechumenów po uczonych pogan i uczniów. Pozostałe dwa krótkie traktaty ps.-Justina, Quaestiones christianorum ad gentiles i Quaestiones gentilium ad christianos, leżą poza zakresem naszego zainteresowania, ponieważ podejmują zagadnienia filozoficzne. Teodoret z Cyrrhus poświęcił również część swojej działalności literackiej badanemu gatunkowi komponowanie Quaestiones in Octateuchum i In libros Regnorum et Paralipomenon. Oba dzieła były adresowane do Hypatiusa, który nalegał, aby autor wyjaśnił trudne fragmenty Biblii. W rzeczywistości Quaestiones in Octateuchum jest jedynym dziełem, które naprawdę należy do gatunku , ponieważ drugi dokument - stanowiący kontynuację poprzedniej pracy - zwłaszcza pytania
dotyczące Księgi Kronik, przedstawiony jest w formie scholia. Do Hezychiusza z Jerozolimy prawdopodobnie należy Zbiór Zastrzeżeń i Rozwiązań, który wydaje się być skrótem jego Harmonii Ewangelii, która obecnie zaginęła. Zbiór jest rodzajem harmonizacji mającej na celu zilustrowanie, za pomocą pytań i odpowiedzi, 61 problemów dotyczących ewangelii odnoszących się do życia publicznego, męki i śmierci Jezusa. Przynajmniej dwa zbiory pytań biblijnych zawdzięczamy pracy Maksyma Wyznawcy: Quaestiones ad Thalassium i Quaestiones et dubia .W pierwszym dziele autor wyjaśnia 65 pytań dla Talasjusza, który złożył konkretną prośbę. W tym drugim zbiorze niektóre z zaproponowanych problemów nie mają związku z Pismem Świętym. Ogólnie rzecz biorąc, to drugie dzieło jest prostsze od poprzedniego i lepiej odpowiada klasycznemu typowi pytań biblijnych. Natomiast pytania dla Thalassius charakteryzują się długimi rozważaniami, niewątpliwie ważniejszymi, ale mniej zgodnymi z gatunkiem. Znacznie późniejsze były Erotapokriseis ps.-Caesariusa (VI w.?). Nawet Apocriticus Makarego z Magnezji został napisany w formie pytań i odpowiedzi. Z dzieł Anastazjusza Synaity jedynym traktatem, który nas tutaj interesuje, jest Quaestiones et responsiones . W obecnych wydaniach praca zawiera 154 pytania; nie wszystkie rękopisy jednak poświadczają tę samą liczbę. Ponadto jest pewne, że niektóre z 154 opublikowanych pytań nie zostały napisane przez Anastazjusza. Oprócz problemów biblijnych, poruszane są tematy dogmatyczne, moralne i liturgiczne.
QUARTODECIMANS. : Zarówno w Azji, jak i Syrii, chrześcijanie nadal obchodzili żydowską Paschę nawet po ich oddzieleniu, ale wiązali swoją praktykę nie tylko z Exodusem z Egiptu, ale również z wydarzeniami śmierci i zmartwychwstania Jezusa, które było rozumiane jako prawdziwa Pascha od momentu, gdy Jezus przyjął rolę prawdziwego Baranka Paschalnego. Ponieważ święto to obchodzono 14 Nisan, stali się znani, gdy praktyka została publicznie zaprezentowana obok innych praktyk, jako tessareskaidekatites, co tłumaczono jako "Quartodecimans" lub "Quartadecimans". Chociaż była to praktyka niektórych grup chrześcijańskich, nie była powszechna; możliwe, że inni chrześcijanie nie obchodzili dorocznego święta Paschy, chociaż w niektórych rejonach niedzielę można było rozumieć jako cotygodniowe święto zmartwychwstania. Wraz ze stopniowym zjednoczeniem Kościoła rzymskiego pod koniec II w. praktyka kwartodecymalna niektórych rzymskich chrześcijan stała się kwestią, która zagrażała rodzącej się jedności społeczności rzymskich, od momentu, gdy inna praktyka wielkanocna spowodowała, że niektórzy rzymscy kwartodecymani, być może pochodzenia azjatyckiego, pościli w niedzielę w przygotowaniu do obchodów wielkanocnych, które mogły mieć miejsce bez uwzględniania dnia tygodnia. Ta sytuacja skłoniła papieża Wiktora do rozpoczęcia korespondencji listownej z innymi kościołami dotyczącej tego problemu, a Euzebiusz zachował list, który Wiktor wysłał do Polikratesa z Efezu, który bronił azjatyckiej praktyki, opierając się na jej starożytności. W liście Polikratesa wymieniono siedmiu sławnych przywódców kwartodecyma, mianowicie apostołów Filipa i Jana, Traseasa, Polikarpa, Melitona z Sardes, Sagarisa i Papiriusza. Oprócz tych sławnych przywódców wymienionych przez Polikratesa, powinniśmy odnotować kwartodecymańskie pochodzenie następujących autorów i źródeł literackich: Apolinary z Hierapolis , Epistula apostolorum, pierwszych 21 rozdziałów Didascalia apostolorum, autor homilii ps.-Hipolita In sanctum Pascha, Blastus i "Hipolit" autor Refutacji, którego wypowiedzi antykwartodecymańskie są cytowane i które mogły być również produktem napięć między wspólnotami kwartodecymańskimi. Właściwie, oprócz faktu, że praktyka kwartodecymanów wyraźnie różniła się od praktyk innych grup chrześcijańskich poza Azją i Syrią, istniało wówczas wiele praktyk wśród samych kwartodecymanów. Byli tacy, którzy obchodzili Wielkanoc tego samego dnia, w którym Żydzi obchodzili Paschę i odwoływali się do jednej chronologii oferowanej przez ewangelie synoptyczne, aby uzasadnić swój wybór, pomimo kwartodecymanowego pochodzenia praktyki, która powstała w kontekście kręgów Janowych; inni obchodzili Wielkanoc całą noc i pościli podczas żydowskiego święta, rozpoczynając liturgię o północy. Ogólna tendencja do obchodzenia Wielkanocy w jeden sposób oraz późniejsza dyskusja na temat kwestii paschalnej po Soborze Nicejskim skutecznie odizolowały praktykę kwartodecymańską od szerszego Kościoła, a praktyka ta zaczęła całkowicie zanikać, z wyjątkiem odizolowanych grup, takich jak montaniści z Azji Mniejszej, którzy w swojej izolacji opracowali kwartodecymatyczny rok słoneczny.
