XEUS (X-ray Evolving Universe Spectroscopy Mission)

Proponowana misja obserwatorium rentgenowskiego Europejskiej Agencji Kosmicznej na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Dane techniczne obejmują zwierciadło o średnicy 10 m i ogniskowej 25-50 m, rozdzielczości przestrzennej 1 sekundy kątowej, obejmujące zakres energii 0,1-100 keV

X-rays

Energetyczne promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali w zakresie od 10 nm (10^-8 m) do 0,01 nm (10^-11 m). Chociaż granice są nieco arbitralne, nazywane są długości fal krótszych niż 0,01 nm promieniowanie gamma i te dłuższe niż 10 nm skrajny ultrafiolet (EUV). Kosmiczne promieniowanie rentgenowskie jest zwykle opisywane w kategoriach energii fotonów, długości fali 10 nm odpowiadającej energii 80 elektronowoltów (eV) i długości fali od 0,01 nm do 8 × 10⁵ eV (80 keV). Promienie rentgenowskie ze źródeł kosmicznych są pochłaniane wysoko w ziemskiej atmosferze. Nawet najbardziej energetyczne fotony rentgenowskie (o najkrótszej długości fali) nie przenikają znacznie bliżej ziemi niż na wysokość około 40 km. Promienie rentgenowskie zostały odkryte w 1895 r. przez niemieckiego fizyka Wilhelma Konrada Röntgena (1846-1923).

XENODOCHIUM (Szpital).

Xenodocheion (xenos = obcy) był budynkiem, w którym pielgrzymi i biedni ludzie byli zakwaterowani i leczeni. W starożytnym świecie opieka nad chorymi była często związana ze świątyniami, np. w Egipcie; w świecie grecko-rzymskim istniały pewne rzadkie budynki do opieki nad chorymi, zwłaszcza asklepieje, kompleksy świątyń Asklepiosa (rzymski Eskulap był bogiem medycyny). Asklepieje składały się ze źródła lub studni, otoczonej świętymi lasami i obszarem dla chorych, zwanym adyton, gdzie spędzali noc, praktykując incubatio; praktykowano również interwencje chirurgiczne i podawanie leków. W Epidauros (Grecja) w 170 r. n.e. senator Antoninus wzniósł dwa obiekty. Arystydes spędził dużo czasu w asklepiejenie w Pergamonie. W Rzymie poświęcono miejsce Eskulapowi na wyspie Tyberyna. Libaniusz, w IV w. p.n.e., często konsultował się z Asklepiosem w sprawie swoich chorób. W okresie cesarstwa, oficjalni lekarze, którym płacono z pieniędzy publicznych, byli odpowiedzialni za opiekę nad chorymi. Cesarz Antoninus Pius zadekretował, że wielkie miasta mogą mieć dziesięciu lekarzy z przywilejami, siedmiu w miastach średniej wielkości i pięciu w miastach najmniejszych (Herennius Modestinus). Lekarze cieszyli się różnymi przywilejami w IV w., a także byli zobowiązani do pomocy ubogim (Walentynian zadekretował, że w Rzymie 14 archiatri ["lekarzy dworskich"] powinno być opłacanych przez administrację żywnościową); Walentynian zarządził również, że posiadłości ziemskie i obozowiska wojskowe powinny mieć valetudinaria, aby pomagać niewolnikom i żołnierzom. Nie były to instytucje charytatywne, jak te, które powstały z chrześcijańskiej inspiracji. W ewangeliach Chrystus, prawdziwy lekarz, często uzdrawiał chorych; powiedział do swoich uczniów: "Uzdrawiajcie chorych [w dowolnym mieście, do którego wejdziecie] i mówcie im: "Przybliżyło się do was królestwo Boże"" ; istniał również charyzmat uzdrawiania: "Dla innego wiara w tym samym Duchu, dla innego dar uzdrawiania w jednym Duchu" . Wierzący w Chrystusa "kładli ręce na chorych, a byli uzdrawiani" . Orędzie chrześcijańskie jest napomnieniem do miłości . W pierwszych wiekach nie było żadnych konkretnych instytucji, ale prywatna i wspólnotowa inicjatywa pomocy ubogim i chorym była szeroko rozpowszechniona, jak w przypadku zarazy w 252 r. w Kartaginie i w Aleksandrii w 268 r. Bracia Kosma i Damian, którzy byli lekarzami, byli znani z poświęcenia swojego życia opiece nad chorymi. Sami poganie uznawali, że praca charytatywna była właściwa chrześcijanom: cesarz Julian był świadkiem przykładu chrześcijan na rzecz tych, którzy zostali wydziedziczeni . Poganin Nectarius napisał do Augustyna: "Moje twierdzenie jest udowodnione nawet przez samą naturę waszych działań, w których pomagacie biednym, troszczycie się o cierpiących, podajecie lekarstwa chorym ciałom; w niektórych robicie wszystko, co możecie, aby cierpiący nie musieli znosić swoich cierpień przez długi czas". Od IV w. powstawały różne instytucje charytatywne i dobroczynne, które czasami pełniły podobne funkcje i różniły się nazwami, które charakteryzowały ich cele. Takie terminy ze świata greckiego zostały zaimportowane do świata łacińskiego: nososcomium (dla chorych), brephotrophium (dla porzuconych dzieci), orphanotrophium (dla sierot), ptochium (dla ubogich), gerontochium (dla starszych); xenodochium było terminem najczęściej używanym na Zachodzie (gr. xenodocheion), gdy nie używano terminu hospitalia (mieszkanie dla gości). Arabskie kanony Soboru Nicejskiego nakazały budowę budynku dla pielgrzymów, ubogich i chorych . Pierwszy budynek szpitalny został założony przez Bazylego z Cezarei: pt?cheion (lub pt?chotropheion, miejsce dla ubogich; Basileiad). Był też jeden w Aleksandrii, Egipt. W Rzymie Fabiola, prima omnium, założyła dom rekonwalescencji dla chorych, w którym wykonywała pracę dobroczynną; w rzeczywistości nawet osobiście chodziła po ulicach Rzymu, aby zebrać opuszczonych; Pammachius założył xenodochium w Portus, którego utrzymanie było bardzo kosztowne, z przyłączoną bazyliką ; dla Noli mamy świadectwo Paulina . W Hipponie znajdowało się xenodochium. W 419 roku cesarz Honoriusz przyznał biskupom możliwość udania się do więzień ope miserationis, aby mogli leczyć chorych, karmić biednych, pocieszać insontes ; diakon Dionizy, lekarz w Rzymie, opiekował się biednymi bez proszenia o pieniądze, tak jak czynili to barbarzyńcy, którzy go torturowali . Prefekt Rzymu Glabrio Faustus zbudował xenodochium . Historycy znają różne xenodochia z VI-wiecznego Rzymu: xenodochia Anicii, Waleriusza i Via Nova. Papież Symmachus (498-514) budował szpitale ; w czasach papieża Wigiliusza (537-555), Belizariusz założył xenodochium przy Via Lata .Pelagiusz II (578-590) przekształcił swoją osobistą rezydencję w miejsce schronienia dla biednych i starszych. Papież Leon III (795-816) przekazał darowizny na rzecz różnych xenodochii w Rzymie. Melania Starsza około 381 r. założyła w Jerozolimie instytucję charytatywną; w Efezie Bassianus zbudował ptocheion dla biednych i chorych, mieszczący 70 łóżek. W Konstantynopolu Pulcheria, siostra cesarza Teodozjusza II, założyła instytucje charytatywne (multa publica hospitum et pauperum domicilia: AASS, 3 września 538 r.); Samson, postać nieco legendarna, zbudował słynny szpital w pobliżu Hagia Sophia. Jan Chryzostom poświadcza istnienie xenodochii w Antiochii . W VI w. istniały różne instytucje charytatywne w Galii (Sobór w Orange); w Hiszpanii Masona założył jedną w Emerita (Mérida) około 580 r., której pozostałości zachowały się do dziś. Charakterystyczne elementy tych instytucji polegały bardziej na uwadze poświęcanej odbiorcom opieki niż na ich leczeniu, zgodnie z chrześcijańską miłością do bliźniego, zwłaszcza podkreślając Christus medicus jako tego, który leczy. Te instytucje miały przede wszystkim dobroczynny i charytatywny charakter, ale nie były prawdziwymi i właściwymi szpitalami. Wspólnoty monastyczne miały swój wkład w tym kierunku. W świecie bizantyjskim nastąpił bardziej zdefiniowany rozwój szpitali (nazywanych xen?nes) poprzez pracę kompetentnych lekarzy. Instytucje bizantyjskie były prawdziwymi poprzednikami współczesnych szpitali.

Yoel: Niebiański dostojnik i luminarz związany z chrztem Sethian w Ewangelii Egipcjan.
Yaldabaoth: Demiurg lub twórca tego świata, szczególnie w tekstach Sethi. Imię to prawdopodobnie oznacza "dziecko chaosu" lub "dziecko (S)abaoth" w języku aramejskim. Zob. Layton, Gnostic Scriptures, 74-75; Scholem, Żydowski gnostycyzm, mistycyzm Merkaby i tradycja talmudyczna, 71-72. Zwany także Sakla, Samael.
Yao: forma Jahwe, szczególnie w języku greckim. Yao jest potęgą tego świata w niektórych tekstach gnostyckich i synem Yaldabaotha w O pochodzeniu świata.
Yatim: Klasa aniołów w Matce Ksiąg. Wspomniani tam dwaj Yatim ("sieroty" lub "samotnicy") mogą to być Miqdad i Abu Zarr/Abu Dharr.
Yam: bóg morza w Ugarit i kosmiczny wróg Jahwe w tradycjach biblijnych.

yam suf: "Morze trzciny", przez które Mojżesz prowadzi Izraelitów w Księdze Wyjścia. Greckie wersje Księgi Wyjścia oddają je jako "Morze Czerwone".

Yarih: bóg księżyca w Ugarit.

Yesod: Podstawa, dziewiąta sefira Drzewa Życia w Kabale, która kieruje przepływ do Malchut lub Szechiny.
Yesseus Mazareus Yessedekeus: W Świętej Księdze Wielkiego Niewidzialnego Ducha i Objawieniu Adama nazwa żywej wody, medium, w którym następuje chrzest.
Yeteus: W Allogenes, nazwa związana z potrójną mocą.
Yobel: W Sekretnej Księdze Jana i Świętej Księdze Wielkiego Niewidzialnego Ducha, czwarty z dwunastu archonicznych aniołów zrodzonych przez Sakla i Nebruela.
Yoko: W Sekretnej Księdze Jana, demon pożądania, jeden z czterech głównych demonów, od którego pochodzi gniew, gniew, gorycz, pożądanie i chciwość.
Yolaos: Ojciec Zostrianos w Zostrianos; Zostrianos dowiaduje się, że ojciec na wysokościach jest jego prawdziwym ojcem.
Yoma rba ddna: Mandejski dzień sądu, w którym uwięzione dusze zostaną wrzucone do "morza końca".
Yoshamin: Mandejska mitologiczna postać drugiego życia, emanowana przez Rabę.
Youel: Matka chwały w tekstach setyjskich. Ujawnia naturę różnych eonów i pieczęci w Zostrianos i udziela objawień Allogenesowi w Allogenes.
Yubel: W Świętej Księdze Wielkiego Niewidzialnego Ducha, dziewiąty z dwunastu archonicznych aniołów zrodzonych przez Sakla i Nebruela.
Yuzataq: (Mandaic, "Duch Święty") Epitet dla Mandaickiego zbawiciela Manda dHayye.
Yahweh: żydowski bóg. W Tajemnej Księdze Jana, syna Ewy i Yaldabaotha, poczętego z gwałtu, władającego ogniem i wiatrem, znanego też jako Abel.
Yakouib: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który ożywiał prawe ramię.
Yaldabaoth: najpowszechniejsze imię demiurga, obok Saklasa i Samaela, w mitach Sethian i Valentinian. Yaldabaoth jest nazwany zarówno w bibliotece Nag Hammadi, jak i herezjologów i jest zazwyczaj dzieckiem Sophii. W Sekretnej Księdze Jana jest opisany jako niedoskonały i zniekształcony, z ciałem węża i twarzą lwa, z oczami błyskającymi błyskawicami. Yaldabaoth jest władcą archontów, których spłodził lub wyemitował, aby mu pomagali i zorganizowali według wzoru eonów w pleromie. Jest stwórcą ludzkości, zapewniając *duszę i pozostawiając archontom ukształtowanie ciała. W Sekretnej Księdze Jana Yaldabaoth gwałci Ewę, a jego potomstwo to Kain i Abel.
Yama dsuf: (mandajski) "Morze końca" w micie Mandejczyków, do którego uwięzione dusze zostaną wrzucone w dniu sądu ostatecznego. Yammeax: W Tajemnej Księdze Jana, anioł ożywiający szyję.
Yammon: Istota odpowiedzialna za okrycie ochrzczonych szatą światła w setyjskim rytuale chrztu Pięciu Pieczęci w Trzech Formach Pierwszej Myśli.
Yao: W O powstawaniu świata, jeden z siedmiu androgynicznych archontów Chaosu, trzeci syn Yaldabaotha, nazwany tak ze względu na jego pierwsze słowo które brzmiało "Eee-a-o!" Jego żeńskie imię to "Lordship". W Sekretnej Księdze Jana jego twarz przypomina siedmiogłowego węża.
Yardna: Mandajskie słowo określające Jordanię, mandajski basen chrzcielny lub jakąkolwiek świętą wodę.
Yatomenos: W Allogenes, nienazwany, dla którego zrodziły się wszystkie nienarodzone.
Yawe/Yave: imię żydowskiego boga używane w niektórych tekstach gnostyckich. W Sekretnej Księdze Jana Yave ma kocią twarz, jest niesprawiedliwy, włada ogniem i wiatrem i jest utożsamiany z Kainem.
Yabel: Archon siedmiu niebios stworzonych przez Yaldabaotha i związanych z Jowiszem.
Yachthos: W Zostrianos, eon stworzony przez siebie, związany z chrztem i drugi luminarz eonu Protophanes.
Yadatan: Wraz z Adatanem, jednym z pary uthrów, czyli istot duchowych, w micie Mandejczyków, którzy zgodnie z Ginza Rabba siedzą u bram życia i szukają duchów i dusz w miejscu światła.

Young, Thomas (1773-1829)

Fizyk angielski, który opracował falową teorię światła w celu wyjaśnienia interferencji. Wyjaśnił aberrację światła gwiazd, sugerując, że ruch Ziemi nie zakłócał eteru.

Yunus, Abu′l-Hasan ibn (950-1009)

Astronom urodzony w Egipcie obliczył funkcje trygonometryczne do użytku w astronomii i napisał podręcznik astronomiczny al-Zij al-Hakimi al-kabir, Wielkie Tablice kalifa al-Hakima, który zawierał obserwacje dokonane przez Yunusa, w tym 30 wykorzystanych zaćmień Księżyca SIMON NEWCOMB w swojej teorii Księżyca. Yunus był także astrologiem, przewidując datę własnej śmierci za siedem dni. Poczynił przygotowania, zamknął się w swoim domu i recytował Koran, umierając w przepowiedzianym dniu.

Yamato

•  Najstarsze ślady rolnictwa w Japonii sięgają 300 p.n.e., ale Japonia była zamieszkana dużo wcześniej. Pierwszymi znanymi mieszkańcami Japonii byli Ajnu lub Ezo, którzy byli niskimi, włochatymi ludźmi o jasnej karnacji. Niektórzy ludzie Ainu nadal żyją w północnej Japonii.
•  Około 250 p.n.e. plemię Yayoi stało się dominujące w Japonii. Używali żelaza i brązu.
•  W roku 167 kapłanka Himiko zjednoczyła Japonię pod swymi rządami.
•  Himiko wysłał ambasadorów do Chin po wsparcie i zaimportował wiele chińskich pomysłów.
•  Od 200-645 r. n.e., plemię Yamato zdominowało Japonię. Yamato podbili Koreę i byli pierwszymi cesarzami.
•  Aż do dzisiaj, japońscy cesarze twierdzą, że są potomkami Yamato, który z kolei twierdził, że jest potomkiem sintoistycznej bogini słońca, Amaterasu.
•  Shotoku Taishi (574-622 r. n.e.) był młodym regentem starej cesarzowej Suiko. Dał Japonii zorganizowany rząd w stylu chińskim oraz promował buddyzm i konfucjanizm.
•  Shinto, czyli "droga bogów" jest religią Japonii od czasów prehistorycznych. Swoją nazwę otrzymał w VI wieku, aby odróżnić ją od buddyzmu i konfucjanizmu.


Yellow Pages

Kierunkowe media nieprzydatne do tworzenia świadomości lub rozpoznawania problemów. Wkrótce zostaną zastąpione przez źródła internetowe.

YAZDEGERD I (399-420). : Perski cesarz z dynastii Sasanidów, zwany "perskim Konstantynem". Położył kres prześladowaniom rozpoczętym przez Szapura II w połowie IV w. i przyznał wolność kościołowi w Persji; w ten sposób mógł on zostać zreorganizowany, zwłaszcza na synodzie Seleucji-Ktezyfonu w 410 r. Jazdegerd utrzymywał zatem dobre stosunki zarówno z Cesarstwem Rzymskim, jak i z dworem bizantyjskim, tak że w 408 r. cesarz Arkadiusz mianował go nauczycielem swojego syna Teodozjusza II.
YORK. : Miasto w północno-wschodniej Anglii (Eburacum), w I w. było główną kwaterą Legio IX Hispana pochodzącego z Pannonii, a po 123 r. Legio VI Victrix pochodzącego z Novaesium. Początkowo ważne tylko jako baza wojskowa, w II w. awansowało do rangi kolonii o nazwie Colonia Eboracensis, by następnie stać się głównym miastem i prawdopodobnie stolicą Britannia Inferior po reformie administracyjnej przeprowadzonej przez Septymiusza Sewera, który zmarł tam w lutym 211 r. Prawie 100 lat później, w 306 r., Konstancjusz Chlorus zmarł w Eburacum wkrótce po tym, jak Konstantyn I został tam proklamowany cesarzem. Znaczna społeczność chrześcijańska, która jednak nie pozostawiła żadnego archeologicznie rozpoznawalnego śladu, musiała istnieć w Yorku co najmniej od najwcześniejszych lat IV w.: na antydonatystowskim soborze w Arles, w rzeczywistości, wśród sygnatariuszy pojawia się również trzech brytyjskich biskupów, a jeden z nich, Eborius, nazywa siebie episcopus de civitate Eboracensi provincia Britannia. Chrześcijańskie świadectwa Yorku są pełne luk aż do początku VII w., kiedy to relacja Bedy odnotowuje w roku 601 list papieża Grzegorza Wielkiego do Augustyna z Canterbury, z którym ustalił, że po jego mianowaniu i przyjęciu przez miasto Słowa Bożego biskup Yorku będzie mógł otrzymać godność metropolitalną i będzie miał władzę konsekrowania dwunastu kolejnych biskupów . Gdy w 625 r. Paulinus został wyświęcony na biskupa Yorku z rąk Justusa, arcybiskupa Durovernis (Canterbury), z wielkim zapałem misyjnym poświęcił się nawracaniu Nortumbryjczyków, a ich króla - Edwina - ochrzcił 12 kwietnia 627 r. w Yorku w drewnianym kościele poświęconym apostołowi Piotrowi, który zbudowano przy tej okazji, po tym jak osobiście zniszczył ołtarze licznych pozostałych pogańskich świątyń . Po śmierci chrześcijańskiego króla Edwina, który został zabity 12 października 633 r. przez króla Brytów Cadwallona po 17-letnim panowaniu - z czego sześć spędził w wierze - Paulinus został zmuszony do opuszczenia miasta, najpierw uciekając do Kentu w pobliżu króla Eadbalda, a następnie do Hrofescaestir (Rochester), gdzie został biskupem w miejsce pastora Romanusa, który zaginął. Diakon Jakub pozostał w Yorku, zgodnie z cennym świadectwem Czcigodnego Bedy; Jakub był "człowiekiem o prawdziwie świętym i religijnym duchu", ale kościół w Yorku miał przejść pod jurysdykcję celtyckich biskupów Lindisfarne na kilka dziesięcioleci. W następnym roku, 634, papież Honoriusz I wysłał Paulinusowi paliusz w odpowiedzi na prośbę złożoną przez Edwina przed jego śmiercią i ponadto zarządził, że za każdym razem, gdy biskupstwo Canterbury lub York stawało się puste, zajmujący drugie biskupstwo metropolitalne musiał wyświęcić nowego biskupa dla biskupstwa pozbawionego kapłana i że miało ono zwierzchnictwo nad nowo wyświęconym biskupem. Biskupstwo Yorku zostało przywrócone w 664 roku, chociaż z dużymi trudnościami: po śmierci Tudy, biskupa Lindisfarne, ksiądz Wilfrid - mianowany biskupem Nortumbrii z biskupstwem w Yorku - został wysłany do Galii, aby regularnie przyjmować konsekracje (błędny zwyczaj obchodzenia Wielkanocy i chroniczna nieobecność biskupów uniemożliwiały im regularne święcenia), ale ponieważ opóźniał powrót do ojczyzny, król Oswiu postanowił osobiście interweniować, mianując Czada biskupem. Wilfrid, który zgodnie z rzymskim zwyczajem był regularnie wyświęcany na biskupa w Galii, po powrocie nie chciał pozbawiać Czada, który nadal administrował swoją diecezją z wielkim misyjnym zapałem i wzorowym zachowaniem, ale podczas apostolskiej wizyty całej Anglii przeprowadzonej przez Teodora - mianowanego nowym arcybiskupem Canterbury przez papieża Witaliana na miejsce zmarłego Deusdedit - ta nieprawidłowość stała się oczywista i Czad chętnie i z wielką pokorą wycofał się do klasztoru Laestingaeu, który sam założył (dziś Lastingham w Yorkshire), pozostawiając prawowitemu biskupowi przywództwo nad swoją diecezją. Jego biskupstwo, które było szczególnie ożywione, zostało przerwane przez liczne spory z arcybiskupami Canterbury i władcą Nortumbrii, który zmusił go do dwukrotnego opuszczenia swojej stolicy. Biskupi: Paulinus z Yorku 625 (do 633); wakujący od 633 do 664; Czad 664 (do 669); Wilfrid 669; Bosa 678; Wilfrid (odwołanie) 686; Bosa (odwołanie) 691; Jan z Beverley 705; Wilfrid II 718; Egbert 732 lub 734; Aethelbeorht 767; Eanbald I 780; Eanbald II 796.

Yield. "Wiele szczęśliwych powrotów". Dochód, czyli zwrot z inwestycji, jest zazwyczaj obliczany w procentach. Na przykład, gdy mówi się, że obligacja daje 8 procent, nabywca może liczyć na średnio 8 procent rocznie, aż do wykupu obligacji. Dochód można stosować do niemal każdej inwestycji w światowej gospodarce: od nieruchomości po akcje i fundusze inwestycyjne.

ŻYCIE POZAGROBOWE Starożytni Egipcjanie mocno wierzyli w życie pozagrobowe, chociaż koncepcje jego natury były różne. Powszechnie uważano, że jest to kontynuacja życia rolniczego wzdłuż Nilu, dlatego też figurki służące, czyli shabti, musiały unikać pracy fizycznej. Wierzono również, że zmarli odpoczywali w stanie letargu i ożywali dopiero, gdy bóg słońca Re zstąpił do podziemi w godzinach ciemności na ziemi. Aby cieszyć się życiem pozagrobowym, zmarły musiał prowadzić cnotliwe życie, zgodnie z przykazaniami maat. Musiałby przejść przez różne bramy podziemnego świata, strzeżone przez demony, aby dotrzeć do sądu boga zmarłego Ozyrysa, gdzie zostałby osądzony podczas ceremonii ważenia serca. Aby zapewnić pomyślne przeprowadzenie tej procedury, zaprojektowano różne zaklęcia z Księgi Umarłych. Egipcjanie wierzyli również, że ciało zmarłego należy zachować jako dom dla ka, czyli ducha życia i ba, czyli wolnego ducha zmarłego, aby mógł on nadal żyć po śmierci. Aby to osiągnąć, opracowano technikę mumifikacji. Mumia została pochowana w grobowcu po ceremonii otwarcia ust, podczas której została magicznie ożywiona. W zależności od kosztu pochówku mumię można było pochować w szeregu zdobionych drewnem trumien, które można było umieścić w dużej kamiennej trumnie lub sarkofagu. Następnie rodzina lub księża składali okresowe ofiary z pożywienia duchowi zmarłego. Posągi miały być również domem dla duchów na wypadek rozkładu ciała. Egipcjanie oczekiwali, że po śmierci będą mogli cieszyć się takim samym życiem, dlatego zapewniali zmarłemu odpowiednie dobra nagrobne.

Żywa Ewangelia: Święta księga napisana przez Maniego, obecnie zaginiona. Wspomniane w O pochodzeniu Jego Ciała i Wielkiej Pieśni do Mani.
żółty krzyż: Znak, który katarscy heretycy musieli nosić na wierzchniej szacie.
żebracy: Chrześcijańskie zakony, których utrzymanie zależy bezpośrednio od miłosierdzia ludu, w tym franciszkanów i dominikanów, które zostały założone częściowo w celu walki z katarami, oferując katolicki kontrprzykład we wspólnocie.
Żywa ewangelia: zaginione dzieło Maniego napisane po aramejsku i jedno z jego siedmiu dzieł kanonicznych.
Żywy Duch: W micie manichejskim istota wysłana z królestwa światła, aby uratować Pierwotnego Człowieka, który został uwięziony w królestwie ciemności. Żywy Duch z kolei wysłał pięciu synów, aby pomogli Pierwotnemu Człowiekowi: Strażnika Splendoru, Wielkiego Króla Honoru, Adamasa Światła, Króla Chwały i Atlasa. Klasyczna forma mitu znajduje się w Kephalaia.
żywa woda: Mandejskie określenie płynącej rzeki, która może być używana podczas ceremonii chrztu.
Żywioły: W myśli alchemicznej i grecko-rzymskiej cztery żywioły: ziemia, woda, powietrze i ogień tworzyły część ogólnej teorii kosmologicznej. W Księdze Tomasza żywiołami są ziemia, woda, powietrze i duch, podczas gdy w Ewangelii Filipa żywiołami są woda, ziemia, wiatr i światło, które są interpretowane jako wiara, nadzieja, miłość i wiedza ( gnoza). Manichejczycy przypisywali królestwu światła pięć żywiołów - powietrze, wiatr, światło, wodę i ogień. Tajemnice eleuzyńskie: Tajemnice religijne Demeter i Persefony z siedzibą w Eleusis w starożytnej Grecji. Ceremonie inicjacyjne zawierały odniesienia do nieśmiertelności i odradzania się w cyklu pór roku ziemi iw indywidualnej duszy. Cztery tradycyjne elementy myśli grecko-rzymskiej to ziemia, woda, powietrze i ogień. Duch zastępuje ogień w Księdze Tomasza, prawdopodobnie ze względu na skojarzenie ognia z ignorancją i pasją. Według myśli manichejskiej w królestwie światła istnieje pięć elementów (powietrze, wiatr, światło, woda i ogień - oczywiście nie ma ziemi)

Zmienność. Zmiany ceny w czasie nazywane są zmiennością. Na przykład akcje są uważane za wysoce zmienne, jeśli ich cena ulega dużym zmianom - i często się zmienia. Zasadniczo zmienność mierzy zarówno częstotliwość zmian, jak i ich wielkość. Większość inwestorów nie lubi zmienności, więc staje się ona czynnikiem decydującym o cenie akcji - lub jakiegokolwiek innego papieru wartościowego o zmiennych cenach.

Zamiana akcji. Kiedy spółka wykorzystuje swoje akcje do przejęcia innej, co jest powszechną taktyką w grze fuzji i przejęć, operację tę określa się jako wymianę akcji lub wymianę kapitału własnego. Akcjonariusze przejmowanej spółki otrzymują akcje nowego właściciela spółki. W świecie wysokich finansów słowo swap jest również używane w odniesieniu do operacji, która polega na wymianie jednego aktywa na inne - takie jak przepływy dochodów, waluty lub aktywa o różnych stopach procentowych, takie jak obligacje o zmiennym lub stałym oprocentowaniu (patrz swap).

Zmiana strukturalna. Mówi się, że gospodarka przechodzi zmianę strukturalną, gdy czynniki produkcji - takie jak rynki pracy lub polityka inwestycyjna - ulegają radykalnej zmianie. W gospodarce XXI wieku postęp technologiczny i wykorzystanie Internetu pozwoliły gospodarkom rozwijać się i produkować znacznie powyżej normalnego poziomu.

Zatrzymane zyski. Kiedy firma osiąga zysk, może zdecydować się na dystrybucję swojego dochodu netto akcjonariuszom firmy w formie dywidendy lub zatrzymać go do wykorzystania w przyszłości. To, co nie zostanie rozdysponowane, pozostaje w księgach rachunkowych spółki jako zyski zatrzymane.

Zwrot z kapitału własnego (ROE). Zwrot z kapitału własnego to relacja między dochodem netto a ceną akcji spółki. Oblicza się go, sumując zyski spółki w ciągu roku i dzieląc je przez aktywa netto, których spółka używa do generowania tych zysków. Pokazuje, jak efektywnie pieniądze inwestorów są wykorzystywane do generowania dochodu. W świecie finansów osobistych inwestorzy używają wyrażenia zwrot z inwestycji (ROI), aby opisać stosunek całkowitego zwrotu (lub zysku) do zainwestowanej kwoty pieniędzy.

Zysk. Przysłowiowa marchewka, która równoważy kij bankructwa. Zysk firmy to jej przychód pomniejszony o wydatki. Zysk jest siłą napędową większości aktywności gospodarczej w gospodarkach wolnorynkowych. W rachunkowości zysk firmy jest często określany jako dochód netto lub zyski (patrz zyski).

Zabezpieczenie hipoteczne. Zabezpieczenie hipoteczne jest zabezpieczone płatnościami z kredytów hipotecznych. Zamiast zatrzymywać pieniądze, które mają wpłynąć w przyszłości, banki i firmy finansowe, które udzieliły kredytów hipotecznych, przekazują te pieniądze, aby zostały przepakowane w papiery wartościowe, które mogą zostać sprzedane innym inwestorom. Zaletą dla banków i firm hipotecznych jest to, że otrzymują pieniądze z góry i nie muszą się martwić o bankructwo kredytobiorców. Problemem dla inwestorów jest to, że mogą skończyć z bezwartościowymi kawałkami papieru, jeśli wystarczająca liczba kredytobiorców przestanie spłacać kredyty hipoteczne.

Zarządzany kurs płynny, brudny kurs płynny. W przeciwieństwie do systemu walutowego o swobodnym kursie płynnym, wiele krajów rozwijających się stosuje zarządzany kurs płynny lub brudny kurs płynny, aby "ustalić" swoje waluty -utrzymując ich wartość stabilną w stosunku do wybranej waluty referencyjnej lub koszyka walut. Na przykład Hongkong, Chiny i Arabia Saudyjska tradycyjnie utrzymywały swoje waluty powiązane z dolarem, podczas gdy wiele krajów Europy Wschodniej - w tym Węgry, Litwa, Estonia i Bułgaria - utrzymywało swoje waluty powiązane z euro. Na początku XXI wieku ponad sto krajów w gospodarce światowej stosowało jakąś formę zarządzanego kursu płynnego, aby utrzymać stabilne kursy walut.

Zabezpieczenie. Zabezpieczenie zapewnia ochronę przed niepewnym wydarzeniem w przyszłości. Na przykład właściciele domów czują się bezpieczniej w czasach inflacji, wiedząc, że wartość ich domu prawdopodobnie również wzrośnie, zabezpieczając się przed innymi ewentualnymi stratami. Właściciel portfela akcji może zabezpieczyć się, kupując opcje sprzedaży, które dają prawo do sprzedaży akcji po stosunkowo wysokiej cenie, gdyby rynek gwałtownie spadł.

Zielony PKB. Próba oceny wpływu działalności gospodarczej na środowisko i koszt zasobów nazywana jest zielonym PKB. Jeśli towary są produkowane w sposób przyjazny dla środowiska - na przykład przy użyciu energii odnawialnej, takiej jak wiatr lub energia wodna - działalność gospodarcza jest rozliczana inaczej niż w przypadku, gdy wykorzystuje się zasoby nieodnawialne, takie jak ropa naftowa lub gaz. Chodzi o to, aby odjąć wartość wyczerpanych surowców lub utraconych zasobów, takich jak czyste powietrze lub woda, i uzyskać pełniejszy obraz całkowitej działalności gospodarczej kraju.

Złoty spadochron. Obawiając się wrogich przejęć, wielu menedżerów wyższego szczebla włącza ogromne gwarantowane premie do swoich pakietów odprawczych, aby mieć pewność, że staną na nogi z kieszeniami pełnymi pieniędzy, gdyby kiedykolwiek zostali zmuszeni do odejścia z pracy. Złote spadochrony stały się powszechnym składnikiem pakietów wynagrodzeń dla większości dyrektorów w gospodarce XXI wieku. Jednak nie wszystkie umowy dotyczące złotych spadochronów są przestrzegane. Kiedy rząd USA musiał ratować półprywatne Federal National Mortgage Association (patrz Fannie Mae, Freddie Mac) po tym, jak poniosło ono bezprecedensowe straty, presja polityczna zmusiła dyrektora generalnego do odejścia, a jego wielomilionowa złota spadochronowa została drastycznie zmniejszona.

Zyski. Przysłowiowy wynik finansowy firmy. Zyski to to, co pozostaje po odjęciu wszystkich wydatków od przychodów. Zyski są czasami nazywane dochodem netto lub, prościej, zyskiem.

Zabezpieczone zobowiązania dłużne (CDO). Zabezpieczone zobowiązania dłużne to pożyczki z aktywami lub pakietami aktywów do nich dołączonymi. Aktywami mogą być wszystko, od przepływu pieniędzy - na przykład płatności hipotecznych - po przepływ towarów, takich jak przyszłe zbiory rolnika lub przyszła produkcja fabryki soku pomarańczowego. Pożyczka i aktywa są zazwyczaj grupowane razem i sprzedawane jako jeden instrument. CDO może również opierać się na szerokiej gamie aktywów, takich jak seria różnych kredytów hipotecznych o różnym poziomie ryzyka.

Zysk kapitałowy. Kiedy papiery wartościowe lub nieruchomości są sprzedawane z zyskiem, różnica między ceną sprzedaży a pierwotną ceną zakupu nazywana jest zyskiem kapitałowym. Zyski kapitałowe są zazwyczaj opodatkowane według innych stawek niż inne dochody, takie jak odsetki i dywidendy.

Zeus: Bóg Ojciec i władca bóstw olimpijskich w mitologii greckiej.
Ziwa: "Promienny", powszechny epitet istot światła, na przykład Adakas-Ziwa, w źródłach mandejskich.
Zoe: po grecku "życie", w niektórych tradycjach imię Ewy. Zoe jest oświeconą refleksją ukrytą w Adamie w Tajemnej Księdze Jana, córce Pistis Sophii w Rzeczywistości Władców i jednym z eonów w Pleromie Walentyniana.
Zohar: Sefer ha-Zohar, "Księga świetności", żydowski mistyczny tekst Kabały.
Zoroaster: Prorok zaratusztrianizmu, o którym mowa w Tajnej Księdze Jana i innych tekstach gnostyckich. W tekstach manichejskich Zoroaster jest nazywany prorokiem manichejskim.
Zostrianos: Tradycyjny dziadek lub wujek Zoroastra.
Zurvan: Bóg nieskończonego czasu w zaratusztrianizmie, czasami utożsamiany z ojcem wielkości w źródłach manichejskich.
zagraniczne fundusze majątkowe (SWF): kontrolowane fundusze inwestycyjne przez rządy posiadające duże udziały w zagranicznych firmach.