QUICUMQUE VULT. : Znany również jako Wyznanie wiary Atanazjana (Symbolum Athanasianum) i Wykład wiary katolickiej (Expositio fidei catholicae), to wyznanie wiary zostało ułożone w drugiej połowie V w., prawdopodobnie w południowej Galii, po łacinie. Istnieje greckie tłumaczenie , które z pewnością było późniejsze od wersji oryginalnej. Od VII w. błędnie przypisywano je Atanazemu, być może dlatego, że wyznanie wiary bardzo jasno wyjaśniało teologię trynitarną i doktrynę dwóch natur w Chrystusie. Autor wielokrotnie podkreślał, że wszyscy, którzy nie wierzą w jego doktryny, nie mogą być zbawieni. Styl dzieła pozwala na recytowanie wyznania wiary w całości; łatwo zrozumieć, dlaczego Synod w Autun (670) nakazał wszystkim duchownym, aby zapamiętali go na pamięć. Wszystkie próby zidentyfikowania autora (Ambroży, Euzebiusz z Vercelli, Wincenty z Lerynu, Fulgencjusz z Ruspe i inni) były błędne. W średniowieczu był czczony na tym samym poziomie co Wyznania Apostolskie i *Nicejskie, a nawet był używany w liturgii.
QUMRAN
I. Archeologia - II. Historia - III. Literatura z Qumran - IV. Pismo Święte i duchowość - V. Powiązania z chrześcijaństwem.
W dzisiejszej nauce termin Qumran odnosi się do stanowiska archeologicznego w Khirbet Qumran, wzgórzu w północno-zachodnim narożniku Morza Martwego (2 km, na południe od Jerycha i 32 km na północ od Engedi [Ein Gedi]), na którym kiedyś znajdowała się osada społeczności żydowskiej między II w. p.n.e. a 68 r. n.e. Termin Qumran odnosi się również do starożytnych manuskryptów odkrytych w jaskiniach, które znajdują się mniej więcej blisko siebie. Zarówno pozostałości archeologiczne, jak i prawie 900 odkrytych zwojów, nienaruszonych lub we fragmentach, otworzyły niezliczoną ilość pytań archeologicznych, historycznych, biblijno-językowych i społeczno-religijnych, z których niektóre są bardzo dalekie od ostatecznego rozwiązania.
I. Archeologia. Rozpoczęte po odkryciu zwojów w jaskini przez Beduina (1947), eksploracje i wykopaliska rzuciły światło na następujące kwestie: Na klifie na północ i południe od osady znajduje się ponad czterdzieści jaskiń ze szczątkami świadczącymi o obecności ludzi z różnych okresów. Jaskinie zostały przystosowane do przechowywania zapasów awaryjnych, ale nigdy nie były używane jako kwatery mieszkalne (z wyjątkiem jednej). Istnieje centralna struktura, która była używana przez mieszkańców Qumran do zajęć społecznościowych, otoczona murem z trzema otworami bez drzwi dla ochrony, z wieżą obok głównego wejścia. Są również zbiorniki (miqwôt) do rytualnych kąpieli oczyszczających; jadalnia do wspólnego posiłku ze spiżarnią i kuchnią w niewielkiej odległości; skryptorium (miejsce do pisania); i różne warsztaty, w tym jeden używany do ceramiki. Jest także duży, sąsiadujący centralny cmentarz (1200 grobów) z ludzkimi szkieletami należącymi wyłącznie do mężczyzn, flankowany przez dwa inne, znacznie mniejsze
iejsca pochówku, gdzie znaleziono również tony szkieletów kobiet i dzieci, prawdopodobnie Beduinów. Mieszkańcy, których liczba mogła się wahać od minimum 55 do maksimum 150, najprawdopodobniej mieszkali w jaskiniach na marglowym tarasie osady.
II. Historia. Jedyne dowody archeologiczne skłaniają się ku wiązaniu stanowiska Qumran z miejscem zamieszkiwanym przez Esseńczyków opisanych w Historii Naturalnej Pliniusza Starszego (zm. 79 r. n.e.). Niemniej jednak, niemal natychmiast po odkryciu zwojów i stanowisk, rozpoczęła się ogromna debata na temat identyfikacji mieszkańców Qumran na podstawie odkryć. Umieszczone obok niektórych tekstów, niektóre stanowiska stały się całkowicie nie do utrzymania z powodu dowodów archeologicznych i publikacji wszystkich odkrytych rękopisów. Stanowiska te są dziś spolaryzowane: reprezentowane są przez tezę N. Golba i hipotezę (Uniwersytetu) Groningen, z których ta ostatnia jest namiętnie rozwijana przez F. Garcíę Martíneza. Pierwszy zaprzecza, że w Qumran byli jacyś mieszkańcy mieszkający w społeczności, twierdząc, że było to jedynie wojskowe stanowisko obrony aneksji terytorialnych w okresie panowania dynastii Hasmoneuszy. Zwoje, jak utrzymuje ta teza, zostałyby zabrane do jaskiń w celach ostrożnościowych przez bogate
rodziny Jerozolimy przed jej upadkiem w 70 r. n.e. Teza Golba, która, krótko mówiąc, zaprzecza, że Esseńczycy kiedykolwiek mieszkali w Qumran, opiera się na heterogeniczności rękopisów znalezionych w jaskiniach, a zwłaszcza na Miedzianym Zwoju, który wraz z notatkami o ogromnych skarbcach i dobrach prowadzi do wątpliwości, czy mogli należeć do społeczności Esseńczyków, której członkowie, według Flawiusza Józefa, liczyli 4000 wyznawców. Tezę Golba podważyły ostatnie badania archeologiczne i analizy tekstów, dowody, które jednak nie przeczą hipotezie Groningen, która utożsamia mieszkańców Qumran z mieszkańcami wspólnoty esseńskiej, o których wspominają źródła, zarówno starożytne żydowskie, jak i nieżydowskie . W większości opisy tych starożytnych źródeł zgadzają się z cechami przypisanymi wspólnocie Qumran po odkryciach: dzielenie się dobrami, wspólne posiłki, rytualne łaźnie, kapłański charakter wspólnoty, długi i surowy reżim przyjmowania nowych wyznawców, celibat jakiejś formy i kalendarz słoneczny liczący
364 dni. Wspólne stanowisko uczonych, którzy przyłączyli się do hipotezy Groningen, rozpada się jednak na różne hipotezy dotyczące pochodzenia Esseńczyków i wspólnoty Qumran. Można je podsumować w trzech kategoriach: (1) pochodzenie esseńskich chasydów (H. Stegemann); (2) pochodzenie ruchu w Babilonie ; (3) Qumran jako schizmatycka sekta Esseńczyków. Ta ostatnia hipoteza, która wydaje się mieć najlepsze argumenty, rozróżnia dwa momenty historyczne, które trudno precyzyjnie datować: jeden dotyczy początków ruchu esseńskiego w czasach tradycji apokaliptycznych przed edyktem Antiocha Epifanesa; drugi, pochodzenia esseńczyków z Qumran w czasach Jana Hyrkana (134-104 p.n.e.). Po Nauczycielu Sprawiedliwości którego tożsamość nie została ustalona, ale z pewnością należał do klasy kapłańskiej świątyni i arcykapłana, schizmatycka grupa oddzieliła się od ruchu i udała się na wygnanie na pustynię w Qumran w poszukiwaniu podwyższonej duchowości eschatologicznej opartej na dualizmie; przyjęli niezmienny kalendarz słoneczny, na którym oparli swoje ofiary i zasady rytualnego oczyszczenia. Używany przez nich kalendarz słoneczny opierał się na 364 dniach, a więc był podzielny przez 7, co pozwalało na rozpoczynanie każdego roku tego samego dnia, środy (dzień stworzenia słońca). W 68 r. n.e. społeczność została zniszczona przez Rzymian, a Qumran stało się garnizonem wojskowym dla okupantów. Nic więcej nie wiadomo o społeczności; przetrwały jedynie zwoje jej biblioteki, które były dobrze ukryte w jaskiniach przed upadkiem społeczności.