Zoroastrianizm: religia perska wywodząca się z nauk proroka Zoroastra (znanego również jako Zaratustra) w VI wieku p.n.e. W jego sercu leży kult najwyższego boga Ahury Mazdy.

zmiana klimatu : zmiana temperatury planety w górę lub w dół w czasie.

zazielenienie: tendencja do oszczędzania energii i wytwarzania produktów, które powodują mniejsze szkody dla środowiska

zysk : Kwota pieniędzy, które firma zarabia ponad to, co wydaje na pensje i inne wydatki.

Zrozumienie: Jedna z siedmiu mocy stworzonych przez Yaldabaotha w Tajemnej Księdze Jana i połączona z archontem Sabbataiosem; twórca duszy włosów.
zasłona: w Ewangelii Filipa zasłona zasłaniająca Miejsce Najświętsze w Świątyni Jerozolimskiej (Hebr. 9:1-9) i rozdarta na dwoje Mateusza 27:50-51, wydarzenie interpretowane jako umożliwienie nowego dostępu ze świata materialnego do pleromy.Zasłona oddziela świat wewnątrz Pleromy od świata na zewnątrz, w Ewangelii Filipa i O pochodzeniu świata. Zasłona odnosi się również do zasłony oddzielającej miejsce najświętsze od miejsca świętego w świątyni żydowskiej.
Zabedo: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który stworzył lewe żebra.
Zachthos: W Zostrianos, drugi luminarz eonu Protophanes.
Zeus: Ojciec bogów w mitologii greckiej; w Hermetica, czasami imię boga stwórcy lub demiurga.
Zoe: (po grecku "życie") Imię Ewy w greckim przekładzie Biblii Septuaginty (Rdz 3:20). Zoe często określa duchową Ewę w tekstach gnostyckich. W Sekretnej Księdze Jana Zoe jest duchową częścią Adama; w systemach Walentyniana eon; aw Naturze Władców córka Pistis Sophia.
Zogenethlos: W Zostrianos moc związana z pieczęcią chrztu.
Zohar: kabalistyczny komentarz do Pięcioksięgu wprowadzony do XIII-wiecznej Hiszpanii przez Mojżesza de León, który przypisał go Symeonowi ben Yohai, żydowskiemu nauczycielowi z II wieku. Przedstawia teozofię kabalistyczną.
zoomorfizm: Praktyka przypisywania cech zwierzęcych Bogu lub ludziom.
Zoroaster: W kolofonie do Zostrianosa, księga jest przypisywana Zoroastrowi. Jest to prawdopodobnie dodatek skryby i jest sprzeczny z treścią, która nie wskazuje na wpływy zoroastryjskie.
Zoroastrianizm: perska religia założona przez Zoroastra w pierwszym tysiącleciu pne, która nadal ma wyznawców w północnych Indiach i Iranie.
Zorokothora: Imię demona w tekstach magicznych, związane z Melchizedekiem.
Zostrianos: (NHC VIII, 1; koniec drugiego - początek trzeciego wieku) Napisany w trybie autobiograficznym, niechrześcijański tekst gnostycko-setyjski, z silnym wpływem platońskim. Zawiera szereg objawień opartych na kolejnych etapach wznoszenia się duszy. Zostrianos udaje się w rozpaczy na pustynię, aby oddać się dzikim bestiom, nie znajdując odpowiedzi na swoje duchowe pytania. Na pustyni zbliża się do niego anioł gnozy i pozwala mu wznieść się przez eony. Większość Zostrianosa zawiera szczegółowe opisy różnych eonów i zamieszkujących je istot, gdy się wznosi.
Zostrianos: legendarny syn Yolaosa, ojciec Armeniosa, prawdopodobnie dziadek Era Pamfilczyka. Uważany jest również za odpowiednika Zoroastra.
Złota legenda: (ok. 1260; także Legenda Aura i Legenda Sanctorum) Popularny średniowieczny zbiór żywotów świętych i opracowania materiałów znalezionych w Ewangeliach, w tym prehistoria krzyża, na którym ukrzyżowano Jezusa, oraz relacja z wczesnych lat Judasza Iskarioty na wzór mitu o Edypie.
Zdania Sekstusa: (NHC XII, 1; III wiek) Zbiór maksym filozoficznych przypisywanych Sekstusowi. Nie są one specyficznie gnostyckie, ale prawdopodobnie są wytworem aleksandryjskiego Platonika , pogańska tradycja. Oprócz wersji w bibliotece Nag Hammadi zachowały się one w rękopisach greckich oraz w cytatach Orygenesa i Porfiriusza; krążyły w oryginalnej wersji pogańskiej, a także w formie schrystianizowanej. Wiele zdań dotyczy właściwego stosunku do Boga i łatwo można je interpretować gnostycko.
Zbawiciel: Duchowa lub mitologiczna postać, która przynosi zbawienie. Jezus jest często nazywany Zbawicielem w tradycji walentyńskiej i w ewangeliach dialogu, takie jak Dialog Zbawiciela i Księga Tomasza. W innych tekstach postać mitologiczna znana jako Zbawiciel może nie być wyraźnie powiązana z Jezusem. W setyjskim gnostycyzmie Set jest głównym Zbawicielem, chociaż w niektórych miejscach jest utożsamiany z Jezusem, na przykład w *Księdze Wielkiego Niewidzialnego Ducha, gdzie Set "przybrał" Jezusa jako swoje trzecie wcielenie.
zmartwychwstanie: W chrześcijaństwie zmartwychwstanie Jezusa spowodowało powrót do życia fizycznego ciała Jezusa. Większość gnostyków odrzuciła ideę fizycznego zmartwychwstania, czy to Jezusa, czy też ewentualnego powszechnego zmartwychwstania, niektórzy do tego stopnia, że nie wierzyli nawet, że Jezus miał fizyczne ciało. Duchowe zmartwychwstanie było szczególnie ważne dla Walentynian w takich tekstach, jak Traktat o zmartwychwstaniu, a Ewangelia Filipa mówi: "Ci, którzy mówią, że Pan najpierw umarł, a potem zmartwychwstał, są zdezorientowani, ponieważ najpierw zmartwychwstał, a potem umarł. Kto pierwszy dostąpi zmartwychwstania, nie umrze".
Zapach: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który ożywiał lewy staw barkowy.
Zazdrość: Jedna z siedmiu mocy stworzonych przez Yaldabaotha w Sekretnej Księdze Jana i połączona z archontem Adoninem; twórca duszy skóry.
Zniszczenie fałszywych doktryn: praca herezjologiczna z V wieku w języku ormiańskim autorstwa Eznika. Atakuje grecką filozofię, zaratusztrianizm i marcjonitów.
Zwoje znad Morza Martwego: obszerny zbiór rękopisów żydowskich odkryty po raz pierwszy w 1947 roku w Wadi Qumran na północno-zachodnim brzegu Morza Martwego. Kolekcja składa się z około tysiąca dokumentów, w tym tekstów związanych ze społecznością w Qumran oraz rękopisów ksiąg Biblii hebrajskiej starszych niż jakiekolwiek znane wcześniej. Dalsze poszukiwania i wykopaliska aż do 1979 roku w jedenastu jaskiniach w okolicy odkryły dodatkowe rękopisy i fragmenty. Powszechnie uważa się, że zwoje znad Morza Martwego należały do grupy esseńczyków z Qumran, chociaż ta hipoteza została zakwestionowana w ostatnich badaniach. Obejmują elementy apokaliptyczne, mistyczne i dualistyczne, które mogły mieć pośredni wpływ na rozwój gnostycyzmu

Zegar słoneczny

Jeden z trzech rodzajów urządzeń do pomiaru czasu opartych na cieniu rzucanym przez dowolny nieruchomy obiekt pionowy. W miarę upływu dnia Słońce przesuwa się po niebie, powodując ruch cienia obiektu. W zależności od typu urządzenia obiekt mierzy pozorny czas słoneczny z pewną dokładnością. Od około 3500 p.n.e. pierwszym urządzeniem był prawdopodobnie pionowy kij znany jako gnomon. Do VIII wieku p.n.e. w Egipcie używano bardziej precyzyjnych urządzeń. Jeden przykład ma podstawę z wyrytą skalą sześciu podziałów czasu ustalonych w kierunku wschód-zachód. Projekt jest nadal używany w niektórych częściach Egiptu. Około 300 r. p.n.e. widoczny jest półkulisty zegar słoneczny lub sala obrad. Wykonano go z sześciennego bloku kamienia lub drewna z wyciętym w nim półkulistym otworem. Wskaźnik został zamocowany na środku otworu. Ścieżka pokonywana przez cień wskaźnika była w przybliżeniu okrągłym łukiem, który zmieniał się w zależności od pór roku. Zmiany te zostały wpisane na wewnętrznej powierzchni półkuli i każda z nich została podzielona na dwanaście równych części lub godzin. Ponieważ długość dnia zmieniała się w zależności od pory roku, godziny te również zmieniały się z sezonu na sezon, a nawet z dnia na dzień, w związku z czym były nazywane godzinami tymczasowymi. Istnieją zapisy o tarczy nadal używanej w X wieku. Grecy opracowali i zbudowali bardzo wyrafinowane zegary słoneczne. Jedna wersja wykorzystywała powierzchnię przekroju stożkowego dla większej dokładności. Rzymianie używali również zegarów słonecznych z tymczasowymi godzinami. Arabowie przywiązywali dużą wagę do zegarów słonecznych i wywodzili zasady i projekt od Greków. Zwiększyli różnorodność dostępnych projektów, a jednocześnie uprościli procesy projektowania i budowy, stosując zasady trygonometrii. Wraz z pojawieniem się zegarów mechanicznych na początku XIV wieku, zegary słoneczne z równymi godzinami stopniowo weszły do powszechnego użytku.

Zasilanie słoneczne

Obserwacje Słońca zazwyczaj wymagają niewielkiej apertury oraz dużego i ciężkiego spektrografu. W terenie w ECLIPSES sam teleskop może wymagać długiej ogniskowej. Wymagania te są dogodnie spełniane przez płaskie zwierciadło śledzące, które zasila stacjonarny teleskop i jego oprzyrządowanie. Obserwacje magnetograficzne, które obejmują analizę polaryzacji linii widma, nakładają dodatkowe ograniczenie, wymagając, aby system obrazowania wprowadzał minimalną polaryzację. Kolejnym czynnikiem jest szerokość geograficzna miejsca. Te różne względy doprowadziły do różnych tego, co można nazwać "zasilaniem słonecznym". Lustro, które śledzi obiekt niebieski i dostarcza światło w dowolnym, ale stałym kierunku, nazywa się siderostatem. Ogólnie rzecz biorąc, zwierciadło musi poruszać się z nierównomierną szybkością, pole obrazu obraca się nierównomiernie, a polaryzacja liniowa wynika z ukośnego odbicia lustrzanego. Procent polaryzacji wzrasta wraz z kątem odbicia. Jeśli droga optyczna jest ograniczona do osi biegunowej, albo przez umieszczenie tam teleskopu, albo przez wprowadzenie drugiego zwierciadła, warunki upraszczają się i mamy heliostat. W przypadku heliostatu oś biegunowa lustra obraca się z prędkością dobową, a zmiana deklinacji Słońca jest dostosowywana tak, jak w konwencjonalnym MONTAŻU RÓWNIKOWYM. Płaszczyzna obrazu niestety również obraca się w tempie dobowym. Oznacza to, że w przypadku ekspozycji innych niż krótkie, zestaw przyrządów (spektrograf) musi się obracać. Również amplituda wprowadzonej polaryzacji zasilania jest stała w ciągu dnia (pomijając ewentualne drugie wyrównanie), ale jej płaszczyzna obraca się. Jeśli powierzchnia zwierciadła jest równoległa do osi bieguna, mamy celostat, rysunek 1. Teraz albo teleskop musi poruszać się pod kątem w płaszczyźnie południka, albo, częściej, wprowadza się drugie zwierciadło, które musi przesuwać obiekty pod różnymi deklinacjami, aby przechwycić wiązkę i skierować ją na nieruchomy teleskop. Lustro koelostatu obraca się z połową dziennej szybkości. Co najważniejsze, płaszczyzna obrazu nie obraca się, chociaż zmienia się, jeśli drugie lustro jest przesunięte. W porównaniu z heliostatem procentowa polaryzacja może być mniejsza w zależności od pozycji lustra, chociaż będzie się zmieniać w ciągu dnia. Ze względu na szkodliwe skutki polaryzacji zasilania, szczególnie w przypadku magnetografów w pełni wektorowych, oraz biorąc pod uwagę dostępność macierzy CHARGE-COUPLED DEVICE (CCD), co oznacza mniejsze skale obrazu, obecny trend zmierza w kierunku systemów kompaktowych, w których cały teleskop jest skierowany na słońce. Pozwala to uniknąć ukośnych odbić i jest osiągane przez montaże azymutalne lub równikowe. Zasilanie lustrzane słoneczne pozostaje popularne do prac przy zaćmieniu. W przypadku lokalizacji w pobliżu równika heliostat jest wygodny, ponieważ ekspozycje są krótkie, a teleskop prawie poziomy, ryc. 2. Koelostat ze stałym obrazem dobrze nadaje się do obserwacji w pobliżu przesilenia, ponieważ zmiana deklinacji jest wtedy minimalna. Jeśli montaż azymutalny jest pokazany na rysunku 1. Duże zasilanie celostatu dla Kitt Peak Vacuum Telescope. Tutaj lustro numer 2 można regulować tylko pod względem wysokości i kąta. Sam koelostat porusza się po kołowej ścieżce, aby uwzględnić zmiany sezonowe i dobowe. Schemat ten został po raz pierwszy zastosowany w Obserwatorium Poczdamskim w Niemczech. Ryc. 2. Miejsce zaćmienia w pobliżu równika z układem heliostatu. rozważywszy, pamiętaj, że Słońce znika całkowicie tam, gdzie żadne przewodnictwo nie jest możliwe. Inne źródła energii słonecznej obejmują polarny siderostat, który jest taki sam jak heliostat, z wyjątkiem tego, że wiązka jest skierowana w stronę bieguna, oraz uranostat, który jest siderostatem, który działa lub śledzi prawidłowo tylko w pobliżu południka.

Zdarzenie rozłączenia

Nieciągłość w warkoczu gazowym komety, w której ogon wydaje się odrywać od śpiączki i zaczyna rosnąć nowy warkocz. Zdarzenie rozłączenia ma miejsce, gdy kometa przekroczy granicę sektora. W wietrze słonecznym znajduje się pole magnetyczne. Gdy Słońce się obraca, linie pola nawijają się w spiralny wzór. Pole magnetyczne ma regiony o polaryzacji północnej i południowej, a granicą sektora jest dwuwymiarowa powierzchnia oddzielająca te regiony. Ona również jest zwinięta w spiralę, więc kometa może przejść kilka zdarzeń rozłączenia podczas jednego objawienia, jeśli przecina kilka linii granicznych sektorów. Na przykład Kometa Halleya przeszła 19 rozłączeń po swoim powrocie w 1986 roku.

Zdegenerowana materia

Silnie skompresowana materia, w której normalna struktura atomowa uległa rozkładowi i która ze względu na efekty mechaniki kwantowej wywiera ciśnienie niezależne od temperatury. W bardzo wysokich temperaturach i ciśnieniach panujących wewnątrz gwiazd materia jest prawie całkowicie zjonizowana i tworzy gaz złożony z jąder i elektronów (plazmę). Kiedy gwiazda zużyje całe swoje paliwo jądrowe, kurczy się pod wpływem własnej grawitacji, tworząc w większości przypadków zwartego białego karła. Gdy gwiazda się kurczy, a jej składowe elektrony zbliżają się do siebie, objętość przestrzeni dostępnej dla każdego elektronu gwałtownie maleje. Z zasady wykluczenia Pauliego wynika, że nie więcej niż dwa elektrony (elektrony o przeciwnych spinach) mogą mieć to samo położenie i pęd w granicach narzuconych przez zasadę nieoznaczoności Heisenberga. W miarę zbliżania się elektronów do siebie i zmniejszania się ich odległości pozycyjnych, różnice w ich pędach rosną, wytwarzając w ten sposób ciśnienie, które w przeciwieństwie do ciśnienia gazu konwencjonalnego (doskonałego) zależy tylko od gęstości gazu, a nie od jego gęstości. jego temperatura. Mówi się, że materia w tym stanie jest zdegenerowana elektronowo, a ciśnienie wywierane przez elektrony nazywa się ciśnieniem degeneracji elektronowej. Materia zdegenerowana elektronami ma gęstość około 106 kg m-3. Przy znacznie wyższych gęstościach podobne zjawisko, zwane degeneracją barionową, występuje dla protonów lub neutronów. Pod warunkiem, że jego masa nie jest zbyt duża, ciśnienie degeneracji elektronów zapobiega dalszemu kurczeniu się białego karła pod wpływem jego własnej grawitacji. Jeśli masa zapadniętej gwiazdy przekroczy około 1,4 masy Słońca (granica Chandrasekhara), grawitacja pokona degenerację elektronów i nastąpi dalsze zapadanie się. Podczas trwającego zapadania się elektrony łączą się z protonami, tworząc neutrony, tworząc w ten sposób gwiazdę neutronową. Ponieważ neutrony również podlegają zasadzie wykluczania Pauliego, przy wystarczająco dużych gęstościach (około 4×10-17 kgm-3) tworzą zdegenerowany gaz neutronowy, który zapobiega dalszemu zapadaniu się gwiazdy. Maksymalną masę bezwładną, jaką może utrzymać ciśnienie degeneracji barionu, określa granica Oppenheimera-Volkowa, granica, która nie jest dokładnie znana, ale uważa się, że mieści się w zakresie dwóch do trzech mas Słońca. Daje to górną granicę masy gwiazdy neutronowej. Jeśli zapadająca się gwiazda przekroczy tę masę, utworzy czarną dziurę.