III. Literatura z Qumran. Bez wątpienia największe zainteresowanie Qumran budzą hebrajskie, aramejskie i greckie rękopisy - wszystkie o charakterze religijnym - odkryte w 11 jaskiniach i skatalogowane za pomocą siglum 1Q do 11Q, zgodnie z kolejnością odkrycia jaskiń, z dodatkiem skróconej nazwy zawartości (np. 1QIs oznacza zwój Izajasza znaleziony w pierwszej odkrytej jaskini; 1QS oznacza zwój serek [=Zasada Wspólnoty] znaleziony w pierwszej jaskini) lub numeru inwentarza (1Q28). Ze względu na różne nauki różnych tekstów i ponieważ niektóre pochodzą sprzed założenia Qumran, rękopisów nie można prześledzić wstecz do macierzy Qumran. Zgodnie z niektórymi przyjętymi kryteriami (językowymi, gatunkowymi, tematycznymi itp.) teksty dopuszczają jednak różne klasyfikacje. Biorąc pod uwagę ich pochodzenie i cel, można je podzielić na następujące kategorie: (a) manuskrypty biblijne zawierające tekst lub część księgi Biblii hebrajskiej (wszystkie księgi współczesnego kanonu są reprezentowane, z wyjątkiem Księgi Estery); (b) manuskrypty apokryficzne, które są żydowskimi dziełami napisanymi między III w. p.n.e. a II w. n.e., znanymi już przed Qumran; (c) manuskrypty parabiblijne, które mają mniej lub bardziej definitywny związek z tekstami biblijnymi (komentarze, florelegia itp.); (d) manuskrypty niebiblijne, które odnoszą się konkretnie do społeczności Qumran. Prawie jedna czwarta tekstów (około 220 z około 900) to pisma biblijne i wyraz życia wspólnoty, która skupiała swoje życie, obok celebracji liturgicznych, na studiowaniu Tory, która została autorytatywnie zinterpretowana przez jej założyciela, Nauczyciela Sprawiedliwości, któremu, jak wyjaśnił Peszer Habakuka, objawiono tajemnice Pism (1QpHab VII, 1-8). Ponieważ księgi biblijne nie były kontrolowane przez kanon i nie miały ustalonego porządku, były uporządkowane wokół centralnego jądra ustanowionego przez Torę i Wielkich Proroków. Znaczenie tych tekstów biblijnych w języku hebrajskim wynika z ich starożytności (ostatnia ćwierć III w. p.n.e.), istniejącej w wersji, która zatem poprzedzała tekst hebrajski, który później został przekazany przez masoretów. Teksty Pięcioksięgu samarytańskiego i Septuaginty nie mają mniejszego znaczenia. Dalekie od ukończenia, badanie rękopisów otworzyło niemal nieograniczone nowe horyzonty dla badań wcześniej nieznanych. Z pewnością badanie to wzbogaciło wiedzę o językach hebrajskim i aramejskim; pozwoliło uczonym lepiej rozwinąć historię tekstu biblijnego przed nadejściem chrześcijaństwa i ery rabinicznej; wyjaśniło liczne kwestie dotyczące greckiego tłumaczenia Septuaginty; dostarczyło materiałów do krytyki tekstu ST; wywarło wpływ na krytykę literacką, która dąży do rekonstrukcji powstawania poszczególnych ksiąg biblijnych.
IV. Pismo Święte i duchowość. Różne rękopisy dotyczą interpretacji tekstów biblijnych. Widziana w szerszym kontekście, hermeneutyka biblijna w Qumran przedstawiła podwójny cel wyjaśnienia tekstu (czysta egzegeza) i jego zastosowania (egzegeza stosowana) do konkretnych sytuacji, które się pojawiły (G. Vermes). Niemniej jednak wszystkie stosowane metody egzegetyczne (dosłowne wyjaśnienia, "przepisywanie" lub parafraza halachiczna, peser, testimonia, typologia i alegoria, midrasz) - metody wspólne zresztą ze współczesnym judaizmem i samym NT - skłaniały się bardziej ku praktycznemu zastosowaniu czytania tekstu biblijnego, z orientacją eschatologiczną, potwierdzoną, gdy było to możliwe, przez autorytatywną i objawioną interpretację Nauczyciela Sprawiedliwości. Z różnych rękopisów, które dotyczą wspólnoty, a zwłaszcza Dokumentu Damasceńskiego, wynika, że wspólnota rozumiała historię biblijną jako własną historię zbawienia. Członkowie Qumran byli w rzeczywistości przekonani, że ustanowili idealną wspólnotę czasów ostatecznych, że pozostali wierni przymierzu Boga i że Bóg Żydów przemawiał bezpośrednio w Pismach i w pierwszej osobie do wyznawców sekty. W Qumran nie było obaw przed modyfikacją tekstu biblijnego poprzez przekazywanie go w pierwszej osobie głosu Boga, nawet jeśli tekst był w trzeciej osobie, jak miało to miejsce na przykład w Zwoju Świątynnym w odniesieniu do Lb 30:3-4 . Ponieważ uważali się za odbiorców tradycji zachowanej w Biblii hebrajskiej, członkowie Qumran nadali tekstom zarówno autorytet, jak i świętość, których nigdy wcześniej nie nadano w takim stopniu. Pismo Święte było naprawdę w centrum życia wspólnoty. Studiowali Pismo Święte, odkrywając w nim zbawienny stan wspólnoty i nadzieję na to, czym się stanie. W dokumencie stanowiącym podstawę sekty, Regule Wspólnoty (lub Podręczniku Dyscypliny), postrzeganie członków Qumran jako już zbawionych jest obserwowane w kwestii usprawiedliwienia, temacie, w którym Qumran różnił się od reszty współczesnego judaizmu. Należenie do sekty oznaczało, że ktoś był już usprawiedliwiony, ponieważ przynależąc do wspólnoty wchodził "przez czystą łaskę" do "losu" (goral) Światła, który od boskiego założenia świata był przeciwny goralowi Ciemności, tj. przeciwnikowi. Oba goralim były rozumiane jako historyczne rzeczywistości. Dla teologii Qumran, w istocie, grzech, zarówno ontologiczny, jak i dobrowolny, mógł być odkupiony tylko przez Boga, a wspólnota Qumran była jedynym miejscem, w którym obecny był *Duch Święty Boga, ponieważ była jedyną prawdziwą świątynią. Towarzyszyła jednak dogmatycznemu "predeterminizmowi" wspólnoty również duchowa podróż, którą indywidualny wyznawca w napięciu nieustannego poszukiwania Boga musiał podjąć, prowadząc dwoma równoległymi ścieżkami: jedna była praktyczna, z sekwencyjnym nabywaniem trzech cnót, ducha pokory, cierpliwości i "wielkiej miłości" do innych członków wspólnoty; druga była dianoetyczna (tj. intelektualna), z przejściem od wiedzy empirycznej do najwyższej mądrości. Wreszcie, "wielka miłość" i "najwyższa mądrość" nadają wyznawcy najwyższe dobro, z którym z ufnością ceni dzieła Boże. Poszukiwanie Boga przez członków Qumran miało różne cele: wierność prawu i "uzyskanie życia wiecznego" (4Q521, O zmartwychwstaniu), a jednak ostatecznym celem drogi podjętej, gdy stali się częścią wspólnoty pustyni, miejsca autentycznego kontaktu z Bogiem, była sama wizja Boga. Poszukiwanie Boga w Piśmie Świętym dniem i nocą , ten projekt na całe życie, który wyrażał wszechogarniający wybór konkretnie przełożony na pełne przestrzeganie nakazów ustanowionych przez Boga w prawie Mojżesza, a zatem również pełne przestrzeganie świąt i ustalonych tam czasów. Przestrzeganie kalendarza (nie księżycowego, składającego się z 354 dni i 12 miesięcy po 30 lub 31 dni, który został wprowadzony w Jerozolimie przez hellenizację Jazona i Menelaosa, ale słonecznego, o tradycji składającej się z 364 dni i 12 miesięcy po 30 i 31 dni) oraz liturgii, rozumianej jako służba Bogu z modlitwą - zarówno wspólną, jak i w regularnych ustalonych porach - służyło ustanowieniu dwóch nieuniknionych wyrazów drogi ku Bogu. W kalendarzu słonecznym z Qumran, który w tekstach przedstawiano jako kalendarz słoneczny objawiony przez Boga, każde święto i każdy sabat przypadały w tym samym dniu roku. Posiadał on zatem wielką zaletę regularności i precyzji, która stworzyła idealne narzędzie do użytku liturgicznego . Za pomocą liturgii członek Qumran medytował nad porządkiem kosmicznym, który objawia się w regularnym i powtarzalnym następstwie czasów i który jest ostatecznie wpisany w samą historię stworzenia, która od wiecznej teraźniejszości Boga objawia się w naturze z jej niezmiennymi cyklami. W Qumran modlitwa przeszła wyjątkowy rozwój i chociaż mamy tylko kilka konkretnych opisów liturgii , ze względu na stałą obecność Pisma Świętego w niej, można wnioskować, że w swej istocie życie Qumran było naznaczone ciągłą i pełną służbą pisanemu słowu Bożemu.