Zjawisko przejściowe Księżyca (LTP)

Rzekoma zlokalizowana i krótkotrwała zmiana w wyglądzie obiektu na powierzchni Księżyca. LTP są zwykle zgłaszane przez amatorskich obserwatorów Księżyca. Przybierają różne formy, w tym przejściowe zabarwienia, zwykle czerwone; jasne błyski, widoczne zwłaszcza w cieniu lub po nocnej stronie; przedłużone zachmurzenie; i zaciemnienia normalnie widocznych cech. Trwałe zmiany cech Księżyca zgłaszane przed dniami fotografii z bliskiej odległości ze statków kosmicznych są teraz pomijane, przypisywane brakom w mapowaniu, błędom obserwacyjnym lub pobożnym życzeniom. Znanym tego przykładem było ogłoszenie w 1866 roku przez Juliusa Schmidta, że krater Linnée, opisany przez poprzednich obserwatorów jako mały, głęboki dół, zniknął i został zastąpiony białą plamą. Współczesne fotografie pokazują Linn´e jako mały krater o standardowej morfologii, otoczony jasnymi wyrzutami. Tymczasowe zmiany zgłoszone ostatnio mogą być prawdziwe, ale pozostają kontrowersyjne. W 1958 roku radziecki astronom Nikołaj Kozyriew zauważył czerwoną poświatę w centrum krateru Alfons i uzyskał widmo, które wykazało emisje węgla cząsteczkowego, które, jak twierdził, były dowodem emisji wulkanicznej. Obserwacja nie została potwierdzona, a ocenę zaciemniła nieufność z czasów zimnej wojny. Brak potwierdzenia pozostaje problemem, ponieważ LTP są zwykle widziane przez jednego obserwatora, a nie fotografowane. Jednoznaczne obserwacje LTP mogą być dowodem na to, że Księżyc nie jest geologicznie obojętnym obiektem, za jakiego się powszechnie uważa. Istnieje związek między LTP a trzęsieniami księżyca - wstrząsami sejsmicznymi wykrytymi przez instrumenty pozostawione na Księżycu podczas misji Apollo, które mają swój początek w pobliżu granicy skorupa/płaszcz. Oba zjawiska są bardziej powszechne, gdy Księżyc znajduje się w perygeum. Sugeruje się, że zginanie pływowe wyzwala uwalnianie gazu lub pyłu. Możliwe, że krótkie LTP są spowodowane uderzeniem małych meteorytów.

Żelazny meteoryt

Meteoryt składający się głównie z niklu i żelaza, ze śladami innych metali; nazywany również po prostu żelazem, a wcześniej znany jako syderyt. Żelaza stanowią ponad 6% wszystkich znanych okazów meteorytów. Są najłatwiejszym typem do zidentyfikowania, ponieważ są ciężkie, magnetyczne i rdzawe; ich metaliczny połysk szybko matowieje na powierzchni Ziemi, ale poza tym żelazo wykazuje lepszą odporność na warunki atmosferyczne niż inne meteoryty. Uważa się, że meteoryty żelazne pochodzą z rdzeni macierzystych ciał asteroid, które różnicowały się, zanim zostały rozbite przez uderzenie. Dzielą się one na trzy główne klasy w zależności od struktury krystalicznej i zawartości niklu w niklu-żelazie: heksaedryty (4-6% niklu), oktaedryty (6-12%) i ataksyty (powyżej 12%). Po pokrojeniu, wytrawieniu i wypolerowaniu heksaedryty ujawniają cienką prostokątną siatkę tak zwanych linii Neumanna; oktaedryty wykazują sześciokątne kreskowanie znane jako wzór Widmanstättena; podczas gdy ataksyty nie wykazują żadnych oczywistych cech. Największe znane meteoryty to żelazo. Dwa najbardziej masywne to Hoba (Namibia, ataksyt, 60 ton) i Cape York (Grenlandia, oktaedryt, łącznie 58 ton).

Zasada kosmologiczna

Podstawowy postulat kosmologii, który głosi, że w dużej skali wszechświat jest jednorodny (jeden duży obszar przestrzeni jest taki sam jak każdy inny duży obszar przestrzeni) i izotropowy (wygląda tak samo we wszystkich kierunkach). Z tej zasady wynika, że nasza Galaktyka nie znajduje się w żadnym szczególnym lub uprzywilejowanym miejscu we wszechświecie i że każdy obserwator w dowolnej galaktyce zobaczy te same ogólne cechy wszechświata, tak jak my. Zasada kosmologiczna bywa nazywana zasadą kopernikańską od imienia polskiego duchownego, który w 1543 r. zdetronizował Ziemię z zajmowanej wcześniej centralnej pozycji w kosmosie. Rozszerzenie zasady kosmologicznej, znanej jako doskonała zasada kosmologiczna, postuluje, że w dużej skali wszechświat wygląda tak samo wszędzie, we wszystkich kierunkach, przez cały czas. Gdyby była słuszna, doskonała zasada kosmologiczna wymagałaby, aby wielkoskalowy wygląd Wszechświata nie zmieniał się w czasie i wykluczałaby model Wszechświata Wielkiego Wybuchu. Została zaproponowana w 1948 roku przez Hermanna Bondiego i Thomasa Golda jako podstawa ich sformułowania teorii stanu ustalonego. Chociaż powszechnie przyjmuje się, że zasada kosmologiczna jest ważna (chociaż stopień, w jakim jest ona prawdziwa, zależy od skali, w której uśrednia się jednorodność i izotropię), doskonała zasada kosmologiczna jest nie do utrzymania w świetle współczesnych dowodów obserwacyjnych.

Zasada wykluczenia Pauliego

Zasada teorii kwantowej, opracowana w 1925 r. przez Wolfganga Pauli (1900-58), która stwierdza, że żadne dwa fermiony nie mogą istnieć w tym samym stanie kwantowym. Stan kwantowy cząstki jest definiowany przez zestaw liczb opisujących takie wielkości, jak energia, moment pędu i spin. Fermiony to cząstki takie jak kwarki, protony, neutrony i elektrony, których spin = 1/2 (w jednostkach h/2π, gdzie h jest stałą Plancka). Z zasady wynika na przykład, że żadne dwa elektrony w danym atomie nie mogą mieć identycznych kwantowych wartości energii, momentu pędu i spinu. W ten sposób ogranicza liczbę elektronów, które mogą istnieć w różnych powłokach elektronowych otaczających jądro atomu, a tym samym określa strukturę elektronową i właściwości chemiczne atomów różnych pierwiastków chemicznych. Na przykład dwa elektrony mogą istnieć w stanie podstawowym (najniższym poziomie energetycznym) atomu helu tylko wtedy, gdy mają przeciwne wartości spinu. Dozwolone permutacje liczb kwantowych pozwalają na istnienie maksymalnie dwóch elektronów w najbardziej wewnętrznej powłoce, ośmiu w drugiej i tak dalej. Zasada ta ma również zastosowanie do protonów i neutronów w jądrze atomowym oraz do kwarków tworzących protony, neutrony i inne rodzaje hadronów. W zastosowaniu do swobodnych elektronów zasada ta oznacza zasadniczo, że żadne dwa elektrony nie mogą mieć tego samego położenia i pędu. Ogranicza to zakres, w jakim elektrony mogą być ściskane razem i powoduje wzrost ciśnienia, zwanego ciśnieniem degeneracji elektronów, które zapobiega dalszemu kurczeniu się zwartych gwiazd, takich jak białe karły. Podobny argument dotyczy gęsto upakowanych neutronów wewnątrz gwiazd neutronowych.

Zasada nieoznaczoności

Zasada, nazwana na cześć niemieckiego fizyka Wernera Heisenberga (1901-1976), która stwierdza, że niemożliwe jest jednoczesne poznanie dokładnego położenia i pędu cząstki subatomowej. Na przykład, aby zmierzyć położenie elektronu, należy go obserwować. Aby go zaobserwować, musimy oświetlić go światłem. Ponieważ fotony (cząsteczki światła) przenoszą energię i pęd, gdy foton uderza w elektron, elektron jest odchylany w nieprzewidywalny sposób, co wprowadza element niepewności do jego prędkości i pędu. Położenie elektronu nie może być zmierzone z dokładnością znacznie lepszą niż długość fali oświetlającego promieniowania. Im krótsza długość fali, tym lepsza dokładność pozycjonowania, ale wyższa energia i pęd oświetlających fotonów i tym większa wynikająca z tego niepewność pędu. Jak Werner Heisenberg zaproponował w 1927 r., niepewności położenia (Δ x) i pędu (Δp) są powiązane w następujący sposób: ΔxΔp ≥ h/4π, gdzie h jest stałą Plancka. Podobne niepewności występują w innych parach mierzonych wielkości, takich jak energia i czas. Jeżeli energia układu mikroskopowego jest mierzona w przedziale czasu t, niepewność mierzonej energii ( ΔE) jest związana z t następującą zależnością: ΔEΔt ≥ h/4π. Im krótszy przedział czasu, tym większa niepewność energii. Kiedy weźmie się pod uwagę równoważność między masą m i energią E (E = mc², gdzie c oznacza prędkość światła), związek niepewności między energią a czasem ma ważne konsekwencje. Na przykład w bardzo krótkim przedziale czasu istnieje nieodłączna niepewność co do ilości energii (ΔE) zawartej w dowolnej mikroskopijnej objętości przestrzeni. Jeżeli przedział czasu (Δt) jest wystarczająco krótki, z zasady nieoznaczoności wynika, że objętość może zawierać energię wystarczającą do wytworzenia cząstek o masie m ≤ ΔE/c², pod warunkiem, że cząstki te ponownie znikną przed końcem przedziału czasu (w praktyce, pary cząstka-antycząstka tworzą się i wzajemnie anihilują w przedziale czasu t). Takie cząstki, nazywane cząstkami wirtualnymi, ponieważ nie można ich bezpośrednio wykryć, odgrywają ważną rolę jako cząstki przenoszące siły w kwantowych teoriach sił podstawowych. Im większa masa cząstki wirtualnej, tym krótszy dopuszczalny czas jej życia. Ponieważ żadna cząstka nie może poruszać się szybciej niż prędkość światła, zakres, w jakim wirtualna cząstka może oddziaływać, jest sam w sobie odwrotnie proporcjonalny do jej masy; tak więc siły przenoszone przez cząstki o dużej masie działają na krótkie odległości, podczas gdy siły przenoszone przez cząstki o małej lub zerowej masie mają długie lub nieskończone zakresy.

Zagłębie Orientalne

Duża wielopierścieniowa struktura na Księżycu, o średnicy około 930 km w największym wymiarze. Znajduje się częściowo po bliższej, a częściowo po drugiej stronie, ze środkiem na 19,4°S, 92,8°W, iw najlepszym razie jest słabo widoczna z Ziemi, i to tylko wtedy, gdy libracja odsłoni ją częściowo. Została tylko częściowo wypełniona powodziami lawy bazaltowej, tworząc Mare Orientale, o szerokości 327 km w najszerszym miejscu. (Nazwa ta oznacza "Morze Wschodnie"; jego długość geograficzna pokazuje, że konwencja wyznaczania kierunków na Księżycu nie zawsze była taka sama.) Otaczająca ją struktura pierścieni jest najlepiej zachowaną spośród wszystkich dużych form uderzenia Księżyca. Pasmo górskie tworzące zewnętrzny pierścień nazywa się Montes Cordillera, a wewnętrzny pierścień to Montes Rook. Orientale to najmłodsze z dużych obiektów uderzeniowych Księżyca, które zostały odkryte około 3,8 miliarda lat temu, co wyjaśnia, dlaczego struktura jest w dużej mierze nienaruszona. Wyrzutnia z uderzenia przebyła do 1000 km, a basen jest otoczony łańcuchami wtórnych kraterów i innych elementów radialnych, w tym wielu księżycowych dolin.

Związek Fabera - Jacksona

Korelacja między jasnością galaktyki eliptycznej a dyspersją prędkości (rozrzutem prędkości) gwiazd w jej centralnych obszarach, która została ustalona w 1976 roku przez SM Fabera i RE Jacksona. Światło wychodzące z centralnych obszarów galaktyki eliptycznej jest połączonym światłem dużej liczby gwiazd, z których niektóre (mierzone względem centrum galaktyki) zbliżają się do obserwatora, a inne oddalają. W konsekwencji efekt Dopplera poszerza linie w widmie galaktyki o wartość zależną od rozkładu prędkości między jej gwiazdami składowymi (linie w widmach zbliżających się gwiazd są przesunięte w kierunku niebieskiego do krótszych długości fal, linie w widmach oddalających się gwiazd są przesunięte ku czerwieni do dłuższych długości fal, a powstałe linie w widmie galaktyki są rozłożone w zakresie długości fal). Prędkości gwiazd składowych, a tym samym dyspersja prędkości, zależą od masy galaktyki (im większa masa, tym większe prędkości) i z reguły im większa jest jej masa, tym więcej gwiazd zawiera galaktyka. W związku z tym logiczne jest, że powinien istnieć związek między dyspersją prędkości a jasnością.

Zond

Seria ośmiu radzieckich misji kosmicznych. Uruchomiony w latach 1964-1970. Strefa 1 była nieudanym przelotem obok Wenus. Zond 2 była nieudaną misją na Marsa. Zond 3 (wystrzelony w lipcu 1965) przeprowadził przelot obok Księżyca. Strefy 4-8 były częścią programu testowego sowieckiej załogowej misji księżycowej. Zond 5 (wystrzelony we wrześniu 1968) był pierwszym statkiem kosmicznym, który pomyślnie okrążył Księżyc i wrócił na Ziemię. Zond oznacza "sondę"

Zucchi, Niccolo (1586-1670)

Urodzony w Parmie we Włoszech, został jezuitą iw 1608, a może 1616, użył soczewki do obserwacji obrazu wytwarzanego przez zwierciadło wklęsłe, pierwszy teleskop zwierciadlany. Opisał to w książce Optica Philosophica w 1652 r. Jako pierwszy zaobserwował plamy na Jowiszu w 1630 r. Podobno około 1640 r. zbadał plamy na Marsie, odkryte przez Fontanę, ale należy to uznać sceptycznie, chyba że jego teleskop był lepszy, niż się uważa.

Zwicky, Fritz (1898-1974)

Szwajcarski fizyk, urodzony w Warnie w Bułgarii, został profesorem w California Institute of Technology. Badał galaktyki i stworzył ich obszerny katalog. Miał wszechstronne podejście do astronomii, które sugerowało, że jeśli coś jest fizycznie możliwe, to istnieje gdzieś we wszechświecie - nazwał to "astronomią morfologiczną". W 1934 roku przewidział istnienie gwiazd neutronowych i czarnych dziur, utworzonych przez supernowe (słowo, które wymyślił). Jego badania nad dynamiką galaktyk wykazały istnienie ciemnej materii dziesiątki lat wcześniej, zanim zostało to ogólnie przyjęte.

Zhang Heng [Chang Heng] (78-139)

Matematyk, astronom i geograf, urodzony w Nanyang w Chinach, został głównym astrologiem i ministrem cesarza An′ti, poprawił kalendarz, aby dostosować go do pór roku. Wynalazł pierwszy sejsmoskop do pomiaru trzęsień ziemi, zasadniczo serię precyzyjnie wyważonych kulek, które spadały i wydawały dźwięk, gdy wystąpiło drżenie. Skonstruował obracającą się kulę ziemską jako model wszechświata i opisał 320 gwiazd, które można nazwać spośród 11 520 bardzo małych gwiazd, najwyraźniej widocznych gołym okiem (w Chinach musiało być możliwe widzenie powyżej 6,5 magnitudo).

Zhu Xi [Chu-hsi] (1130-1200)

Filozof, komentator klasyczny, myśliciel naukowy i historyk, urodzony w Yu-hsi w prowincji Fukien w Chinach. Miał teorię wyjaśniającą skamieniałości i zdał sobie sprawę, że góry znajdowały się kiedyś pod powierzchnią morza. Zwizualizował początki Ziemi w kondensacji materii kosmicznej i postrzegał wszechświat jako ewoluujący i wirujący z siły żywiołów.

Zenitalna stawka godzinowa (ZHR)

Miara aktywności deszczu meteorytów uwzględniająca różne czynniki obserwacyjne. Definiuje się go jako liczbę meteorów, które jeden "idealny" obserwator mógłby zobaczyć na bezchmurnym, doskonale ciemnym niebie, gdyby promieniowanie znajdowało się w zenicie. ZHR jest zawsze większy niż obserwowana stawka godzinowa. Oblicza się jako

ZHR = (N/t) × R × L × C

gdzie N to liczba deszczowych meteorów zaobserwowanych w czasie t (w godzinach), R to współczynnik korekcji wysokości promieniowania, L to współczynnik korekcji granicznej wielkości, a C to współczynnik korekcji chmury. Najprostszym wyrażeniem dla R jest 1/ sinα gdzie α jest średnią wysokością radianta w stopniach w czasie t; bardziej złożone wzory dają nieco lepsze wyniki, szczególnie dla małych wartości ?. Następny współczynnik korekcji, L, jest określony przez r6,5?LM, gdzie r jest indeksem populacji, a LM jest graniczną jasnością obserwatora, przy czym 6,5 jest zakładaną graniczną jasnością dla idealnie ciemnego nieba. Wartości ZHR stają się niewiarygodne, gdy LM jest gorsze niż około 5. Wskaźnik zaludnienia jest miarą rozkładu wielkości deszczu. Starsze strumienie meteorów są zubożone w mniejsze meteoroidy i wytwarzają mniejszy odsetek słabych meteorów; ich wartości r są wyższe (np. dla Lirydów r = 2,9). Młodsze strumienie meteorów dają bardziej równomierny rozkład wielkości meteorów i mają niższe wartości r (np. r = 2,1 dla kwadrantydów). Trzeci współczynnik korygujący to C = 1/(1 ? x), gdzie x to zachmurzenie wyrażone jako ułamek; jeśli x przekroczy jedną piątą obliczony ZHR będzie niewiarygodny. Błąd związany z wynikiem ogólnym uzyskuje się dzieląc go przez √N. Podobny wzór (bez składnika R) można zastosować do zaobserwowanych wskaźników dla sporadycznych meteorów, aby uzyskać sporadyczną stawkę godzinową (lub skorygowaną stawkę godzinową). Dla sporadycznych meteorów r = 3,42.

Zenon z Elei (ok. 490 - ok. 425 p.n.e.)