V. Powiązania z chrześcijaństwem. Poza starożytnymi odniesieniami chrześcijańskimi do odkryć zwojów biblijnych w okolicach Jerycha , co również dotyczyłoby historii tekstów, naukowa debata na temat Qumran, żywa i ożywiona z powodu ideologicznych zniekształceń źródeł, skupiła się również na jej związku z wczesnym chrześcijaństwem .Chociaż wpływy tradycji qumranicznej można odnaleźć również we wczesnym rabinizmie Miszny i Tosefty, dla chrześcijaństwa ważne było, aby nie znajdować bezpośrednich zależności i uzasadniać analogie niektórych jego pojęć z ideami wspólnoty. Dzięki takiemu porównaniu badania nad Qumran pozwalają nam poznać judaizm, który był bogatszy w stosunku do judaizmu rabinicznego znanego przed 1947 r., a takie badania przyczyniają się do lepszej rekonstrukcji tego humusu (podłoża), w którym narodziło się przesłanie Jezusa i wspólnoty chrześcijańskiej. W szczególności jednak rygorystyczne porównania ustaliły, że pierwotne założenie o przynależności Jana Chrzciciela do sekty, popierane przez niektóre popularne publikacje, okazuje się fałszywe ze względu na osobliwość jego chrztu w odniesieniu do powtarzających się rytualnych kąpieli w Qumran. Zarówno ze względu na głębokie różnice doktrynalne, jak i odległość geograficzną, jest zatem pewne, że "Jezus nie miał żadnej osobistej znajomości z Esseńczykami" i że nigdy nie był w Qumran. Jeśli można zaobserwować kilka punktów stycznych między jego naukami a naukami schizmatyckiej wspólnoty Esseńczyków, należy również zauważyć radykalne rozbieżności fundamentalnych aspektów jego życia w stosunku do sekty pustyni: jego otwartość na świat; przykazanie miłości; czystość-nieczystość rozumiana jako wewnętrzna; jego stosunek do kobiet, grzeszników i trędowatych; prostota jego nauczania w przypowieściach. Przypadek chrześcijaństwa drugiej i trzeciej generacji jest inny; tutaj można znaleźć podobieństwa, a nawet wpływy Qumran na tematy nieistotne (dla Pawła: podobieństwo między literacką produkcją Qumran a tekstami biblijnymi ).W przypadku ewangelii synoptycznych wspólne elementy literackie można zauważyć w Błogosławieństwach, ponieważ Qumran posiadało niewielką kolekcję w 4Q525 frag. 2, II, 1-3 oraz między mesjańskim fragmentem Mt 11:3-5 a 4Q521 frag. 1, II. Zagadkowa postać Melchizedeka z listu do Hebrajczyków, który odnosi tytuł do Jezusa, jest również lepiej wyjaśniona dzięki literaturze z Qumran, ponieważ postać ta jest przedstawiona jako wykonawca sądu Bożego w dniu zadośćuczynienia). Hipoteza propagowana przez J. O′Callaghana, że fragmenty 7Q4 i 7Q5 zawierały teksty NT, wydaje się być fałszywa, ponieważ należą do greckiej księgi Henocha. Na koniec, fałszywa jest również myśl, że pewne jest, iż wczesne chrześcijaństwo było bezpośrednio pod wpływem zarówno wyrafinowanego wykorzystania Pisma Świętego w Qumran ("tak jest napisane"; "jak jest napisane"), jak i apokryficznych tekstów ST odrzuconych przez judaizm faryzejski i znanych chrześcijanom w języku greckim i innych językach, tekstów, które Qumran przywrócił uczonym w ich semickiej wersji. Z tej apokryficznej literatury, która odzwierciedla idee zróżnicowanego judaizmu Drugiej Świątyni, wczesne chrześcijaństwo przyjęło tylko te teksty, które prezentowały szerszą, uniwersalną otwartość. Badanie tekstów biblijnych z Qumran przyczyniło się do lepszego zrozumienia kontrowersji między chrześcijanami a Żydami, która pojawiła się już na początku II w. na temat wzajemnego oskarżenia o fałszowanie Pism. Żadna ze stron nie była odpowiedzialna za zniekształcanie tekstów, ale raczej w tym okresie grecka wersja Septuaginty, jak również hebrajski tekst przedmasorecki i tekst masorecki miały równy autorytet w wierze Izraela. Dalszy wgląd w tematykę tekstową Zwojów znad Morza Martwego może mieć pozytywny wpływ na przyszły dialog międzyreligijny między Żydami a chrześcijanami.
QUO VADIS? : Apokryficzne wydarzenie wspomniane w różnych wersjach Dziejów Piotra przez św. Ambrożego, ps.-Hegezipa oraz w Męce Procesusa i Martyniana, prawdopodobnie należące do najstarszej wersji Dziejów (II-III w.). Na prośbę wiernych Piotr, zagrożony śmiercią, uciekł z Rzymu. Przy bramie miasta spotkał Chrystusa, który zmierzał do Rzymu, aby zostać ponownie ukrzyżowanym. Następnie Piotr powrócił do Rzymu i poniósł śmierć. W tym wydarzeniu, które stanowiło teologiczne wprowadzenie do śmierci Piotra, wyrażona została teologia męczeństwa (Chrystus cierpi w męczenniku); podkreśla ono zasadność ucieczki podczas prześladowań (problem omawiany w ciągu II-III w.) i szczególną rolę Rzymu, gdzie na rozkaz Chrystusa Piotr powrócił, aby umrzeć. Wydarzenie to jest znane dzięki powieści H. Sienkiewicza i rzymskiej legendzie (kościół Domine, Quo vadis? na Via Appia i ślady stóp Chrystusa w kościele św. Sebastiana).
QUOD IDOLA DII NON SINT (Że bożki nie są bogami) - dalej QId. : Krótki traktat apologetyczny przekazany pod imieniem Cypriana. Składał się z trzech części: (1) krytyki mitologii z euhemerystycznego punktu widzenia (tj. poglądów, które traktują mity jako tradycyjne relacje o rzeczywistych wydarzeniach, które miały miejsce w historii), obalenia idei, że Rzym zawdzięczał swoją wielkość swojej religii i odrzucenia roli demonów, które wykorzystywały pogaństwo do odwracania ludzi od prawdziwego Boga (I-VII), (2) zbadania boskich atrybutów, zwłaszcza boskiej jedności (VIII-IX), (3) zarysu chrystologii, z późniejszym wezwaniem do naśladowania Jezusa w męczeństwie w formie peroratio (X-XV). W odniesieniu do swoich idei i wyrażeń QId czerpie przede wszystkim z prac Minucjusza Feliksa, 20-22 października, 25-27, 18, 32 (rozdz. I-IX) i Tertuliana, Apol. 21.23 (rozdz. X-XV). Traktat nie jest wspomniany ani przez Pontiusa, ani na Liście z Cheltenham; został przypisany Cyprianowi przez HJieronima i Augustyna . To przypisanie sprawiło, że niektórzy dostrzegli w QId dzieło neofity (lub przynajmniej Cypriana przed jego biskupstwem, dlatego też datowano je na lata 246-249). Dzieło to syntetyzowało idee zaczerpnięte z najsłynniejszych apologii tamtych czasów: metodę "centoniczną" analogiczną do metody Cypriana Ad Quirinum lub Ad Fortunatum. Po zakończeniu XIX wieku stanowisko to i autorstwo Cypriana w tym dziele zostały zakwestionowane. Przeciwko temu sprzeciwowi jeden z uczonych wskazał na liczne pokrewieństwa werbalne tego dzieła ze znanymi traktatami Cypriana (Koch). Ta obrona została z kolei zaatakowana przez tezę, zgodnie z którą, identyfikując w QId pewne punkty powiązania z dziełami Laktancjusza , niektórzy utrzymywali, że QId czerpał z prac Laktancjusza, a zatem, że można go datować między czasami Laktancjusza i Hieronima, tj. na 2. lub 3. ćwierć IV w. . Niektórzy uczeni twierdzili jednak, że pierwotna teza została słabo udowodniona . Inni jednak twierdzili, że obalenie pierwotnej obrony niekoniecznie oznaczało, że należy zatem zaakceptować autorstwo Cypriana w tym tekście . W rezultacie kwestia autorstwa tego tekstu pozostaje przedmiotem debaty.
QUODVULTDEUS (zm. 454). : Według jednej z hipotez, Quodvultdeus, biskup Kartaginy, który został wygnany do Kampanii przez Genseryka po zajęciu miasta (19 października 439), powinien być utożsamiany z diakonem o tym samym imieniu, który był korespondentem listownym Augustyna z Hippony i któremu Augustyn zadedykował De haeresibus. Z drugiej strony, identyfikacja z autorem Liber promissionum et praedictorum Dei i grupą homilii ps.-augustiańskich jest dziś uważana za bardziej prawdopodobną. Quodvultdeus prawdopodobnie urodził się w Kartaginie, gdzie przebywał w czasie konsekracji świątyni Caelestis jako kościoła, podczas Wielkanocy 399 (według tradycyjnej chronologii) lub 408 . Ponieważ był wówczas adulescensem (nastolatkiem) (jak sam stwierdza), datę jego urodzenia należy datować na około 380 lub 390. W latach 417-421 był diakonem kościoła w Kartaginie; w latach 428-429 wysłał dwa listy do Augustyna, aby poprosić go o skompilowanie krótkiego kompendium na temat herezji. Ustępując jego naleganiom, Augustyn w 429 r. skomponował i zadedykował De haeresibus Quodvultdeusowi. Około 437 r. diakon (lub bardziej prawdopodobnie arcydiakon) Quodvultdeus zastąpił Capreolusa na katedrze biskupiej w Kartaginie. Z tej katedry odważnie podniósł głos nie tylko przeciwko Wandalom, którzy dokonywali masakr i pustoszyli Afrykę Północną, ale także, a nawet przede wszystkim, przeciwko Wandalom Arianom, którzy lżyli ciało świętego kościoła. Dzień po zdobyciu Kartaginy przez Genzeryka, Quodvultdeus i tłum urzędników kościelnych wsiedli - jak informuje nas Wiktor z Wity (1,5,15) - na na wpół rozbite statki, nadzy i okradzeni ze wszystkiego, a następnie dopłynęli do Neapolu, miasta Kampanii, dzięki szczęśliwej podróży. To właśnie tutaj zmarł prawdopodobnie 8 stycznia 454 r. (według kalendarza Kartaginy z VI w.) lub 19 lutego (według marmurowego kalendarza Neapolu z VIII w.). W XX wieku krytyka tekstu przypisała Quodvultdeusowi grupę kazań ps.