Filozof, urodzony w Elea, Lukania (obecnie południowe Włochy), sformułował Paradoksy Zenona, wskazując na niespójności w lingwistycznym sformułowaniu matematycznej teorii nieskończenie małych. Diogenes Laertius donosi, że Zenon zaproponował wszechświat składający się z kilku światów, składających się z "ciepłych" i "zimnych", "suchych" i "mokrych", ale bez pustej lub pustej przestrzeni

Zeemana, efekt

Rozszczepienie linii widmowej na dwie, trzy lub więcej składowych, które występuje, gdy źródło tej linii znajduje się w polu magnetycznym. Zjawisko to zostało nazwane na cześć holenderskiego fizyka Pietera Zeemana (1865-1943), który odkrył ten efekt w laboratorium w 1896 r. Separacja składowych linii jest proporcjonalna do natężenia pola magnetycznego i liczby składowych , a polaryzacja światła w każdej składowej zależy od orientacji pola względem linii wzroku obserwatora. Efekt Zeemana umożliwia pomiar siły i orientacji pól magnetycznych (na przykład pól magnetycznych w plamach słonecznych). Tam, gdzie elementy są zbyt blisko siebie, aby można je było rozdzielić na oddzielne linie, linia wydaje się szersza niż w przypadku braku pola magnetycznego (zjawisko to nazywane jest poszerzeniem Zeemana). Efekt Zeemana występuje, ponieważ każdy z orbitujących elektronów atomu ma małe pole magnetyczne (lub moment magnetyczny). Kiedy atom jest umieszczony w polu magnetycznym, elektrony mogą ustawiać się pod pewnymi dyskretnymi kątami w stosunku do pola magnetycznego (kierunki są skwantowane), z których każdy odpowiada marginalnie różnemu poziomowi energii. W konsekwencji każdy poziom energetyczny atomu jest podzielony na dwa lub więcej położonych blisko siebie podpoziomów i wtedy możliwych jest więcej przejść (przemieszczeń elektronu z jednego poziomu na drugi), przy czym każde przejście odpowiada linii widmowej (lub składowej linia).

Zeeman, Pieter (1865-1943)

Fizyk urodzony w Zonnemaire na wyspie Schouwen w Zelandii w Holandii, laureat nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1902 r. wraz z HENDRIKIEM ANTOONEM LORENTZEM "w uznaniu ich nadzwyczajnej zasługi, jaką oddali w swoich badaniach nad wpływem magnetyzmu na zjawiska promieniowania". Został profesorem na Uniwersytecie w Leiden, gdzie odkrył rozszczepienie linii widmowych przez silne pole magnetyczne, wskazujące na kwantyzację spinu elektronu, jego ładunek ujemny i nieoczekiwanie wysoki stosunek ich ładunku do masy (e/m). Zeeman przewidział, że rozszczepienie Zeemana powinno być widoczne w polu magnetycznym Słońca, co zostało całkowicie zweryfikowane przez GEORGE'A HALE'a w Obserwatorium Mount Wilson, nawet w zakresie prawidłowej współzależności między kierunkami polaryzacji a polami magnetycznymi.

Zeiss, Carl (1816-88)

Optyk i przemysłowiec, urodzony w Weimarze w Niemczech, założył w Jenie fabrykę optyki znaną z produkcji soczewek, mikroskopów i teleskopów.

Żeldowicz [Zeldowicz, Seldowitsch], Jakow Borysowicz (1914-87)

Fizyk rosyjski, pracował w Instytucie Fizyki Chemicznej w Leningradzie (później w Moskwie), odegrał znaczącą rolę w rozwoju sowieckiej broni jądrowej i termojądrowej. W latach 60. zajmował się astrofizyką i kosmologią, w tym teorią czarnych dziur, powstawaniem galaktyk i gromad oraz wielkoskalową strukturą wszechświata. Zidentyfikował efekt Sunyaeva-Zeldovicha polegający na "cieniu" w kosmicznym mikrofalowym tle spowodowanym przez interweniujące elektrony w gromadach galaktyk. Rozwinął fizykę astrocząstek w kosmologicznej teorii Wielkiego Wybuchu i zaczął rozwijać kwantową teorię grawitacji.

Zenit

Punkt na sferze niebieskiej, który znajduje się pionowo nad obserwatorem na powierzchni Ziemi. Jest oddalony o 90? od dowolnego punktu na horyzoncie. Punkt znajdujący się 180? naprzeciw zenitu, bezpośrednio pod stopą, to nadir.

Zöllner, Johann Karl [Carl] Friedrich (1834-82)

Niemiecki astronom, urodzony w Lipsku, był pionierem astronomii słonecznej, klasyfikującym protuberancje słoneczne. Najpierw zasugerował, że typy widmowe gwiazd reprezentują sekwencję ewolucyjną, zaczynającą się od gorącej i chłodzącej. Pomysł ten został podjęty w wariacjach przez HC VOGEL i NORMAN LOCKYER.

Zach, baron Franz Xaver von (1754-1832)

Węgierski astronom, został dyrektorem Obserwatorium Seeberg (Gotha), organizatorem "niebiańskiej policji", która podjęła się poszukiwania zaginionej zgodnie z prawem BODE planety między Marsem a Jowiszem. Odzyskano Ceres zgodnie z przewidywaniami GAUSSA, kiedy została ona utracona za Słońcem po jej odkryciu przez PIAZZI.

Zjawa

Pojawienie się ciała niebieskiego w czasie, gdy jest ono dobrze położone do obserwacji. Termin ten jest używany zwłaszcza w odniesieniu do obiektów w Układzie Słonecznym, których orbity są takie, że przez pewien czas są nieobserwowalne: dla planet Merkurego i Wenus, których objawienia poranne i wieczorne mają miejsce, gdy są w największym wydłużeniu (ich maksymalna odległość kątowa od Słońca) oraz komet długookresowych, gdy ich orbity wprowadzają je do wewnętrznego Układu Słonecznego.

Zbiory otwarte i przestrzenie topologiczne

Zbiory otwarte to zbiory, w których każdy punkt wystarczająco blisko dowolnego punktu w zbiorze jest również w zbiorze. Na przykład w przestrzeni metrycznej zbiór punktów, których odległość od danego punktu x jest ściśle mniejsza od pewnej liczby dodatniej r, jest otwarty i nazywany jest kulą otwartą o promieniu r. Zbiory otwarte są przydatne, ponieważ dostarczają nam koncepcji bliskości punktów, którą można uogólnić na bardziej abstrakcyjne przestrzenie topologiczne, omijając potrzebę zdefiniowania pojęcia odległości. Przestrzenie topologiczne to zbiory matematyczne zdefiniowane za pomocą zbioru podzbiorów T, które nazywane są zbiorami otwartymi przestrzeni - w ten sposób zbiory otwarte są definiowane na początku, a nie wywnioskowane z pojęcia odległości. Zbiór T zbiorów otwartych musi spełniać szereg szczegółowych zasad:

o T musi zawierać zarówno sam zbiór, jak i zbiór pusty;
o przecięcie lub nakładanie się dowolnych dwóch podzbiorów w T jest również w T;
o suma lub kombinacja dowolnego zbioru podzbiorów w T jest w T.

Okazuje się, że ciągłość funkcji , wcześniej zdefiniowana w kategoriach granic, ma równoważną definicję w kategoriach zbiorów otwartych: funkcja f jest ciągła, jeśli preobraz każdego zbioru otwartego jest również otwarty. Preobrazem zbioru U jest zbiór punktów x, których obraz f(x) jest w U. Inną ważną ideą w przestrzeniach metrycznych jest zwartość, która jest rozszerzeniem idei zbioru domkniętego. Pokrycie przestrzeni to zbiór zbiorów otwartych, których suma obejmuje całą przestrzeń, a przestrzeń jest zwarta, jeśli każde pokrycie ma skończone podpokrycie. Oznacza to, że w okładce znajduje się skończony zbiór zbiorów otwartych, które również pokrywają zbiór oryginalny. Pomaga to zdefiniować zbieżność. W zwartej przestrzeni każdy ograniczony ciąg elementów w przestrzeni ma zbieżny podciąg, a każda zwarta przestrzeń metryczna jest kompletna: każdy ciąg Cauchy′ego zbiega się do punktu w przestrzeni.

Zasada szufladkowania

Zasada przegródki to prosty pomysł o wielu zastosowaniach. Wyobraź sobie, że posiadasz 101 gołębi. Jeśli masz tylko 100 przegródek, w których możesz je przechowywać, oczywiste jest, że co najmniej jedna ze 100 przegródek będzie musiała pomieścić dwa lub więcej gołębi. Mówiąc bardziej ogólnie, możemy powiedzieć, że jeśli mamy n pudełek i m obiektów z m > n, to co najmniej jedno pudełko będzie zawierało więcej niż jeden przedmiot. Zasadę można zastosować w wielu różnych sytuacjach. Na przykład można go użyć do udowodnienia, że w każdym mieście liczącym ponad milion niełysych mieszkańców jest co najmniej dwóch mieszkańców z dokładnie taką samą liczbą włosów na głowach. Dowód opiera się na fakcie, że ludzie mają około 150 000 włosów, więc na wszelki wypadek załóżmy, że maksymalna liczba to 900 000. Mamy zatem milion niełysych mieszkańców, m obiektów, i 900 000 możliwych liczb włosów, n pudełek. Ponieważ m > n, zasada przegródki mówi nam, że musi być co najmniej dwóch mieszkańców miasta z taką samą liczbą włosów.

Złożona integracja

Podobnie jak w przypadku różniczkowania, całkowanie po ścieżce na płaszczyźnie zespolonej można zdefiniować analogicznie do dwuwymiarowego przypadku całki krzywoliniowej . Ale złożone funkcje dają zaskakujące wyniki, gdy są zintegrowane wokół zamkniętych krzywych. Całka funkcji analitycznej - funkcji zespolonej, która jest różniczkowalna - wokół zamkniętej krzywej wynosi zero: to jest twierdzenie Cauchy′ego. Funkcje z szeregiem Laurenta można również zintegrować wokół zamkniętej krzywej zawierającej biegun. Tutaj część analityczna całkuje do zera, podobnie jak wszystkie potęgi z-n z wyjątkiem z^-1. W rezultacie jedyny wkład pochodzi z tego terminu, który integruje się z ln(z). Zmiana ln(z) wokół zamkniętej krzywej, gdzie kąt przechodzi przez 2π, wynosi 2πi, więc daje to 2πia_-1. Współczynnik a_?1 nazywany jest resztą. Zatem całka ? na zamkniętej krzywej równa się 2πi razy suma reszt zamkniętych przez krzywą (dodając wkład z każdego bieguna z osobna).

Zbiór Mandelbrota

Zbiór Mandelbrota to zbiór liczb zespolonych, który powstaje w badaniu układów dynamicznych. Jest to zbiór liczb zespolonych C, dla których początek z₀ = 0 nie dąży do nieskończoności zgodnie ze schematem iteracyjnym zn₊₁ = C + zn². Ponieważ z₁ = C, jeśli z₀ = 0, innym sposobem stwierdzenia tego jest to, że iteracje samej liczby zespolonej C pozostają ograniczone. Chociaż jest zdefiniowana przez zachowanie 0 lub C, liczba zespolona będąca w zbiorze Mandelbrota dostarcza również informacji o swoim zbiorze Julii. Obrazy zbioru Mandelbrota są tworzone numerycznie, wybierając wiele wartości C i sprawdzając, czy rosną one wystarczająco duże podczas iteracji, aby wskazać, że ostatecznie będą dążyć do nieskończoności, za pomocą sprytnych sztuczek, takich jak iteracja wstecz, aby pomóc wypełnić szczegóły. Te, które tego nie robią, są pomalowane na czarno, tworząc kultowy i zaskakująco piękny obraz naprzeciwko. Granica zbioru Mandelbrota jest fraktalna - ma nieskończenie skomplikowane, samopodobne szczegóły

Złożone wykładniki

Złożone potęgi wykładnicze powstają, gdy zastosujemy definicję wykładniczą do liczby zespolonej, z = x + iy. Ponieważ wykładnicza z, ex + iy, może być wyrażona jako exeiy, gdzie ex jest standardową rzeczywistą wykładniczą, wszystko nowe w tej wielkości będzie pochodzić z części urojonej, eiy, znanej jako zespolona wykładnicza. W rzeczywistości reprezentacja eiy jako szereg potęgowy i oddzielenie wyrazów rzeczywistych od urojonych prowadzi do wniosku, że

eiy = cos y + i sin y

Tak więc funkcje trygonometryczne nie mają tak naprawdę pochodzenia geometrycznego - w rzeczywistości są złożonymi wykładnikami! To niezwykłe odkrycie ma ważne zastosowania praktyczne: umożliwia inżynierom wykorzystanie liczb zespolonych do modelowania prądu przemiennego, a fizykom wykorzystanie złożonych funkcji falowych do opisania prawdopodobieństwa zdarzeń w mechanice kwantowej. Matematycznie bardziej naturalne jest rozpoczęcie od funkcji wykładniczej i liczb zespolonych i wydedukowanie interpretacji geometrycznej. Zauważ, że używając odpowiedniego wzoru na e-iy, zarówno funkcje cosinus, jak i sinus można zapisać jako sumy lub różnice samych wykładników. Związek między złożonymi wykładniczymi a funkcjami sinus i cosinus daje początek temu, co wielu uważa za najpiękniejsze równanie w matematyce. Jest to tożsamość Eulera, która łączy pięć najważniejszych liczb w analizie: 0, 1, e, π oraz i. Wyprowadza się go, ustawiając y = π w poprzednim równaniu. Ponieważ cos π = -1 i sin π = 0, równanie staje się eiπ = -1. Jeśli przeniesiemy 1 na drugą stronę równania, otrzymamy:

ei^π + 1 = 0.

Wypatruj tego wyniku wszędzie tam, gdzie matematycy głoszą, że są maniakami! Inną konsekwencją tego wszystkiego jest to, że skoro możemy zapisać z = x + iy jako moduł |z| = r, a argument θ jako z = r(cosθ + i sinθ), opis modułowo-argumentowy liczby zespolonej jest określony przez z = rei^θ.

Złożone szeregi potęgowe

Zespolone szeregi potęgowe, czyli zespolone szeregi Taylora, obejmują szeregi nieskończone postaci a₀ + a₁z + a₂z² + a₃z³ + … , gdzie wszystkie współczynniki ak są liczbami zespolonymi. Mówiąc bardziej ogólnie, potęgi z można zastąpić potęgami (z ? z₀) dla pewnej ustalonej liczby zespolonej z₀. Podobnie jak w przypadku rzeczywistych szeregów potęgowych, kwestia zbieżności jest kluczowa dla teorii szeregów potęgowych. Jednym ze sposobów ustalenia zbieżności jest porównanie sumy modułów każdego wyrazu |a₀| + |a₁z| + |a₂z²| + |a₃z³| + … z szeregiem geometrycznym 1 + r + r² + r³ . . . Jeśli szereg potęgowy jest zbieżny dla wszystkich wartości z, to funkcja utworzona przez szereg jest całkowita. Całe funkcje obejmują złożone wielomiany i złożone wykładniki. Jeżeli szereg potęgowy jest zbieżny dla wartości z bliskich z₀, to promień zbieżności szeregu jest największym r takim, że szereg ten jest zbieżny dla wszystkich z w okręgu o promieniu r o środku z₀.

Zasady sinusa i cosinusa

Reguły sinus i cosinus to wzory odnoszące się do kątów i boków ogólnych trójkątów. Idea kongruencji pokazuje, że dwa boki i kąt między nimi wyznaczają trójkąt, więc powinno być możliwe znalezienie innych kątów i drugiego boku na podstawie tej informacji. Dla trójkąta o bokach i kątach, jak pokazano obok, zasady są następujące: (reguła sinusowa) sinA/a = sinB/b = sinC/c (reguła cosinusa) c² = a² + b² - 2ab cos C Jeśli C jest kątem prostym, to cos C = 0, a reguła cosinusów jest tylko twierdzeniem Pitagorasa. Możemy zatem myśleć o regule cosinusów jako o korekcie twierdzenia Pitagorasa dla przypadków, w których C nie jest kątem prostym.

Zaawansowane techniki

•  W przeszłości mumie zostały poważnie uszkodzone przez archeologów prowadzących badania. Dziś, naukowcy używają endoskopii zamiast przeprowadzania sekcji zwłok.
•  Prześwietlenie kości umożliwiło naukowcom obliczenie wzrostu, wieku w chwili śmierci i tego, czy dana osoba cierpiała wszelkie złamania w ciągu ich życia.
•  W 1977 roku międzynarodowy zespół rozpoczął badania terenowe w Gizie, Sakkarze i Luksorze przy użyciu technik geograficznych, takich jak sondowanie akustyczne i magnetometria.
•  Fotografia lotnicza i termowizyjne techniki obrazowania przyniosły rezultaty w Gizie, Sakkarze i Luksorze.
•  Program do przetwarzania tekstu hieroglificznego został opracowany w Holandii i jest obecnie wykorzystywany przez egiptologów na całym świecie.
•  Technologia radarowa została wykorzystana do potwierdzenia istnienia tajnej komnaty w Wielkiej Piramidzie Chufu w Gizie.
•  Nauka medyczna jest wykorzystywana do rozwiązania zagadki, kto zabił Tutanchamona. Na mumii faraona wykonano prześwietlenie.
•  5 stycznia 2005 roku mumia faraona została poddana tomografii komputerowej, aby stworzyć trójwymiarowy obraz kości.
•  The Theban Mapping Project stworzył szczegółową mapę i bazę danych każdej części Teb.
•  W ramach projektu powstają również komputerowe modele 3D każdego grobowca w Tebach.


Życie po śmierci

•  Starożytni Egipcjanie nie wierzyli, że śmierć jest końcem życia. Wierzyli, że jeśli modlisz się do bogów i dbasz o ciało poprzez mumifikację, możesz dalej żyć w innym świecie.
•  Egipcjanie wierzyli, że trzy części człowieka żyją po śmierci - dusza ("Akh"), siła życiowa ("Ka") oraz pamięć i osobowość ("Ba"). Wierzyli również, że imię osoby i jej cień są prawdziwymi bytami.
•  Po śmierci ka osoby odpoczywało, podczas gdy ciało było mumifikowane. Następnie musiał zostać reaktywowany w celu duchowej transformacji odrodzenia. Ba osoby odbyło tę podróż do podziemnego świata Duat.
•  Uważano, że Duat istnieje głęboko pod ziemią. Było to niebezpieczne miejsce, w którym zmarli potrzebowali wszelkiej możliwej pomocy, aby bezpiecznie przejść przez nie.
•  Księgi Umarłych były przepięknie zdobionymi zwojami papirusu, które były paszportami w zdradzieckim świecie Duat. Często znajdowali je archeolodzy w grobowcach mumii, czasem nawet owinięte bandażami!
•  Przed wejściem w życie pozagrobowe oczekiwano, że zmarły zaprzeczy wszystkim złym uczynkom, które mógł popełnić w swoim życiu. Pojawili się przed boginią prawdy, Maat, aby wygłosić tę proklamację.
•  Serce zmarłego zostało ważone przeciwko Maatowi. Wagi były trzymane przez Anubisa, podczas gdy bóg Thoth zapisał wyrok.
•  Jeśli zdałeś ten test, mogłeś wejść do raju - znanego jako Pola Iaru lub Pole Trzcin. Starożytni Egipcjanie wierzyli, że przybrało to formę rolniczego nieba, domeny Ozyrysa, gdzie plony były gigantyczne.
•  Jeśli oblałeś test, twoje serce zostanie pożarte przez bestię o imieniu Ammut, która była po części krokodylem, po części lwem, a po części hipopotamem. Nie przeżyjesz życia pozagrobowego.
•  Jeśli nie udało ci się wejść do raju, zostałeś odesłany jako zły duch lub choroba do krainy żywych, by nienawidzić i bać się zarówno ludzi, jak i bogów.


Zwierzęta

•  Starożytni Egipcjanie dzielili brzegi Nilu z różnymi ptakami, zwierzętami, rybami i gadami.
•  O znaczeniu zwierząt świadczy liczba bogów i bogiń o cechach zwierzęcych.
•  Istniały kulty poświęcone świętym zwierzętom, takie jak byk Mnevis - uważany za przejaw mocy boga Atum-Ra - w Heliopolis. Niektóre zwierzęta zostały pochowane w taki sam sposób jak ludzie.
•  Egipcjanie hodowali udomowione bydło, owce, kozy, świnie, gęsi i konie. Zwierzęta były źródłem pożywienia, odzieży i pracy. Krowa była święta dla wielu bogiń, w tym Hathor i Izydy. Byki były święte dla Ra.
•  Konie nie stały się powszechne aż do Nowego Królestwa. Hyksosi wprowadzili je w Drugim Okresie Przejściowym na uroczyste okazje, polowania i ciągnięcia rydwanów wojennych. Do transportu używano osłów. •  Wiele różnych zwierząt było trzymanych jako zwierzęta domowe. Odkryto dowody na udomowione gęsi, koty, psy, a nawet małpy. Fretki trzymano w celu ochrony spichlerzy przed szkodnikami.
•  Dzikie koty, takie jak kot dżungli i afrykański dziki kot, zostały po raz pierwszy udomowione w Państwie Środka. Były uważane za zwierzęta domowe, ale były również poświęcone bogini Bastet. Egipskie słowo oznaczające kota to "myw".
•  Psy nie były traktowane tak wysoko jak koty. Niektórzy Egipcjanie wyraźnie tworzyli więzi ze swoimi psami, co czasami przedstawiano na obrazach polujących ze swoim panem. Niektórzy Egipcjanie byli nawet chowani ze swoimi psami, ale określenie "pies" było powszechnie używane jako obelga.
•  Było wiele dzikich zwierząt. Hieny i szakale grasowały nocą, podczas gdy hipopotamy i krokodyle czaiły się w wodach Nilu. Były też lwy, gepardy, wilki, kobry i dzikie bydło.
•  Nil był także rajem dla życia ptaków. Był domem dla takich ptaków jak sokół, latawiec, gęś, żuraw, czapla, gołąb, ibis, sęp, siewka i sowa. Kurczaki mogły zostać wprowadzone w okresie Nowego Państwa z Azji.
•  Nil roił się od wielu gatunków ryb. W niektórych miejscach pewne rodzaje ryb były święte i dlatego nie można ich było jeść, ale w innych te same ryby były źródłem pożywienia. Niektóre z najczęstszych ryb w Nilu to karp, sum i okoń.


Życie żołnierza

•  Żołnierze egipscy mieszkali razem w dużych kompleksach wokół fortów. Osły były używane do przewożenia dobytku wojskowego.
•  Obozy były prostokątne, chronione ogrodzeniem ze skórzanych tarcz. Król miał osobny namiot w centrum, a wyżsi oficerowie mieli własne namioty.
•  Skrybowie zorganizowali logistykę zaopatrzenia tak ogromnej liczby mężczyzn. Armia licząca 10 000 żołnierzy prawdopodobnie potrzebowałaby dziennie około 20 ton zboża i 95 000 l wody.
•  Życie obozowe toczyło się w systemie racjonowania. Rejestrowano poborowych, a następnie przydzielano racje żywnościowe, którymi mogli się następnie wymieniać. Zależnie od doświadczenia płacono im jedzeniem lub talonami.
•  Kiedy Egipcjanie rozpoczęli kampanię wojskową, modlili się do bogów o ochronę i pomoc w pokonaniu wrogów. Na maszcie rydwanu faraona widniał symbol słońca reprezentujący Amona-Ra.
•  Za waleczną służbę przyznano inne nagrody. Ziemię, niewolników i inne dobra rozdzielano wśród dzielnych żołnierzy. Niektórzy zdobyli nawet prawo do pochówku na koszt faraona.
•  Gdy armia egipska zaczęła polegać na usługach najemników, stała się podatna na dezercje, a nawet rebelie. Herodot pisze o obaleniu króla Apriesa (589-570 r. p.n.e.) przez niezadowolonych zagranicznych najemników.
•  Wygląda na to, że zawód żołnierza był pogardzany przez inne zawody. Pisarz Wemdiamun ostrzegł uczniów: ‚Chodźcie, [pozwólcie, że opowiem] nieszczęścia żołnierza i ilu jest jego przełożonych.
•  Mimo to utalentowany żołnierz mógł zwiększyć swoją pozycję w społeczeństwie dzięki swoim osiągnięciom na polu bitwy. Istnieją przykłady dowódców armii, którzy zostali królami - zwłaszcza Horemheb i Ramzes I.


Zysk społeczny

korzyść netto, którą organizacja i społeczeństwo otrzymują z praktyk etycznych i odpowiedzialności społecznej organizacji.

Znaki zapytania

Jeden segment w macierzy udziału w rynku. Te strategiczne jednostki biznesowe działają na szybko rozwijających się rynkach, ale mają niewielki udział w rynku.

Zasoby ludzkie

Jedna z czterech podstawowych części każdej firmy (wraz z operacjami, finansami i marketingiem), która reprezentuje wszystkich pracowników w organizacji.

Zwierzaki

Zwierzęta, postacie z kreskówek lub wyimaginowane istoty reprezentujące lub ucieleśniające markę. Przykłady obejmują Pillsbury Doughboy, Tony the Tiger, Marlboro Man i Ronald McDonald.

Zenona, Paradoks

Paradoks Zenona jest jednym z kilku paradoksów przedstawionych przez greckiego matematyka Zenona z Elei w V wieku p.n.e.: Żółw i Zając ścigają się na dwumilowym torze. Zając ucieka w równym tempie. Żółw, będąc istotą filozoficzną, siada ze świadomością, że Zając nigdy nie dojedzie do mety. Najpierw, myśli Żółw, Zając musi przebiec milę, potem pół ostatniej mili, potem pół ostatniej pół mili i tak dalej. Z pewnością nie jest możliwe, aby Zając przebył tę nieskończoną liczbę odległości. Paradoks Zenona porusza zarówno kwestie matematyczne, jak i filozoficzne. Z matematycznego punktu widzenia kluczowe jest to, że w niektórych przypadkach nieskończone ciągi liczb dają zsumowane szeregi, które zbiegają się do skończonej wartości, więc jeśli jest to prawdą dla pokonanej odległości i czasu potrzebnego na pokonanie skończonej odległości, wtedy zając powinien przybyć bez żadnych problemów.


Zbiór potęgowy

Zbiór potęgowy danego zbioru S jest zbiorem wszystkich podzbiorów zbioru S, w tym samego S i zbioru pustego. Więc jeśli S = {0, 1}, to jego zbiór potęg, oznaczony jako P(S) to {∅, {0}, {1}, {0, 1}}. Niemiecki matematyk Georg Cantor użył zestawu potęg, by pokazać, że istnieje nieskończenie wiele różnych, coraz większych klas nieskończoności, używając argumentu nieco podobnego, choć poprzedzającego paradoks fryzjerski. Argument przekątny Cantora wykazał już, że istnieją co najmniej dwa rodzaje zbioru nieskończonego - przeliczalne lub listowalne, i niepoliczalne, takie jak continuum, zbiór liczb rzeczywistych. Cantor wykazał teraz, że jeśli S jest zbiorem nieskończonym, to jego zbiór potęgowy będzie zawsze większy niż S, w tym sensie, że nie ma możliwości odwzorowania elementów S na elementy P(S), aby każdy element w jednym zbiorze jest powiązany z jednym i tylko jednym elementem drugiego zestawu. Innymi słowy, liczność P(S) jest zawsze większa niż sama S.


Zbiory Cantora

Zbiory Cantora to najwcześniejsze pojawienie się obiektów znanych jako fraktale. Argument przekątny rozwinięty przez Georga Cantora pokazuje, że pewne przedziały na osi liczb rzeczywistych są zbiorami niepoliczalnymi. Ale czy wszystkie niepoliczalne zbiory zawierają takie odstępy między wierszami? Cantor pokazał, że można skonstruować niepoliczalny zbiór, który nie zawiera odstępów między wierszami. Zbiory Cantora są nieskończenie skomplikowane; mają strukturę na coraz drobniejszych łuskach. Jeden przykład nazywa się środkowym trzecim zbiorem Cantora. Uzyskuje się ją zaczynając od interwału i usuwając środkowe tercje ze wszystkich przedziałów pozostałych na każdym etapie. Na n-tym etapie budowy ma 2n odstępów, każdy o długości 1/(3ⁿ) i łącznej długości ok. (2/3)ⁿ. Ponieważ n dąży do nieskończoności, tak samo jest z liczbą punktów w nim, podczas gdy długość zbioru zmniejsza się do zera. Trochę więcej pracy wymaga pokazanie, że naprawdę coś pozostaje na nieskończonej granicy tego podziału i udowodnienie, że zbiór jest niepoliczalny, ale da się to zrobić.

Zbiory niepoliczalne

Zbiory niepoliczalne to nieskończone zbiory, których elementów nie można ułożyć w policzalnej kolejności. Istnienie takich zbiorów oznacza, że istnieją co najmniej dwa typy zbioru nieskończonego, policzalny i niepoliczalny, a okazuje się, że istnieje nieskończenie wiele różnych typów zbioru niepoliczalnego. Jak możemy udowodnić, że zbiór jest policzalny? W 1891 roku niemiecki matematyk Georg Cantor użył dowodu przez zaprzeczenie, aby wykazać, że zbiór liczb rzeczywistych od 0 do 1 jest niepoliczalny. Jeśli jest policzalna, rozumował, to istnieje nieskończona, ale policzalna lista jej elementów, z których każdy można zapisać w postaci:

0.a₁a₂a₃a₄….

gdzie każda cyfra a_k jest liczbą naturalną między 0 a 9. Cantor zaprzeczył temu stwierdzeniu, pokazując, że zawsze jest możliwe skonstruowanie liczby rzeczywistej z zakresu od 0 do 1, której nie ma na tej liście. Załóżmy, że k-ta liczba rzeczywista na liście ma rozwinięcie dziesiętne:
0.a_k1a_k2a_k3a_k4…

W takim przypadku możemy utworzyć liczbę, której nie ma na liście, patrząc na pierwszą liczbę na liście, k = 1, i wybierając pierwszą cyfrę w dziesiętnym rozwinięciu naszej nowej liczby jako 7, jeśli a₁₁ = 6, i 6 w przeciwnym razie . Aby wybrać drugą cyfrę, stosujemy tę samą regułę, ale używamy drugiej cyfry drugiej liczby na liście. Trzecia cyfra znajduje się na podstawie trzeciej liczby i tak dalej:

0.a₁₁a₁₂a₁₃a₁₄….
0.a₂₁a₂₂a₂₃a₂₄….
0.a₃₁a₃₂a₃₃a₃₄…

Na końcu tego nieskończonego procesu mielibyśmy liczbę, której interpretacja dziesiętna obejmuje tylko cyfry 6 i 7 i która różni się od dowolnego n-tego wpisu na liście w n-tym miejscu po przecinku - więc oryginalna lista nie jest kompletna, a zbiór jest niepoliczalne. Jest to znane jako argument przekątny Cantora.

Zbiory

Zbiór to po prostu zbiór przedmiotów. Obiekty w zbiorze nazywane są jego elementami. Idea zbioru jest bardzo potężna i pod wieloma względami zbiory są absolutnie podstawowymi elementami matematyki - nawet bardziej podstawowymi niż liczby. Zbiór może mieć skończoną lub nieskończoną liczbę elementów i jest zwykle opisywany poprzez umieszczenie elementów w nawiasach klamrowych {}. Kolejność, w jakiej zapisywane są elementy, nie ma znaczenia w specyfikacji zestawu, ani nie ma znaczenia, czy element się powtarza. Zestawy mogą również składać się z innych zestawów, chociaż należy zachować szczególną ostrożność w ich opisie. Jednym z powodów, dla których zbiory są tak użyteczne, jest to, że pozwalają nam zachować ogólność, wprowadzając jak najmniejszą strukturę do badanych obiektów. Elementy w zestawie mogą być dowolnymi elementami, od liczb, przez ludzi, po planety, lub mieszanką wszystkich trzech, chociaż w zastosowaniach elementy są zwykle powiązane

Łączenie zbiorów

Biorąc pod uwagę dowolne dwa zbiory, możemy użyć różnych operacji, aby utworzyć nowe zbiory, z których kilka ma swoje własne skróty. Przecięcie dwóch zbiorów X i Y, zapisane jako X ∩ Y, jest zbiorem wszystkich elementów, które są członkami zarówno X, jak i Y, podczas gdy suma X i Y, zapisana jako X ∪ Y, jest zbiorem wszystkich elementów które są w co najmniej jednym ze zbiorów X i Y. Pusty zbiór, reprezentowany jako {} lub ∅, to zbiór, który nie zawiera żadnych elementów. Podzbiór zbioru X to zbiór, którego wszystkie elementy znajdują się w X. Może zawierać niektóre lub wszystkie elementy X, a pusty zbiór jest również możliwym podzbiorem dowolnego innego zbioru. Uzupełnienie Y, znane również jako nie Y i zapisane , jest zbiorem elementów nie w Y. Jeśli Y jest podzbiorem X, to względne uzupełnienie Y, zapisane X \ Y, jest zbiorem elementów w X które nie znajdują się w Y, i jest często określane jako X, a nie Y.


Zero

Zero to złożony pomysł i przez długi czas istniała spora filozoficzna niechęć do rozpoznania go i nazwania go. Najwcześniejsze symbole zera znajdują się tylko między innymi cyframi, co wskazuje na brak. Na przykład starożytny babiloński system liczbowy używał symbolu zastępczego dla zera, gdy znajdował się on między innymi cyframi, ale nie na końcu liczby. Najwcześniejsze ostateczne użycie zera jako liczby, jak każda inna, pochodzi od indyjskich matematyków około IX wieku. Pomijając względy filozoficzne, pierwsi matematycy niechętnie przyjmowali zero, ponieważ nie zawsze zachowuje się ono jak inne liczby. Na przykład dzielenie przez zero jest operacją bez znaczenia, a pomnożenie dowolnej liczby przez zero po prostu daje zero. Jednak zero odgrywa w dodatku tę samą rolę, co w mnożeniu. Jest znany jako tożsamość addytywna, ponieważ każda podana liczba plus zero daje w wyniku liczbę pierwotną.


Zjednoczenie królestw

•  Unia Górnego i Dolnego Egiptu była bardzo ważna dla starożytnych Egipcjan. Stolica nowego królestwa, Memphis, znajdowała się blisko miejsca, w którym Dolina Nilu spotyka się z Deltą.
•  Starożytni Egipcjanie podzielili swoich królów na rodziny, które obecnie znane są jako dynastie. Pierwsza dynastia rozpoczęła się, gdy pierwszy król rządził zjednoczonym królestwem.
•  Zapisy z 1. i 2. dynastii są mylone. Historycy nie są w stanie dokładnie nadać imion ani dat tym władcom.
•  Archeolodzy odkryli kawałek łupku zwany Paletą Narmera, przedstawiający króla pokonującego swoich wrogów. Z jednej strony król nosi białą koronę Górnego Egiptu, a z drugiej czerwoną koronę Dolnego Egiptu.
•  Król Narmer został zastąpiony przez Menesa w ok. 3100 r. p.n.e., który założył I dynastię. Większość historyków uważa, że "Menes" to w rzeczywistości tytuł nadany przez króla, który nazywał się Horus Aha.
•  Król Menes był założycielem miasta Memfis. Zbudował tam też wielką świątynię.
•  W tym okresie historii Egiptu narodziły się dwie dynastie. Pierwsza trwała od 2925 do 2715 r. p.n.e., a druga od 2715 do 2658 r. p.n.e.
•  Wszyscy królowie dwóch pierwszych dynastii zjednoczonego Egiptu pochodzili z miejsca zwanego This. Miejsce to nie zostało jeszcze odnalezione przez archeologów, ale prawdopodobnie znajdowało się w pobliżu Abydos w Górnym Egipcie, ponieważ grobowce tych królów znajdują się na cmentarzu w Abydos.
•  Króla zjednoczonych królestw przedstawiano zwykle w podwójnej koronie, która składała się z Czerwonej Korony Delty i Białej Korony Doliny.