-augustiańskich, wygłoszonych w Afryce, być może w Kartaginie, w latach bezpośrednio poprzedzających okupację miasta przez Wandalów (434-439), głównie w okresie zbliżonym do chrztu katechumenów lub podczas liturgii chrzcielnej. Dokumenty te dostarczają cennych informacji do rekonstrukcji religijnego i obywatelskiego życia katolickiej wspólnoty Afryki w przededniu (i na samym początku) okupacji wandalskiej. Jeśli chodzi o autorstwo Quodvultdeusa w kazaniach - pogląd ten podtrzymywał w latach 1914-1919 Morin, a bronił go i wspierał nowymi i przekonującymi argumentami Braun - nie brakowało nieporozumień i zastrzeżeń takich uczonych jak Kappelmacher i Simonetti. Kazania Quodvultdeusa to (w kolejności wydania Brauna z 1976 r.): Contra Iudaeos paganos et arrianos, które zostało wygłoszone podczas okupacji wandalskiej, prawdopodobnie podczas Wigilii Paschalnej 439 r. i komentuje abrenuntiatio chrzcielne oraz artykuły credo w perspektywie antyżydowskiej, antypogańskiej i antyariańskiej; traktat Aduersus quinque haereses, który atakuje pogan (przeciwko którym wykorzystuje testimonia literatury hermetycznej i sybillińskiej), a także Żydów, manichejczyków, sabelian i arian; trzy kazania De symbolo, związane z liturgią traditio symboli i wygłoszone katechumenom podczas Wigilii Paschalnej; kazanie De quattuor uirtutibus caritatis, które jest duchowym komentarzem do 1 Kor 13, 7-8 (miłość omnia tolerat, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet); kazanie De cantico novo, które rozwija symboliczny temat wędrówki do ojczyzny niebieskiej; kazanie De ultima quarta feria, wygłoszone w Wielką Środę 439 r., w którym kaznodzieja wyjaśnia przypowieść o siewcy ziarna i zachęca katechumenów, aby pozwolili sobie pracować z pługa krzyżowego; kazanie De cataclysmo, wygłoszone w okresie wielkanocnym, w którym rozwija typologię chrzcielną wyjścia z Egiptu, przejścia przez Morze Czerwone i Paschy; De tempore barbarico I; oraz dwa kazania: De accedentibus ad gratiam i De tempore barbarico II, w których można dostrzec w całej powadze dramatyczną sytuację Afryki w czasach najazdu i prześladowań Wandalów. Braun ponownie przypisał Quodvultdeusowi Liber promissionum et praedictorum Dei, który wcześniej był przypisywany Prosperowi z Akwitanii do 1711 r., kiedy to J.B. Lebrun des Marettes i L.U. Mangeant umieścili go w swoim wydaniu wśród fałszywych pism Prospera . Napisany między 445 a 451 r. Liber przedstawia się jako zbiór świadectw biblijnych dotyczących "obietnic" Boga i "proroctw" od początku świata. Od stworzenia ludzkości, o którym mowa w pierwszym rozdziale, do wiecznego błogosławieństwa świętych, które zajmuje ostatnich 13 rozdziałów, rozwija się historia zbawienia, której przewodnim motywem jest myśl, że jest ona stopniową realizacją nieprzerwanej serii "obietnic" i "przepowiedni" Boga oraz że obietnice i przepowiednie, które zostały spełnione, uzasadniają wiarę chrześcijanina w te, które nadal muszą zostać spełnione. Praca jest podzielona na trzy części: Ante legem, Sub lege i Sub gratia, które obejmują trzy główne epoki, na które tradycja dzieli historię ludzkości: epokę patriarchów aż do nadania prawa przez Mojżesza; epokę narodu żydowskiego; epokę objawienia się Syna Bożego w Jezusie Chrystusie. Trzecia epoka jest rozszerzona o dwa dodatki poświęcone eschatologii: pierwszy, zatytułowany Dimidium temporis, zdominowany jest przez postać antychrysta i omawia demoniczne ataki na świętych przed paruzją; drugi ma za przedmiot wieczną chwałę świętych i ostateczny powrót zbawionej ludzkości na łono Boga (Gloria regnumque sanctorum). Liczba 153 rozdziałów, które składają się na Liber, odpowiadająca liczbie ryb z drugiego cudownego połowu , symbolizuje nieskończoną rzeszę świętych. Każda z trzech części ujęta jest w prolog i epilog. W trzech epilogach, które są nieodróżnialne od ostatnich rozdziałów, powraca to samo porównanie z tą samą symboliką: każdy z trzech czasów jest paralelny do dnia, który świeci nad światem, a symbol ten jest rozwijany przez podwójny paralelizm: czterech punktów kompasu, które odpowiednio symbolizują czterech głównych patriarchów, czterech głównych proroków i czterech ewangelistów, oraz dwunastu godzin, które odpowiednio symbolizują dwunastu patriarchów - synów Jakuba, dwunastu mniejszych proroków i dwunastu apostołów. Dniem jest oczywiście Chrystus. Pierwsze dwie części ustanawiają swego rodzaju kompendium "biblijnej typologii", chociaż trzecia zakłada aspekt zbioru "słownych" obietnic i procesów dotyczących przyjścia Zbawiciela (jego ziemskie życie, męka, wniebowstąpienie i narodziny kościoła). Każdy rozdział jest pomyślany zgodnie z następującym schematem, który wykorzystuje zasadniczo podobne formuły: (1) świadectwa prorockie; (2) świadectwa z ewangelii, które są potwierdzeniem (firmat, confirmat); (3) świadectwa apostolskie, które są jego potwierdzeniem (testatur); (4) świadectwa świeckie zaczerpnięte z Hermesa Trismegistosa, Sybilli i Wergiliusza, które są wprowadzane słowem fatetur. Dwie wycieczki trzeciej części (które opierają się na księgach 20. i 22. De civitate Dei Augustyna) są przedstawione jako zbiór testimonia. Dimidium temporis, chociaż respektuje schemat poprzedniej części, poświęca szczególną uwagę Danielowi i księdze Apokalipsy. Gloria sanctorum, składająca się niemal wyłącznie z cytatów z NT, przyjmuje ton litanii lub refrenu formuły Augustyna: impii non videbunt.
Powrót