Znani generałowie

•  Największym wyczynem Hannibala było poprowadzenie armii - ze słoniami - przez Hiszpanię, a potem zimą przez Alpy, by zaatakować Rzym od północy.
•  W 2300 pne król Sargon z Akkadii poprowadził swoich żołnierzy do zwycięstwa nad znacznie większymi armiami, używając szczególnie dalekich łuków
•  Totmes III (1479-1425 p.n.e.) był prawdopodobnie największym z faraonów-wojowników, który brał udział w 17 kampaniach i zdobył Egipt w największym stopniu.
•  Assurbanipal (669-627 p.n.e.) był wielkim przywódcą asyryjskim, którego rydwany dały mu potężne imperium od Nilu po Kaukaz.
•  Sun-Tzu był chińskim geniuszem wojskowym, który w 500 roku p.n.e. napisał pierwszy podręcznik o sztuce wojennej.
•  Aleksander Wielki był Macedończykiem, którego 35-tysięczna armia była najskuteczniejsza z dotychczas widzianych - i który udoskonalił falangę.
•  Hannibal (247-182 p.n.e) był największym generałem Akkadii, poprowadził swoich żołnierzy do potężnego miasta Kartagina (obecnie niedaleko Tunisu w Afryce).
•  Scypion (237-183 p.n.e.) był rzymskim generałem, który podbił Hiszpanię i złamał władzę Kartaginy w Afryce.
•  Juliusz Cezar był największym rzymskim generałem.
•  Belizariusz (505-565 n.e. ) i Narses (478-573 n.e.) byli generałami cesarza bizantyjskiego Justyniana. Ich konni łucznicy pokonali Wandalów i Gotów.
•  Charles Martel (688-741 n.e.), 'Młot', był królem Franków, który pokonał Maurów pod Tours we Francji w 732 AD i odwrócił arabski podbój Europy.


Założenie Rzymu

•  Ludzie żyli we Włoszech na długo przed założeniem Rzymu, a lud zwany Etruskami stworzył zaawansowaną cywilizację na północnym zachodzie między rokiem 8oo a 400 p.n.e.
•  Według legendy Rzym został założony w 753 r.p.n.e. przez bliźniaków Romulusa i Remusa, o których mówiono, że zostali wychowani przez wilczycę.
•  Do roku 550 p.n.e. Rzym był dużym miastem rządzonym przez królów etruskich.
•  W 509 r. p.n.e. naród rzymski wypędził królów i uczynił się niezależną republiką.
•  Republikańskim Rzymem rządził Senat, zgromadzenie składające się ze 100 patrycjuszy (mężczyzn z czołowych rodzin).
•  Teoretycznie Rzymem rządzili ludzie. Ale prawdziwa władza była w rękach patrycjuszy; plebejusze (zwykli obywatele) mieli niewiele. Niewolnicy nie mieli żadnej władzy ani praw.
•  Plebejusze walczyli o władzę i do 287 p.n.e. uzyskali prawo do zajmowania funkcji konsulów, najwyższych oficjalnych stanowisk.
•  W latach 400. i 300. p.n.e. Rzym rozszerzył swoją władzę na całe Włochy za pomocą brutalnej siły i sojuszy.
•  W 264 p.n.e. Rzym rywalizował z Kartaginą, miastem północnoafrykańskim, które dominowało w zachodniej części Morza Śródziemnego. W 164 r. p.n.e. Rzym całkowicie zniszczył Kartaginę po wojnach punickich.
•  Do 30 p.n.e. Rzym zbudował potężne imperium rozciągające się od Hiszpanii po Turcję i wzdłuż wybrzeża Afryki Północnej.


Znani złoczyńcy

•  W starożytnej historii jest wielu znanych złoczyńców - ale większość z nich została nazwana przez swoich wrogów złoczyńcami, więc nigdy nie możemy być pewni, jak bardzo byli źli.
•  Wielu z najbardziej znanych złoczyńców to Rzymianie, w tym cesarze Kaligula, Neron i Sejanus, minister cesarza Tyberiusza, który prawdopodobnie otruł Druzusa, syna Tyberiusza.
•  Żona cesarza Klaudiusza Messalina (22-48 r. n.e.) nakłoniła Klaudiusza do egzekucji każdego mężczyzny, który sprzeciwiał się jej zalotom. Kiedyś kochała się z setką mężczyzn w jedną noc. •  Czwarta żona Klaudiusza, jego siostrzenica Agrypina (15-59 r n.e.), prawdopodobnie otruła go, aby zrobić miejsce dla swojego syna Nerona.
•  Opowiada się wiele historii o okrucieństwie chińskiego cesarza Shi Huangdi, w tym o zabiciu 460 uczonych.
•  Artakserkses (zm. 338 p.n.e.) był okrutnym królem perskim, który spustoszył Egipt w 343 p.n.e.
•  Artakserkses i wszyscy jego synowie oprócz Assesa zostali zamordowani przez jego ministra Bagoasa w 338 p.n.e. Bagoas następnie zabił Assesa i próbował otruć kolejnego króla, Dariusza III. Darius dowiedział się o tym i sam kazał Bagoasowi wypić truciznę.
•  Herod Wielki (73 p.n.e.- 4 p.n.e.) z Judei (współczesny Izrael) , był silnym królem, ale najbardziej znany jest z zabójstwa swojej ukochanej żony Mariamne w gniewie zazdrości i biblijnej opowieści o rzezi niewinnych. Herod nakazał żołnierzom zabić wszystkie niemowlęta w Betlejem, aby pozbyć się noworodków Żydów, o których prorocy mówili, że będą dla niego zagrożeniem.
•  Poncjusz Piłat (AD36) był rzymskim namiestnikiem Judei, który pozwolił ukrzyżować Jezusa.
•  Teodora była znana ze swojej tajnej policji.


ZACHEUS, antygnostyk :Biskup słabo zidentyfikowanej Cezarei (II w.). Wspomniany wyłącznie przez autora*Praedestinatusa (I,11; I,13: PL 53,591), dzieła z V w., jako przeciwnik Walentyna i Ptolemeusza oraz ich uczniów, których wyklął.
ZACHARIASZ, papież (741-752).: Diakon pochodzenia grecko-kalabryjskiego, syn pewnego Polichroniusza, Zachariasz został wybrany jednomyślnie 3 grudnia 741 r. i konsekrowany 10. tego samego dnia. Następcą Grzegorza III (731-741), wobec którego wybrał bardziej pojednawczą linię z królem Longobardów (Lombardów) Liutpranda, uzyskując od niego w 742 r. 20-letni rozejm, zwrot wcześniej zajętych dóbr kościelnych i wyrzeczenie się wszelkich prób uzyskania Rawenny i egzarchatu. Przyjaciel i protektor następcy Liutpranda, Ratchisa, Zachariasz nie był jednak w stanie powstrzymać agresji uzurpatora Aistulfa, który w 751 r. złamał rozejm i najechał egzarchat, powstrzymując się jednak od ziem papieskich. Zdetronizowany Ratchis wycofał się do klasztoru Monte Cassino. Na Zachodzie Zachariasz rozpoczął historyczną politykę przyjaźni i sojuszu między kościołem rzymskim a rodzącą się potęgą Franków. Karola Młota zastąpił Karloman (w Austrazji) i Pepin Krótki (w Neustrii). W 751 r. - po wycofaniu się Karlomana do Monte Cassino - Pepin zdetronizował ostatniego potomka erowingijskiego, Childeryka III, i sam ogłosił się królem przez szlachtę zgromadzoną w Soissons. Zachariasz nie tylko poparł wybór Pepina jako prawowity, ale także namaścił go na króla olejem świętym przez św. Bonifacego, apostoła Niemiec. Wcześniej Zachariasz - we współpracy z biskupem Bonifacem i dwoma przywódcami frankijskimi - obiecał zreformować kościół we Francji, który znajdował się w zaawansowanym stanie rozkładu. Reforma ta została przeprowadzona we wschodniej Francji na soborach w Austrazji (742) i Leptines (743) oraz na synodzie w Rzymie, a we zachodniej Francji na soborze w Soissons (744) i soborze rzymskim (745). W końcu episkopat frankijski zatwierdził wyniki wszystkich zgromadzeń na soborze powszechnym (znanym jako Concilium in Francia habitum), który odbył się w 747 r. w obecności Pepina, Karlomana i Bonifacego. W Konstantynopolu następca Leona III Izauryjskiego, Konstantyn V Kopronim, mimo że rozproszony wojnami na granicach, zasadniczo obstawał przy ikonoklastycznych stanowiskach swojego poprzednika. Nawet z nim Zachariasz próbował iść drogą pojednania z niewielkimi, jeśli w ogóle, owocami; wysyłając mu jako prezent greckie tłumaczenie Dialogów Grzegorza Wielkiego. Zachariasz kontynuował dzieło ewangelizacji św. Bonifacego, komunikując się z nim w ogromnej korespondencji listownej. Z tym papieżem ukończono budowę opactwa Monte Cassino, a on osobiście je poświęcił. W Rzymie Zachariasz odnowił Pałac Laterański i ozdobił bazylikę S. Maria Antiqua. Mądrze zarządzał ziemiami kościoła, powierzając je wydajnym osadom rolniczym (domuscultae).
ZACHARIAS Scholasticus lub Rhetor. : Urodził się w Maiuma w Gazie (południowa Palestyna), w ostatniej tercji V w., w licznej rodzinie (wśród pięciu braci wyróżnia się postać Prokopiusza z Gazy). Od 485 do 487 studiował w Aleksandrii i umocnił przyjaźń z Sewerem, przyszłym monofizyckim patriarchą Antiochii. Po zachęceniu go do nawrócenia, dołączył do niego w Berytos (Bejrucie) jesienią 487 r., aby studiować prawo (487-492), prowadząc surowe życie wśród monofizyckich ascetów. Co najmniej od 492 r. pracował w zawodzie scholastikos ("adwokata") w Konstantynopolu, gdzie doszedł do wysokich urzędów, wśród których był członek rady prawnej comes sacri palatii, choć pozostawał w bliskim kontakcie z kręgami religijnymi, w rzeczywistości nawet mieszkając w samym klasztorze braci kapłanów Filipa i Wiktora. Po 512 r. porzucił monofizytyzm Seweriański. W latach 527-536 awansował na metropolitę Mityleny (Lesbos) i w tym urzędzie interweniował w maju 536 r. na synodzie konstantynopolitańskim, na którym zdetronizowano patriarchę Antymusa, który został potępiony wraz ze swoimi monofizyckimi zwolennikami. Data jego śmierci jest nieznana. Oprócz Ammoniusza, czyli Debaty o stworzeniu świata, która odbyła się w Aleksandrii z jego profesorem, pogańskim sofistą Ammoniuszem z Aleksandrii, lub krótkich traktatów Przeciwko manichejczykom napisanych w 527 r. lub krótko wcześniej, spuścizna literacka Zachariasza, lub ta przypisywana mu, ma charakter historyczny. Dokument biograficzny, Życie Sewera z Antiochii, został napisany około 515 r. i zachowany w syryjskim (PO 2,7-115). Przekazano tylko jeden mały fragment Życia Piotra Iberyjczyka, i to w wersji syryjskiej, rewizji wstawionej jako księgi 3-6 (od 450 do 491) anonimowej kompilacji historycznej w 12 księgach, która obejmuje okres od stworzenia świata do roku 569. Evagrius Scholasticus opiera się na Historii Zachariasza. Nawet jeśli skrócona do tego stopnia, praca ta pozostaje najważniejszym źródłem historycznym dla panowania cesarza Marcjana, Leona I i Zenona, którego Henoticon wspierał.
ZENON. Cesarz bizantyjski (474-475, 476-491). : Tarasis Kodisa - jego pierwotne imię - urodził się w Izaurii ok. 426 r. Zdeterminowany, by uwolnić się spod ostrogockiej opieki Aspara (który został zamordowany w 471 r.), cesarz Leon I wezwał przywódcę Izauryjczyków do Konstantynopola, powierzając mu urząd magistra militum per Orientem. Przyjął greckie imię Zenon i poślubił starszą córkę cesarza, Ariadnę. Syn urodzony z tego małżeństwa w idealnym przypadku zostałby następcą jako basileus o imieniu Leon II, ale zmarł jesienią 474 r., będąc jeszcze dzieckiem. Po przedwczesnej śmierci tego dziecka, jako regent i współcesarz, Zenon został cesarzem. Zenon jednak został niemal zrujnowany (styczeń 475) przez spisek, który wprowadził na tron Bazyliskosa, brata Weryny, żony zmarłego cesarza, który również zmarł w 474. Nastąpiło katastrofalne interregnum trwające 20 miesięcy. Pod koniec sierpnia 476 Zenon powrócił do władzy i był w stanie utrzymać tron przez 15 lat, pomimo innych podziałów frakcyjnych i wojen domowych. Aby uwolnić się od burzliwego przywódcy Ostrogotów, którzy pomogli mu zrujnować Bazyliskosa, Zenon przekonał Teodoryka Wielkiego, aby udał się do *Italii, aby walczyć z Odoakrem, który został wcześniej mianowany przez Bizancjum magister militum per Italiam. Zwycięstwo Teodoryka otworzyło nową kartę w historii Włoch po upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego. Na Wschodzie niebezpieczeństwo rozpadu reprezentował monofizytyzm, który oddalił Egipt i Syrię-Palestynę od Bizancjum. Aby przywrócić jedność religijną, Zenon, któremu doradzał patriarcha *Akacjusz z Konstantynopola, w 482 r. podczas przybycia Piotra Mongusa do stolicy aleksandryjskiej, ogłosił dokument, który miał na celu pojednanie monofizytów bez drażnienia Chalcedończyków, mianowicie tak zwany Henoticon. Dokument przedstawiał się jako list cesarski wysłany "do najczcigodniejszych biskupów, duchownych, mnichów i świeckich Aleksandrii, Egiptu, Libii i Pentapolis", ale w rzeczywistości był przeznaczony dla całego imperium. Dokument proklamował wyznanie wiary Nicei-Konstantynopola jako jedyne prawowierne wyznanie, zgodnie z samą definicją Soboru Efeskiego. Po ponownym potępieniu Nestoriusza i Eutychesa, dodano potępienie dla tych, którzy na Chalcedonie lub na innym synodzie mówili inaczej o jednym Chrystusie, jedynym Synu, i zatwierdzono Dwanaście Anatem Cyryla Aleksandryjskiego. Dekret cesarski nie w pełni zadowolił monofizytów: przyjął go Piotr Mongus, ale nie jego kościół; Calandio z Antiochii również go odrzucił, chociaż przyjął go Martyriusz z Jerozolimy. Został on szczególnie potępiony przez papieża Feliksa III na synodzie rzymskim 28 lipca 484 r., rozpoczynając w ten sposób schizmę z Bizancjum, która trwała do 519 r. (schizma akacjańska).
ZENON z Werony (IV w.). : Ambrozjusz pamięta go jako biskupa Werony, który zmarł około 380 r., a lokalna tradycja umieszcza go na ósmym miejscu na liście biskupów miasta. Niektóre rękopisy, również pochodzące z lokalnej tradycji, przypisują mu około 90 homilii napisanych po 360. Zbiór ten przetrwał do naszych czasów w dwóch częściach: pierwsza (I) zawierała 62 teksty, druga (II) tylko 30. Tylko około 30 z tych homilii jest kompletnych. Pozostałe to konspekty lub streszczenia. Wydaje się jasne, że zbiór nie został sporządzony przez samego autora, ale powstał po jego śmierci, prawdopodobnie w celu spełnienia wymagań liturgicznych. Wiele z jego homilii ma charakter egzegetyczny, w większości poświęcony fragmentom ze ST, a jego zainteresowanie czynami i postaciami ST można dostrzec nawet w różnych typach homilii, którym towarzyszy pewien antyżydowski ton. Oferuje on tradycyjną interpretację typologiczną, przede wszystkim w świetle Chrystologii, przez którą Jonasz, Jakub,Hiob itd. są postrzegani jako typoi Chrystusa. Niektóre homilie traktują tematy chrztu i Wielkanocy; inne traktują o moralności (de continentia, de avaritia itd.). Niewiele z nich jest ściśle doktrynalnych , ale tego typu tematy są rozpowszechnione wszędzie. Możemy dostrzec kilka śladów millenaryzmu (I,2), ale miał on znaczącą znajomość nicejskiej teologii trynitarnej. Zenon często argumentował przeciwko Fotynianom, których epicentrum znajdowało się w Panonii, niedaleko północnych Włochi. W I,3,19 podaje starożytny powód, dla którego Chrystus wszedł do Maryi przez ucho, to znaczy za pośrednictwem słowa anielskiego głosiciela. Hom. I,39 jest jedynym poświęconym męczennikowi, Afrykańskiemu Arkadiuszowi, co wraz ze wspomnieniami Tertuliana i Laktancjusza doprowadziło niektórych uczonych do myślenia, że Zenon pochodził z Afryki.
ZENOBIA (zm. po 272). : Królowa Palmyry, po śmierci męża Odenatusa (267), objęła dowództwo w imieniu syna Vaballatusa. W przeciwieństwie do męża przyjęła politykę wrogości wobec Cesarstwa Rzymskiego, rozszerzając swoje granice w Syrii, Egipcie i Azji Mniejszej, do Ankryi w Galacji. Aurelian, który wysłał wojska gdzie indziej, uznał ten stan rzeczy (270). Jej hellenistyczna kultura sprawiła, że otaczała się takimi doradcami jak neoplatonik Kasjusz Longinus, uczeń Ammoniusza Sakki, i Paweł z Samosaty, administrator rangi ekwickiej królestwa Palmyry, biskup Antiochii od 260 r., który interweniował w debacie na temat formuły chrystologicznej i wykazywał monarchizm typu subordynacyjnego i osobę, którą Zenobia chroniła, pozwalając mu zachować swoją siedzibę biskupią nawet po potępieniu wydanym przez Synod Antiochii w 268 r. Kierowana ambicją Zenobia dążyła do utworzenia niezależnego państwa i zaczęła bić monety (271 r.). Aurelian interweniował i na czele swojej armii przejął kontrolę nad Palmyrą i uwięził Zenobię w 272 r.
ZENOBIUSZ z Zefyrium (V w.). : Biskup Zefirium w Cylicji około 433 r. Po Soborze Efeskim, pod naciskiem cesarza, zatwierdzono pojednawcze wyznanie wiary, skompilowane przez Teodoreta z Cyrrhus, w celu rozwiązania sporu nestoriańskiego. Podpisali je Antiocheńczycy, których reprezentował Jan z Antiochii, wspomniany Teodoret i Aleksandryjczycy, których reprezentował Cyryl z Aleksandrii. Zenobiusz jednak, wraz z innymi biskupami Cylicji, przeszedł na stronę opozycji przeciwko Janowi z Antiochii. Został więc zdetronizowany, być może w 435 r. Wygnany do Tyberiady, zdołał uciec z miejsca uwięzienia. Akta soboru zawierają list Zenobiusza do biskupa Aleksandra z Hierapolis, metropolity prowincji Eufratu, który również należał do opozycji, w którym autor informuje adresata o sankcjach przyjętych wobec biskupa Meletiusza z Mopsuestii (Cylicya).
ZEFIRYN, papież (198-217). : Według Euzebiusza z Cezarei przewodniczył kościołowi Rzymu przez 18 lat , a według Catalogus liberianus zmarł w 217 r. Liber pontificalis , według którego jego biskupstwo trwało 20 lat, dodaje, że wydał dwa dekrety dotyczące obecności wspólnoty w święceniach i odprawiania mszy przez biskupa z obecnością kapłanów. Zefiryna pochowano na cmentarzu św. Kallista, ale nie pod ziemią. Podczas swojego biskupstwa Orygenes przybył do Rzymu, którego prawdopodobnie spotkał. Papież Wiktor, poprzednik Zefiryna, potępił adopcjonizm, który był propagowany w Rzymie przez Teodota z Bizancjum zwanego Garbarzem; Zefiryn odnowił potępienie i ponownie przyjęła biskupa adopcyjnego Nataliusza do komunii, ale jako świeckiego; Nataliusz był zwolennikiem Teodota , który zgodził się opuścić schizmę za pewną sumę pieniędzy, ale powrócił dzięki opatrznościowej interwencji (miał sen, że Jezus go zganił). Zefiryn jest znany głównie z dokumentu zaciekłego przeciwnika jego następcy Kaliksta (który był jego diakonem) - mianowicie z Philosophumena (lub ?lenchos), tekstu przypisywanego Hipolitowi, w którym przedstawiono wykład debat teologicznych, które były aktualne na początku III w. Epigonus i Prakseas szerzyli monarchizm w Rzymie. Prakseas, według Tertuliana, zapobiegł przyjęciu nauki montanistycznej przez biskupa Rzymu .Zefiryn, który według wspomnianego dzieła był "prostym człowiekiem, niewykształconym i nieświadomym kościelnych zasad, miłośnikiem darów i pieniędzy" i całkowicie zdany na łaskę Kaliksta, podążał bardzo dwuznacznym podejściem, wszystko na korzyść nowej herezji; co więcej, nawet jego wyznanie wiary było błędne i dwuznaczne. W tych ważkich osądach nienawiść autora Filozofumena do Kaliksta odegrała ważną rolę. W tym samym okresie żył w Rzymie uczony Gajusz, który chwalił rzymską tradycję Piotra i Pawła , przeciwko montanistycznej tradycji Azji .
ZODIAK. : Greccy astronomowie i astrologowie używali terminu "zodiak" w odniesieniu do strefy ekliptycznej sfery niebieskiej, w której obracały się słońce, księżyc i główne planety, otwierając drogę dla wielu relacji. Zodiak - podzielony na 12 znaków (zw,|dia), każdy w odległości 30 stopni od słońca w łuku miesiąca - odpowiada dwunastu konstelacjom (Baran, Byk, Bliźnięta, Rak, Lew, Panna, Waga, Skorpion, Strzelec, Koziorożec, Wodnik i Ryby). Sumerowie i Babilończycy wydają się być pierwszymi (XIV w. p.n.e.), którzy nazwali i opracowali (z podwójnym znaczeniem, naukowym i religijnym) konstelacje niebieskie jako fantastyczną reprezentację bóstw i świętych zwierząt, które mają wpływ na przyszłe wydarzenia. "Chaldejczycy" podzielili ziemię na dwanaście regionów, z których każdy podlegał znakowi zodiaku. Zgodnie z nauką przypisywaną Zoroastrowi i zachowaną również przez manicheizm, dusze zstępujące z nieba przeskakują przez krąg dwunastu konstelacji. Dla mandejczyków, którzy byli przeciwnikami babilońskiego i greckiego politeizmu, znaki zodiaku (i bóstwa planet) są demonami, które są wrogie istotom ludzkim, życiu i światłu. Nauki zodiaku przeszły wielki rozwój w Rzymie (Cyceron przetłumaczył i sparafrazował Aratosa), głównie w Mitraizmie oraz w wierzeniach solarnych i astralnych. Maniliusz, za cesarza Tyberiusza, szczegółowo omówił wpływ zodiaku w swoim dziele Astronomica: był to wiek triumfu wschodnich kultów i astrologii. Przedstawienie zodiaku na przedstawieniach pogrzebowych lub apoteozie mogło być aluzją do nieśmiertelności astralnej lub mogło być umieszczone obok dwunastu prac Herkulesa, który był uważany przez chrześcijan za postać Chrystusa. Magia, bliźniaczka astrologii, uzależniała swój sukces od położenia planet w znakach zodiaku. Ponadto, w wyniku fałszywej etymologii pochodzenia stoickiego (zwofo,roj ku,kloj), każdy przejaw życia ludzkiego był umieszczany w odniesieniu do jednego lub więcej znaków zodiaku (Warron interesował się związkiem znaków z rolnictwem: De re rust. 1,28; 2,1,7). Znaki te były następnie wykorzystywane do konstruowania horoskopów (przepowiednia królewskiego małżeństwa została dokonana z Julią Domną, żoną Septymiusza Sewera: Historia Augusta, Vita Sev. 3,8) i określania przyszłości jednostki. Starożytna tradycja przedstawia człowieka jako mikrokosmos, w którym każdy organ życiowy (i zachowanie) znajduje się pod wpływem znaku lub planet. Nawet zakładaniu miast i budynków poprzedzały konsultacje z astrologami, aby poznać najbardziej sprzyjający moment. Historyk z II w., Charax, wyjaśnia, że hipodromy budowano w taki sposób, aby reprezentowały świat: "dwanaście bram zodiaku, które rządzą lądem i morzem oraz przejściowym biegiem ludzkiego życia". Znaki zodiaku, nieznane w ST, były znane Żydom w czasie niewoli babilońskiej i przetłumaczone na hebrajski przez faryzeuszy, którzy zostali zarażeni astrologią, którą wspólnota z Qumran pielęgnowała w sobie zainteresowanie .Hellenistyczno-żydowscy egzegeci interpretowali dwanaście bochenków chleba pokładowego (Kpł 24:6) jako symbol znaków zodiaku i miesięcy w roku, a siedem ramion menorah jako symbol planet i dni tygodnia . Palestyńskie synagogi były dekorowane mozaikami zodiakalnymi już w I w. p.n.e. Przez długi czas region Syrii fascynował się ideami astrologicznymi i zodiakalnymi: Efrem ganił Bardesanesa za jego "pilne czytanie ksiąg o znakach zodiaku" , a Izaak z Antiochii twierdził, że dopiero za jego czasów (V w.) "Chaldejczycy zostali uleczeni z kultu znaków zodiaku". Za Ptolemeusza Egipt zapoznał się z ideami zodiakalnymi do tego stopnia, że klasa kapłańska szczyciła się ich stworzeniem: w rzeczywistości otrzymali bodziec i odnowione znaczenie jako przedstawienie przywołujące na myśl niebiańską nieśmiertelność na pomnikach grobowych i ścianach świątyń dzięki Corpus Hermeticum. Już w atakach Tacjana widzimy chrześcijan potępiających ubóstwienie, astrologię i magię, na wzór lekceważenia sztuk babilońskich. Dla Efrema "jeśli Bóg jest sprawiedliwy, nie mógł ustanowić gwiazd urodzinowych, przez których moc istoty ludzkie z konieczności stają się grzesznikami" . Niemniej jednak, począwszy od wizji z Obj 12 i 21 (dziewica ukoronowana 12 gwiazdami; niebiańska Jerozolima, zbudowana na 12 fundamentach noszących imiona 12 apostołów i wyposażona w 12 drzwi z nazwami 12 plemion Izraela, chroniona przez 12 aniołów) do gnostycznych, manichejskich i pryscylianistycznych spekulacji, "wiele osób" zwróciło uwagę na sugestie zodiakalne. Pierwszy chrześcijański cesarz, Konstantyn, przekonany o mocy gwiazd, kazał przedstawić się na monetach jako władca świata ukoronowany przez Zwycięstwo, a w prawej ręce miał pierścień zodiakalny. Pragnął, aby posągi 12 znaków zodiaku zostały umieszczone w Hagia Sophia w Konstantynopolu, prawdopodobnym horoskopie fundacji bazyliki. Z tej epoki pochodzi traktat Mathesis (337), pierwszy kompletny tekst dydaktyczny łacińskiej prozy, skomponowany przez Firmicus Maternus przed jego nawróceniem. Tacy biskupi jak Euzebiusz z Emesy również wyznawali wierzenia astrologiczne. Ojcowie Kościoła, choć zwalczali fatalizm astrologiczny, zwrócili uwagę na zodiak, łącząc go z symboliką biblijną liczby 12. Już Teodot Walentynian połączył 12 znaków z 12 apostołami, którzy przewodniczą duchowemu odrodzeniu tak samo jak ci, którzy przewodniczą narodzinom fizycznym ; paralelizm zostałby rozszerzony na 12 miesięcy roku i 12 godzin dnia. Sarkofagowie przedstawiają apostołów ukoronowanych gwiazdą w odniesieniu do 12 miesięcy i w centrum ukształtowanych przez słońce Chrystusa, jak to miało miejsce później w przypadku astralnych bóstw pogańskich. Nie brakuje również asymilacji z 12 patriarchami. Niektóre znaki rozwinęły się i rozmnożyły jako symbole (pozytywne, ale także negatywne), zwłaszcza chrystologiczne: Baran/Baranek Boży, Byk/ofiara; Bliźnięta/Dwa Testamenty, Rak symbolizuje siedem głównych wad; Panna, która poprzedza Wagę, jest symbolem Maryi, która rodzi Chrystusa, przywracającego boską sprawiedliwość; Lew jest Chrystusem, który przez powstanie pokonuje Skorpiona, symbol węża z Ogrodu Eden; Strzelec i Koziorożec są znakami demonicznymi, podczas gdy Ryby reprezentują Żydów i pogan zbawionych przez wody chrztu Wodnika/Chrystusa. Przedstawienie "majestatu Chrystusa" w centrum sfery niebieskiej wskazuje na jego wieczne panowanie nad zmianą czasu.
ZOILUS z Aleksandrii (zm. 551). : Mnich z Palestyny, Zoilus został wybrany na patriarchę Aleksandrii (zm. 540-541), po detronizacji Pawła z Tabennesi w 540 r. Po tym, jak został narzucony wspólnocie Aleksandrii, ponieważ przestrzegał Soboru Chalcedońskiego, tak jak jego poprzednik, mógł mieszkać w Aleksandrii tylko pod ochroną armii. Podczas swojego patriarchatu bronił i wspierał Sobór Chalcedoński, pozyskując dla wyznania chalcedońskiego mnichów z Enaton, którzy znajdowali się w pobliżu Aleksandrii. W 546 r. z powodu buntu został zmuszony do ucieczki do Konstantynopola, gdzie w 551 r. został zdetronizowany za sprzeciw wobec potępienia Trzech Rozdziałów. Cesarz Justynian, prawdopodobnie już w 540 r., wysłał "list dogmatyczny" do Zoilusa, w którym zademonstrował swoją wiarę chalcedońską i ostatecznie oddzielił się od monofizytów i Sewera z Antiochii. List ten, który wydaje się być odpowiedzią cesarza na inny list tego samego patriarchy, przetrwał do naszych czasów jedynie we fragmencie zachowanym w aktach Soboru Konstantynopolitańskiego III (680-681). Cesarz Justynian wysłał swój edykt przeciwko Orygenesowi, który został opublikowany w Jerozolimie w lutym 542 r., do Zoilusa i patriarchy Meny, papieża Wigiliusza i patriarchy Piotra z Jerozolimy.
ZOORA, mnich (VI w.). : Mnich antychalcedoński, pochodzący z Syrii i były stylit, osiadł w Konstantynopolu w luksusowej dzielnicy Sykai, gdzie udzielał chrztów i celebrował liturgie, zyskując licznych zwolenników po stronie antychalcedońskiej. Chociaż znajdował się pod opieką cesarzowej Teodory, napotkał duży opór ze strony mnichów chalcedońskich i archimandrytów stolicy, którzy około 535 r. wraz z przedstawicielami laurów i klasztorów Palestyny, rozpoczęli atak na niego, patriarchę Anthima, Sewera z Antiochii i Piotra z Apamei. Spowodowało to detronizację patriarchy Anthimusa przez papieża Agapeta I w marcu 536 r. i ogłoszenie konstytucji przeciwko Anthimusowi, Sewerowi, Piotrowi i Zoorze przez cesarza Justiniana pod koniec synodu zwołanego przez patriarchę Menę 6 sierpnia 536 r. Mnisi z Jerozolimy, którzy interweniowali na synodzie, poprosili o rezolucję, w której wydano dekret o zniszczeniu klasztorów eutychiańskich, zwłaszcza Zoory, która wraz z Anthimusem i Sewerem podczas piątej actio została narażona na wszelkiego rodzaju oskarżenia.
ZOSIMUS (VI w.). : Zosimus pochodził z Fenicji i został mnichem w laurze Gerasimusa na Równinie Jordanu; następnie osiedlił się w pobliżu Cezarei. Według historyka Ewagriusza Scholastyka przewidział on trzęsienie ziemi w Antiochii w 526 r. n.e. (HE 4,7). Zbiór jego maksym, Alloquia, przetrwał (CPG 7361). Wykorzystał pisma mnicha Izajasza , a z kolei korzystał z nich Doroteusz z Gazy.
ZOSIMUS, historyk bizantyjski (V-VI w.). : Z intitulatio jego dzieła wiemy tylko, że był comesem i już exadvocatus fisci, szczegół przekazany również przez Focjusza , który utożsamia historyka z dwoma podobnie nazwanymi sofistami Zosimosem z Gazy (co jest możliwe) i Zosimosem z Askalonu (sugestia, której nie należy brać pod uwagę). Z samego dzieła - Historia nova - można wywnioskować, że autor, przekonany i entuzjastyczny poganin, który nie był pozbawiony kultury literackiej, mieszkał przynajmniej przez jakiś czas w Konstantynopolu, gdzie napisał swoją Historię między 498 (lub dokładniej 502) a 518 rokiem. Zaczynając od wojny trojańskiej, Zosimos w pierwszej ze swoich sześciu ksiąg zarysowuje bardzo szybką syntezę wydarzeń grecko-wschodniego świata aż do upadku Imperium Macedońskiego; następnie krótko zarysowuje historię pierwszej rzymskiej ery imperialnej i, zaczynając zwłaszcza od IV w. stopniowo poszerza własną narrację, która zostaje przerwana ex aprupto w 410 r., chociaż autor zamierzał wyjść poza tę datę. Dzieło pozostało zatem niekompletne lub dotarło do nas w zepsutym, niekompletnym stanie. Autor Historia nova (nie w sensie historii nowożytnej, ale rozważania niezwykłej formulacji historiograficznej) był uważany za Polibiusza późnego Cesarstwa. Jego oryginalność polega na przypisywaniu upadku Rzymu przede wszystkim "obłąkańczemu zarozumialstwu" systemu monarchicznego, a po drugie porzuceniu tradycyjnej religii, która została złożona w ofierze na ołtarzu chrześcijaństwa. Postrzegał więc swoją pracę jako systematyczne wyzwanie dla chrześcijańskiej historiografii, zwłaszcza euzebiuszowskiej apologii ideału monarchicznego i augustowskiego pax rozumianego jako opatrznościowe przygotowanie do rozprzestrzeniania się i triumfu chrześcijaństwa, które zostało uświęcone przez nawrócenie Konstantyna. Pomijając niejasności i sprzeczności, dzieło Zosimusa, które Focjusz surowo ocenił, nadal stanowi ostatni pomnik starożytnej historiografii.
ZOSIMUS, papież (417-418). : Z pewnością nie pochodzenia rzymskiego. W swojej polityce kościelnej próbował zreorganizować hierarchię w Galii i rozwiązać spór pelagiański. Natychmiast po wyborze na papieża przyznał Patroclusowi, biskupowi Arles, uprzywilejowaną pozycję, która uczyniła go prymasem siedmiu prowincji Galii; to rozwiązanie jednak nie mogło trwać długo. W sporze pelagijskim stanowisko Zosimusa było jednak raczej niejednoznaczne. Po ponownym przyjęciu Pelagiusza i Celestiusza do wspólnoty kościelnej (jesień 417 r.), musiał ustąpić wobec jednomyślnych i stanowczych sprzeciwów episkopatu afrykańskiego. Zmuszony przez interwencje dworu cesarskiego i nowy synod afrykański, ostatecznie ogłosił w Epistola Tractoria otwarte potępienie Pelagiusza i Celestiusza , wywołując tym samym schizmę w Italii. Jego interwencja w sprawie Apiariusa, kapłana, który odwołał się do stolicy apostolskiej, również była naznaczona kłopotami. Rządząc tylko przez rok, był pierwszym, który wyraził rzymskie roszczenie do prymatu jurysdykcyjnego i przekazał swoim następcom liczne problemy.

---

[ 173 ]

---